Kapolder

Kasteel Cartils is een kasteel gelegen aan de weg Wijlre-Wittem, op het grondgebied van de voormalige gemeente Wijlre in een landelijke omgeving vlak bij de oevers van de Eyserbeek. Even verderop komen de Eyserbeek, Geul en Gulp bij elkaar. In de buurt van het kasteel bevindt zich de buurtschap Cartils. In 1574 had Lodewijk van Nassau hier zijn hoofdkwartier bij zijn poging om Maastricht te veroveren. Achter het kasteel ligt nog steeds het talud van de tramlijn Maastricht - Vaals die ook station Wijlre-Gulpen aandeed.

De Kalkovens Dikkebuiksweg zijn twee kalkovens en industrieel monument in de Nederlandse gemeente Gulpen-Wittem in Zuid-Limburg. De kalkovens staan ten oosten van Wijlre aan de holle weg Dikkebuiksweg aan de zuidwestelijke rand van het Plateau van Ubachsberg.

Cartils (Limburgs: Kertiels) is een buurtschap ten zuidoosten van Wijlre in de gemeente Gulpen-Wittem in de Nederlandse provincie Limburg. De buurtschap ligt op de plaats waar het Eyserbeekdal uitmondt in het Geuldal. De naam is afgeleid van het Latijnse woord 'cortilis' dat betekent bij een 'curtis' (hofstede) behorend. In de 8e of 9e eeuw was hier al een grote hoeve aanwezig. In Cartils staan het kasteel Cartils en 4 vierkantshoeven onder andere gebouwd in vakwerkstijl en met speklagen. Aan de holle weg naar Eys staat een monument uit 1944 ter herinnering aan 4 Canadese vliegeniers die in dat jaar omgekomen waren. De heren van kasteel Cartils beschouwden hun domein - dat bestond uit het kasteel, een pachthoeve en enkele huizen – als een zelfstandige heerlijkheid binnen het Heilige Roomse Rijk. Deze claim werd betwist door de heren van Wijlre die meenden dat Cartils behoorde tot hun eigen heerlijkheid. Met de Franse inval van 1795 kwam definitief een einde aan de (omstreden) zelfstandigheid van Cartils. Bij de buurtschap Cartils lag in de periode van 28 juni 1922 tot de opheffing op 5 april 1938 de tramlijn Gulpen-Wijlre-Vaals als onderdeel van de tramlijn Maastricht-Vaals. Ter hoogte van de sportvelden van Gulpen lag er een sporendriehoek. Bij Cartils werd er een talud aangelegd om de beken Geul en Eyserbeek over te kunnen steken. Dit talud is thans nog in het landschap zichtbaar en liep verder achter Kasteel Cartils langs om via de Kleinveldjesweg aan te sluiten op de spoorverbinding van Station Wijlre.

FC Gulpen is een Nederlandse amateurvoetbalclub uit Gulpen (Limburg). De clubkleuren zijn geel en zwart. Het eerste elftal speelt in de Vierde klasse zondag (2021/22). FC Gulpen speelt op het Sportterrein aan de Ringweg in Gulpen. De club telt drie seniorenteams, een veteranenelftal, tien combinatieteams (met RKVVM/Sibbe) en zeven jeugdteams.

Station Wijlre-Gulpen (Wij) is een treinstation van een museumspoorlijn in Wijlre, geëxploiteerd door de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij.

Gracht Burggraaf was een middeleeuws mottekasteel gelegen bij Gulpen in de Nederlandse provincie Limburg. Thans resteert alleen nog de heuvel van dit mottekasteel die zich bij de gelijknamige buurtschap Gracht Burggraaf bevindt. De motteheuvel is een zogenaamde abschnittsmotte. Dit houdt in dat in plaats van een heuvel op te werpen, de heuvel ontstaan is door het afgraven van de verbinding met de Beversberg. Het kasteel was zeer strategisch gelegen bij het punt waar de Gulp en de Eyserbeek in de Geul stromen. Een kilometer zuidelijk stroomt de Selzerbeek in de Geul. Het kasteel wordt pas in de dertiende eeuw voor het eerst vermeld, maar is waarschijnlijk ouder. De functie van kasteel werd later overgenomen door Kasteel Neubourg dat zijn naam (nieuw kasteel) ontleent aan het bestaan van deze oudere burcht. De motte is een rijksmonument. Ten noordwesten van de motte ligt de Dolsberg.

