Station Amsterdam Lelylaan

Op de ongelijkvloerse kruising tussen Cornelis Lelylaan en Johan Huizingalaan, Amsterdam Nieuw-West staat een titelloos artistiek kunstwerk. De kruising tussen beide lanen wordt geregeld door een bouwkundig kunstwerk in de gedaante van brug 705. Die draagt de Cornelis Lelylaan over de Johan Huizingalaan. Onder het viaduct is een rotonde aangelegd met grasveldjes. De creatie van Dirk Sterenberg werd in 2008 een gemeentelijk monument. In de rotonde kwam In 1981 het titelloze kunstwerk van Joost van Santen. Het bestaat uit twee delen; een ten noorden van het viaduct en een ten zuiden ervan. Het wordt wel omschreven als Kubus-spiegel-palen, gewoon naar wat het is. Twee stalen lantaarnpalen rijzen diagonaal vanuit de grond omhoog. De zuidelijke paal heeft een blauwe kubus van acryl; de noordelijke een oranje. Van Santen zou met dit beeld een poort naar Slotervaart willen weergeven. Omwonenden houden het op de “satéprikkers” (kunstenaar had dat liever anders gezien, Het Parool 2024) of “Kubuspalen”. De kunstenaar gaf eerder aan niet meer exact te weten, waar de opdracht vandaan kwam. Het moest wel een kunstwerk worden langs de Cornelis Lelylaan; de kunstenaar trok eropuit om een goede plek te vinden en vond die in genoemde kruising, waar in zijn ogen ruimte genoeg was voor een groot kunstwerk. Hij gebruikte standaard lantaarnpalen van 23 meter lengte en schoof daar de kubussen op. In de kubussen staat weer diagonaal een spiegel en door die spiegel lijkt het of de lantaarnpaal onderbroken is. Het geheel is beton verankerd. Lichtval is vaak een essentieel onderdeel van Van Santens werk. Eind 2023 is de blauwe kubus verwijderd omdat deze aan vervanging toe was; hij was stuk gewaaid. De vervangende kubus kreeg een lichtere kleur dan het origineel.

Brug 702 is een kunstwerk in Amsterdam Nieuw-West. Deze brug ligt over een duiker die onder de Cornelis Lelylaan ligt. Die duiker ligt in een gracht ten westen van de ringspoorbaan waarop het Station Amsterdam Lelylaan ligt. Toen de duiker werd gebouwd in het begin van de jaren zestig was er alleen een dijklichaam voor de toekomstige spoorlijn. De bouwwerken werden ontworpen door Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken. Zijn architectonische handtekening is terug te vinden in de brugleuningen, die een strak geometrisch uiterlijk meekregen. Het is bekend dat Sterenberg veelvuldig samenwerkte met Herman van der Heide, vooralsnog is onbekend wie de ontwerper van de leuningen is. Totdat de bouw van de duiker in 1961 lag er ter plaatse een dam in de gracht. Het wegdek van de Cornelis Lelylaan lag toen nog in het midden waar bij de bouw van Station Amsterdam Lelylaan op de plaats waar later de hoofdingang van het station kwam te liggen. De duiker is circa 65 meter lang. Over die duiker liggen in 2018 (van noord naar zuid) een voetpad, een fietspad (twee richtingen), een stoepje, twee rijstroken naar het westen, een middenberm waarin de tramrails (twee richtingen) liggen, twee rijstroken naar het oosten, een fietspad (twee richtingen), een stoepje en een voetpad.

Slotervaart (Tuinstad Slotervaart) is een wijk in de Westelijke Tuinsteden in Amsterdam.

Brug 1892 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam Nieuw-West. Brug 1892 is de jongere broer/zuster van brug 729. Beide voet- en fietsbruggen leggen een verbinding tussen de parkeerplaats en het stationsplein van Station Amsterdam Lelylaan, maar zodoende ook tussen de Johan Jongkindstraat en Cornelis Lelylaan. Brug 729 doet dat al sinds 1986, toen het station geopend werd; brug 1892 pas sinds 1996. Ook brug 1892 is een vakwerkbrug over een afwateringstocht nog behorende bij het dijklichaam van de ringspoorbaan die hier ter plaatse afgegraven werd ten behoeve van de parkeerplaats.

