Diamantstraat 134

De Diamantbuurt is een wijk in Amsterdam, in het stadsdeel Zuid. Deze buurt bestaat uit straten met edelsteennamen: Diamantstraat, Robijnstraat, Saffierstraat, Smaragdstraat, Topaasstraat, en Granaatstraat. Bij de buurtherindeling van 2005 is de Diamantbuurt naar het westen toe uitgebreid, sindsdien wordt de Diamantbuurt (buurtcombinatie V26) begrensd door de Tweede van der Helststraat, Karel du Jardinstraat, Henrick de Keijserplein, Tolstraat, Amstel en Amstelkanaal. De Diamantbuurt is rijk aan bijzondere gebouwen en monumenten. De buurt werd gebouwd in de jaren twintig in Amsterdamse Schoolstijl. Veel huizenblokken (arbeiderspaleizen) van de Diamantbuurt zijn ontworpen door de architect J.C. van Epen, herkenbaar aan het verticalisme en de geel-groene raamkozijnen. Door een grondige renovatie in de jaren 80 verkeren de huizenblokken in goede bouwkundige staat. Midden in de buurt staat een voormalig badhuis uit de tijd dat de huizen geen douches hadden. Aan het ene uiteinde van de Diamantstraat staat het monumentale gebouw van Diamantslijperij Asscher, waar ooit de grootste diamant ter wereld (Cullinan) werd geslepen. Veel diamantslijpers woonden vroeger in de Diamantbuurt. Aan het andere uiteinde van de Diamantstraat is de woning waar Gerard Reve in zijn jeugd woonde, waar het boek De Avonden speelt (Schilderskade 66 oftewel Jozef Israëlskade), en waar hij in de ruit graveerde: ‘C'est ici que Gérard du Rêve vivait, travaillait. 1923- ’ [1]. Een deel van de Diamantstraat en naburige straten bestaat uit onamsterdamse kleine arbeidershuisjes van architect A.L. van Gendt. Ze zijn daar in de jaren negentig van de 19e eeuw gebouwd als modelwoningen voor arbeiders in een landelijk poldergebied van de toenmalige gemeente Nieuwer-Amstel om de dreigende annexatie door Amsterdam te dwarsbomen. De stadsuitbreiding is er later omheen gebouwd. Het buurtje is thans rijksmonument nr. 528403. Vlak bij de Diamantstraat aan de Tolstraat ligt de Cinetol, als theosofisch vergadercentrum gebouwd in 1926 door het architectenduo Brinkman en Van der Vlugt, met veel glas en beton in de stijl van het nieuwe bouwen.

Cinetol of Cinétol is een gebouw uit 1929 aan de Tolstraat (160) in de wijk De Pijp in Amsterdam-Zuid. Het is door architect Leendert van der Vlugt ontworpen in de stijl van de nieuwe zakelijkheid. Sinds 1978 is het beschermd als rijksmonument. Het was oorspronkelijk bestemd voor de bijeenkomsten van de Theosofische Vereniging in Nederland (TVN), die aangesloten is bij de Theosophical Society waarvan het hoofdkwartier is gevestigd in Adyar in Chennai in India. Vanaf 1943 was er een bioscoop, na de oorlog kreeg het de naam CinéTol van "cinéma" en "Tolstraat". De bioscoop sloot in 1979 omdat de Theosofische Vereniging het gebouw wilde verkopen. De uitbater, Cor Koppies (1936-1998), die er in 1954 was begonnen als operateur, is vervolgens een nieuw filmhuis begonnen, Cinecenter, aan de Amsterdamse Lijnbaansgracht. Tot 2 december 2018 was er een bibliotheek gevestigd, een filiaal van de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Achter de bibliotheek is een grote binnentuin, waar in een houten gebouw al sinds 1970 de Tolkresj is gevestigd, een peuterspeelzaal die geheel door ouders wordt geleid, zonder betaalde medewerkers. De tuin zelf, de Natuurtuin Cinetol, wordt onderhouden door buurtbewoners. De theosofen zitten nog steeds in een gebouw ter rechterzijde (Tolstraat 154), waar bijeenkomsten plaatsvinden en een grote bibliotheek met geestelijke boeken is. In 1982-1985 is ter linkerzijde van de voormalige theosofische tempel een gebouw gekomen (Tolstraat 182), ook onder de naam Cinetol. Tegelijkertijd werd een titelloos werk van Govert Heikoop op het voorplein geplaatst.