De Wittemermolen is een watermolen even buiten Wittem in de Nederlandse provincie Limburg, aan de N595. Het gebouw is een rijksmonument. De molen is een middenslagmolen die gebruikt is om koren te malen, en gebruikt het water van de molentak van de Selzerbeek.

Wijlre (spreek uit: wiel-ree/wielrə) (Limburgs: Wielder) is een kerkdorp in de gemeente Gulpen-Wittem, in het zuiden van de Nederlandse provincie Limburg. Het dorp ligt in het Zuid-Limburgse Heuvelland. Door het dorp stroomt het riviertje de Geul. De kern Wijlre telde in 2023 circa 2.420 inwoners; in de bijbehorende buurtschappen, gehuchten en het buitengebied woonden nog eens circa 600 mensen.

Wijlre is een voormalige gemeente in Nederlands Zuid-Limburg, die bestond uit het gelijknamige dorp met de gehuchten en buurtschappen Etenaken, Berghof, Cartils, Kapolder, Keutenberg, Elkenrade, Scheulder, Stokhem, Beertsenhoven, Schoonbron en een deel van Ransdaal. In 1982 werd de gemeente verdeeld over de nieuwe gemeenten Margraten en Gulpen. De gemeente Gulpen ging in 1999 weer op in de gemeente Gulpen-Wittem en de gemeente Margraten in Eijsden-Margraten. Schoonbron ging in 1982 over naar de gemeente Valkenburg aan de Geul en Scheulder naar de gemeente Margraten. Wijlre grensde aan de gemeentes: Gulpen, Margraten, Bemelen, Valkenburg-Houthem, Klimmen, Voerendaal en Wittem. In de gemeente staan twee parochiekerken. De St. Gertrudiskerk in Wijlre en de St. Barbarakerk in Scheulder.

De Sint-Gertrudiskerk is een kerkgebouw in Wijlre in de Nederlands Zuid-Limburgse gemeente Gulpen-Wittem. Ten westen van de kerk ligt aan de overzijde van de weg de Brand Bierbrouwerij uit 1340 en even verderop ligt de watermolen van Otten. Langs de oostzijde van de kerk loopt de N595 en aan de andere kant de doorgaande weg naar Gulpen. Het kerkgebouw is gewijd aan de heilige Gertrudis van Nijvel. Het gebouw bevindt zich op een kerkheuvel midden in het dorp en wordt omgeven door een kerkhof. Het gebouw is een rijksmonument en is gewijd aan Gertrudis van Nijvel.

Gulpen-Wittem () is een gemeente in het zuiden van Nederlands-Limburg. De gemeente heeft een oppervlakte van 73,38 km² (waarvan 0,17 km² water) en telt 14.056 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS).

Brand Bierbrouwerij was een Nederlandse bierbrouwerij te Wijlre in de gemeente Gulpen-Wittem. Volgens eigenaar Heineken is Brand 'mogelijk' de oudste bierbrouwerij van Nederland. Al sinds 1340 zou er in de heerlijkheid Wijlre bier worden gebrouwen. Met absolute zekerheid staat slechts vast dat op dezelfde locatie waar thans in Wijlre bier gebrouwen wordt, zich ook al in 1755 een bierbrouwerij bevond. De claim dat Brand mogelijk de oudste brouwerij van Nederland is, is daarom nogal dubieus. Waarschijnlijk is Bavaria thans de oudste brouwerij van Nederland, aangezien deze al aantoonbaar sinds 1680 op dezelfde locatie in Lieshout is gevestigd.