Brug 708 is een kunstwerk in Amsterdam Nieuw-West. De brug ligt aan het begin van de Pieter Calandlaan, tussen de dijklichamen van de ringspoorbaan-west. Ten noordoosten van de brug ligt Station Amsterdam Lelylaan. De brug overspant sinds jaren vijftig een relatief grote duiker over een gracht ten westen van de spoordijk en het station. Ze is een zus van brug 685, maar die is sinds 2012 dichtgemetseld. De brug komt van de tekentafels van de Dienst der Publieke Werken, waar toen Dick Slebos en/of Dirk Sterenberg de esthetisch ontwerper waren. Deze brug is echter van tijdelijke collega Peter Pennink. Hij ging hun achterna met de vorm van het witte beton en de blauwe leuningen. Deze brug lijkt echter meer op een brug doordat de balustrade die bij brug 685 doorloopt hier onderbroken is met open leuning met een uitzicht op het water in het gracht.

Brug 703 is een kunstwerk in Amsterdam Nieuw-West. De brug ligt in de Cornelis Lelylaan, vanuit de stad gezien vlak voor Station Amsterdam Lelylaan. Hier werd in 1961 een 47 meter lange duiker aangelegd voor de oostelijke parallelgracht van de Ringspoordijk. Brug 703 (noordelijk gelegen) was vervolgens samen met brug 685 (zuidelijk gelegen) voor de waterdoorvoer. Dat stukje gracht ertussen kreeg bij de bouw en oplevering van het genoemde spoorstation betonnen walkanten. In 2012 werd er voor gekozen om het busstation dat onder het metro- en spoorstation lag te verplaatsen, waarbij het gehele terrein ten oosten van het station onder het zand verdween. Zo verdween ook de zuidzijde van deze brug onder het zand. Het enige dat nog aan de brug herinnert is de balustrade aan de noordkant van de brug en het uiterlijk van de duiker aan diezelfde kant. De duiker zelf is daarbij dichtgemetseld. Het ontwerp van de kunstwerken in de Cornelis Lelylaan was van Dirk Sterenberg en de Dienst der Publieke Werken). Deze duikerbrug is getekend in 1959 en de jaren daarop gebouwd.

Brug 729 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam Nieuw-West. Deze brug werd aangelegd in het kader van de bouw van Station Amsterdam Lelylaan. Rondom het station werd een busstation aangelegd, een stationsplein en een parkeerplaats. Deze parkeerplaats werd geprojecteerd tussen de Cornelis Lelylaan en Johan Jongkindstraat. Ter plaatse lag een stelsel afvoertochten ten behoeve van het dijklichaam van de ringspoorbaan. Nadat het gedeelte ringspoorbaan tussen beide straten was afgegraven werd er de parkeerplaats onder het noordelijk deel van het station aangelegd. Ten zuiden van dat deel van het dijklichaam en dus ook van de parkeerplaats lag een sloot. Om voetgangers en fietsers van de parkeerplaats en Johannes Jongkindstraat een directe verbinding te geven naar het station en de Cornelis Lelylaan met bijbehorende trams werd brug 729 op de grens van 1985 en 1986 gebouwd. Die brug moest overigens aansluiten op brug 703, een duiker onder de Cornelis Lelylaan door. De brug bestond toen uit een brug die aansloot op de ontwerpen in gebruik bij de omliggende terreinen. Wanneer midden jaren negentig ook aan der andere zijde een brug nodig is (brug 1892), wordt ook brug 729 vernieuwd. De bruggen hebben een enkelvoudige overspanning over de watergang; stalen liggers ondersteunen die overspanning tussen de landhoofden. De stalen liggers dragen plankwerken. Liggers, leuningen en balustrades hebben de vorm van een vakwerkbrug.

Brug 685 is een kunstwerk in Amsterdam Nieuw-West. De brug ligt in de Schipluidenlaan over een gracht vlak voordat zij de Ringspoorbaan kruist om vervolgens verder over te gaan in de Pieter Calandlaan. Ze overspande hier sinds eindjaren vijftig een relatief grote duiker. Deze lag in die gracht die aan de oostelijke kant parallel liep aan de Ringspoorbaan en leidde naar de noordkant van de Cornelis Lelylaan, alwaar eenzelfde duiker lag. Deze gracht kreeg bij de bouw van Station Amsterdam Lelylaan een betonnen oever met groene leuningen en een fietspad aan de kant van het station. In 2012 werd het busstation dat onder het metro- en spoorstation verplaatst, waarbij het gehele terrein ten oosten van het station onder het zand verdween. De noordkant van de duiker verdween daarbij eveneens onder het zand. Het enige dat daarna nog aan de brug herinnert is de balustrade aan de zuidkant van de brug en het uiterlijk van de duiker aan diezelfde kant met brugplaatje. De duiker zelf lijkt daarbij geheel dichtgemetseld.

Brug 707 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam Nieuw-West.