CinéTol was een bioscoop annex theater aan de Tolstraat in Amsterdam-Zuid. De naam is een samentrekking van cinema en Tolstraat.

Aan de Tolstraat in Amsterdam-Zuid staat een titelloos artistiek kunstwerk. Dit werk van Govert Heikoop (1951-2007) werd omstreeks 1985 vermoedelijk neergezet ter afronding van een renovatie van Cinetol richting Bibliotheek en de bouw van het naastgelegen buurtcentrum. In 1985 legde tekenaar Willen Frederik Dupont de kolommen vast, alhoewel de inrichting van het voorplein er heel anders zou gaan uitzien. Het beeld werd in Het Parool in 1991 omschreven als “minimal art”. Zij maakte ook melding van “losstaand kunstwerk” terwijl ze toch in de omgeving opging ondanks dat het toch relatief grote objecten zijn. Het kunstwerk aan de Tolstraat bestaat uit twee kolommen geschilderd in de primaire kleuren (blauw, geel en rood), met aan de bovenzijde uitstulpingen. Het zou passen binnen De Stijl; dezelfde kleuren zijn terug te vinden in Cinétol. In 1991 waren nog drie werken van Heikoop in Amsterdam te vinden, onbekend is of deze in 2023 in de stad zijn terug te vinden. "Buitenkunst Amsterdam" maakt er in 2023 geen melding (meer) van. Zij omschreven het werk als een combinatie van kleur en lichtval, de kleuren interfereren door de lichtval met elkaar. Het beeld stond eerst naast in de halve cirkel van de oprit naar Cinétol; toen die vervangen werd door een open ruimte werd het beeld naar de zijkant van het pleintje verhuisd. De omschrijving van de stroming werd in 2020 bevestigd bij een kunsthistorisch onderzoek verzorgd door Yteke Spoelstra voor een soortgelijk werk dat stond op het terrein van de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst in Haarlem. Ook daar stonden gebouwhoge kolommen. Dat gebouw viel onder de 1%-regeling (1% van de bouwsom gaat naar kunst) van het Rijksvastgoedbedrijf. Aan die kolommen was ook binnenkunst gekoppeld. Totale waarde was 200.000 gulden. Het onderzoek werd toen verricht op verzoek van Erfgoedvereniging Heemschut Haarlem, omdat interieur en kolommen vernietigd zouden worden bij een herontwikkeling van het gebouw, de ervan Heikoop had immers toestemming gegeven. De kosten om ook de kunstobjecten te hergebruiken waren in de ogen van de gemeente Haarlem te hoog. De actie leverde op dat het kunstwerk op kosten van de gemeente Breda en het Rijksvastgoedbedrijf naar Breda verplaatst werd. Spoelstra zag in 2020 met lede ogen dat veel werk van Heikoop, toch betaalt met gemeenschapsgeld, al uit het straatbeeld verdwenen was. Ook was ze van mening dat het kunstwerk in Schalkwijk hoorde te blijven, maar vond in de verhuizing een alternatief.

Het Lutmaplein was een plein in Amsterdam-Zuid. In juni 1917 benoemde de Gemeente Amsterdam het Lutmaplein. Het was een open ruimte in de Lutmastraat, die twee jaar eerder haar naam had gekregen, een vernoeming naar de zeventiende-eeuwse goud- en zilversmid Janus Lutma. Er werden in die vergadering een hele reeks straatnamen uitgedeeld. Het plein ontstond bij de invulling van een terrein dat Amsterdam in 1896 had overgenomen van Nieuwer-Amstel, dat nog niet aan inrichting was toegekomen. In 1920 kwam er het idee om aan het plein een vergaderruimte en conciërgewoning voor de Hersteld Apostolisch Kerk neer te zetten naar ontwerp van Herman Sijmons. Het zou er echter nooit komen. Het plein kwam in 1923 in het landelijk nieuws vanwege een inbraak, die opgelost werd. Het plein lag toen nog aan de rand van de stad, aangeduid als het eind van de Van Woustraat. Daar kwam in eind 1923 een eind aan toen NV Technisch Bureau v.h. Rutgers aan de zuidkant een groot U-vormig bouwblok ging realiseren. Flip Hamers ontwierp hier 57 woningen verdeeld over 19 percelen aan Lutmastraat, Jan Lievensstraat en Saffierstraat. In 1924 verdween de naam weer uit de boeken; het gedeelte werd opgenomen in de Lutmastraat. De naam bleef nog een tiental jaren in de volksoverlevering bewaard. Het plein is in de 21e eeuw nog steeds als pleintje duidelijk herkenbaar; er staat een speelplaatsje en elektriciteitshuisje op.

Cinetol (voluit: Stichting Kunst- en Cultuurhuis Cinetol) is een cultureel centrum in Amsterdam-Zuid.

Lutmastraat 258-266 te Amsterdam is een rijtje woningen aan de Lutmastraat in Amsterdam-Zuid.

De Terreinafscheiding Tolstraat is een hekwerk aan de noordelijke gevelwand van de Tolstraat in Amsterdam-Zuid. Deze terreinafscheiding werd rond 1907 neergezet om de begrenzing aan te geven wat nog openbaar gebied was in de Tolstraat en wat het fabrieksterrein was van Koninklijke Asscher Diamant Maatschappij (toen nog niet koninklijk) was. Overigens was aan de andere zijde van het hek alleen de straat te zien; bebouwing kwam pas weer later. Het hekwerk bestaat uit een stenen onderlaag met daarop staande metalen kolommen waartussen metalen hekwerken zijn geplaatst. Het geheel heeft drie doorgangen met dubbele deuren naar het complex; een nabij de voormalige portiersloge (Tolstraat 203), één voor de westelijke vleugel als ook één in de noordwesthoek van het perceel (ingang Dora Tamanaplein). Hekwerken en deuren zijn opgebouwd uit traliewerken bijeen gehouden door drie horizontale verbanden. Op de middelste en bovenste liggers zijn driepuntige objecten gezet, vermoedelijk tegen over- en doorklimmen. Het hekwerk wordt overeind gehouden door diagonaal geplaatste trekstangen op gemetselde voetstukken. Het hekwerk werd op 23 december 2004 opgenomen in het rijksmonumentenregister (nr. 527802) als onderdeel van het totale complex (nr. 527799). Het heeft volgens dat register een historich-functioneel belang binnen het totaalpakket. Of het hekwerk ook ontworpen is door centraal architect Gerrit van Arkel is niet bekend. In het verleden waren de dubbele deuren opgehangen aan stenen kolommen met een bekroning, behalve die aan de Rustenburgerdwarsstraat. Ze zouden tussen 1955 en 1978 verwijderd zijn.

De Koninklijke Asscher Diamant Maatschappij (Engels: Royal Asscher Diamond Company) is een diamantslijperij in Amsterdam.

Lutmastraat 263-269 is een rijtje woningen aan de Lutmastraat in Amsterdam-Zuid.

Lutmastraat 271 te Amsterdam is een gebouw aan de Lutmastraat in Amsterdam-Zuid.

Borssenburg was van 1583 tot 1916 een hofstede in Amsterdam aan de Amsteldijk ter hoogte van de Saffierstraat. De nabijgelegen Borssenburgstraat in de Rivierenbuurt is naar de hofstede genoemd.