De Charlotte van Pallandtbrug (brug 668) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam Nieuw-West. Deze duikerbrug werd in 1958 gebouwd als verbinding tussen de Johan Jongkindstraat en Comeniusstraat. Het ontwerp is afkomstig van Peter Pennink van de Dienst der Publieke Werken. Hij ontwierp meerdere bruggen over de afwateringstochten van de ringspoordijk in Amsterdam Nieuw-West. De bruggen laten een overeenkomstig uiterlijk zien. De betonnen duiker is verpakt in keermuren van grof basaltsteen. De opstaande balustrade is van beton met daarop metalen leuningen die door Pennink bij deze bruggen vaker werd toegepast. Met de komst van Station Amsterdam Lelylaan werd het westelijk eind ingekort. De brug ging tot 2017 naamloos door het leven, dat wil zeggen alleen onder het brugnummer. Op 28 november 2017 besloot de gemeente de brug te vernoemen naar kunstenares Charlotte van Pallandt. Eigenlijk wilde het gemeentebestuur de vernoeming al op 7 november 2017 laten ingaan, maar verzuimde in een reeks vernoemingen van bruggen de Charlotte van Pallandtbrug voor te dragen.

Magneten is een beeld in Amsterdam-West. Het kunstwerk staat op het Koningin Wilhelminaplein (voor nummer 16), daar waar die met brug 691 een verbinding heeft met de Schipluidenlaan. Het roestvaststalen plastiek is een ontwerp van Lies Maes en betekende de eerste Amsterdamse opdracht voor deze kunstenares. De Magneten kregen op 8 februari 1974 hun onthulling voor een onderstation van het Amsterdamse energiebedrijf GEB, gebouwd ten westen van het beeld. Het GEB ging naderhand over in Nuon en Liander, maar het beeld bleef staan. Het kunstwerk bestaat uit zes in elkaar verstrengelde magneten.

Brug 691 is een vaste brug in Amsterdam Nieuw-West. De brug is gelegen over een duiker in een waterweg die parallel loopt aan de Schipluidenlaan. Ze vormt daarbij de verbinding tussen de Wittgensteinlaan en het Koningin Wilhelminaplein met het Stibbegebouw aan de zuidkant en de Schipluidenlaan aan de noordkant. De overspanning van de gracht dateert van rond 1960, al komt ze nog niet voor op de plattegrond van het ontwerp voor het Confectiecentrum (later World Fashion Centre) uit september 1962. Die datering is tevens terug te vinden in het brugnummer, zo zijn de bruggen 688 en 689 in de iets noordelijker gelegen Cornelis Lelylaan uit dezelfde tijd. Het ontwerp is afkomstig van de Dienst der Publieke Werken. De combinatie van brug en duiker ligt op straatniveau en was geheel opgenomen in de doorgaande weg. Een klein opvallend detail is dat aan de zuidkant van de duiker een loopplankje is bevestigd voor landdieren om onder de brug door te kunnen, voor hen is het dus een viaduct. In de jaren tien van de 21e eeuw werd het gebied ten oosten van Station Amsterdam Lelylaan opnieuw ingericht. Hierbij verdween onder meer het voormalige gebouw van de Hogere Zeevaartschool Amsterdam uit de jaren zestig, dat in 2017 werd vervangen door het Little Manhattan-gebouw en de Willem Frogerstraat. Voorts was er een nieuwe toevoerweg nodig van de Schipluidenlaan en Koningin Wilhelminaplein naar de Cornelis Lelylaan. Die weg, de Willem Frogerstraat, dient als toe- en aanvoerroute van de vijftig jaar oude wijk, maar ook van de nieuwe wijk Andreas Ensemble. Om het verkeer te laten doorstromen werd niet gekozen voor een rechte kruising, maar voor een rotonde, direct ten noorden van de brug 691. Om het verkeer van het zuiden naar en het verkeer van het noorden van de rotonde te kunnen leiden was het noodzakelijk om de brug te verbreden en de duiker te verlengen. De brug werd onder leiding van Ingenieurs Bureau Amsterdam en Waternet aan beide zijden met 2,5 meter verbreed (duiker met twee keer 2,5 verlengd). Daartoe werd aan beide zijden van de brug een damwand geslagen en het wateroppervlak verlaagd. Om toch voldoende mogelijkheden tot waterverversing te houden aan de oostkant, werd alle beschoeiing verderop in de gracht verwijderd. Vervolgens werd de verbreding gebouwd, werd de bouwput weer onder water gezet en de damwanden verwijderd. De werkzaamheden namen ongeveer zes maanden in beslag, rond de jaarwisseling 2017/2018 waren de brug en duiker gereed. Ten zuidwesten van de brug staat het kunstwerk Magneten. Het Stibbegebouw is sinds 2008 een gemeentelijk monument.