Westerpark (stadsdeel)

Het Klimrek Westerpark is toegepaste kunst in het Westerpark in Amsterdam-West. Architect Aldo van Eyck ontwierp tijdens de periode dat hij voor de Dienst der Publieke Werken speelobjecten voor meer dan 700 speelplaatsen in de stad. Hij ontwierp daarbij eenvoudig in elkaar te zetten speelobjecten zoals de iglo en wellicht de eenvoudigste: het duikelrek. Ook voor het Westerpark richtte hij speelplaatsen in. Een van de speelplaatsen werd opgevuld met een drietal zeshoekige zandbakken, waarbij de opstaande rand om het zand binnen de bak te houden tevens gebruikt kon worden als zitplaats. Deze zandbakken zijn bij een herinrichting begin 21e eeuw van het park afgevoerd; ze voldeden niet meer aan de eisen van kinderen en ouders. In het park stonden ook zogenaamde springstenen en een klimrek. Op de springstenen van steen/beton konden kinderen klauteren en ouders zitten. Ze zien er uit als een poef, maar dan van steenachtig materiaal. Het klimrek, dat in het Westerpark werd geplaatst, week af van de gangbare ontwerpen van Van Eyck voor speelobjecten. De eenvoud is hier verlaten voor een rek met allerlei openingen, hoeken en ook looprekken. De buitenwand heeft de vorm van een onderstuk van een toren; de binnenwand, die van een trechter. Het is als het ware een combinatie van de klimtrechter en –toren die Van Eyck voor elders ontwierp. De bovenzijde wordt afgesloten met een cirkel waaraan dwarsspijlen gehangen kan worden of waarop gelopen kan worden. Ook dit klimrek voldeed niet meer aan de veiligheidseisen, maar het Westerpark wilde dit object bewaren. De veiligheidsproblemen werden opgelost door het gevaarte te voorzien van een rubber ondergrond. In de praktijk bleek overigens dat trimmers de dwarsspijlen gebruiken om hun spieren te rekken, een gelijkenis met een barre.

Bruidssuite is een moeilijk te herkennen artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Godelieve Smulders leverde in 1992 een tijdelijk kunstwerk voor plaatsing in het Westerpark. Het bestond uit een scheefgeplaatst bosje wilgentakken rondom een open plek, dat de titel Landhuis meekreeg. De wilgentakken konden in de ogen van de kunstenares prima dienen voor een tijdelijk kunstwerk; ze groeien in korte tijd alle kanten op naar een uiteindelijk kunstobject (vandaar de term groeiobject). Het kunstwerk ontsnapte aan ieders aandacht, zodat het verwilderde en niet meer als kunstwerk kon worden herkend. Het Stadsdeel hield het kennelijk toch in het oog, want rond 2002 werd het besluit genomen het kunstwerk in ere te herstellen. Dat ging niet meer met het oorspronkelijke materiaal en ook het oorspronkelijk ontwerp met binnenplaats was niet meer aan de orde. Met name de kosten van onderhoud verminderden bij een nieuwe opzet. Rond een metalen kolom staat sindsdien een bos beuken zonder binnenplaats. Het kreeg toen ook de nieuwe titel Bruidssuite, een verwijzing naar het beeld Bruidsjurk van Patchwork dat gedurende de warme seizoenen in een vijver van het park staat. In de Hechtelstraat in Slotervaart staat een soortgelijk groeiobject van Smulders onder de titel Komeet.

Station d'Eenhonderd Roe is samen met het toenmalige station van Haarlem het eerste treinstation van Nederland, maar beide zijn allang verdwenen. Het station was vernoemd naar de uitspanning "Herberg d'Eenhonderd Roe" die lag aan de zuidzijde van de Haarlemmertrekvaart net buiten Amsterdam in de gemeente Sloten, op een afstand van honderd roeden (bijna vierhonderd meter) ten westen van de Haarlemmerpoort. De uitspanning was met een houten brug over de Haarlemmertrekvaart verbonden met het station. Op 20 september 1839 vertrok er de eerste Nederlandse trein, via Halfweg naar Haarlem, getrokken door twee locomotieven: de Arend en de Snelheid. Nadat de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) overeenstemming met de stad Amsterdam had bereikt, kon in 1842 het definitieve vertrekpunt in gebruik worden genomen, het aan de overkant van de Buitensingelgracht gelegen station Willemspoort. Dit station lag tegenover de in 1840 gebouwde Willemspoort, de tegenwoordige Haarlemmerpoort, en maakte d'Eenhonderd Roe overbodig. Op initiatief van reizigersvereniging Rover werd op 20 september 2009, 170 jaar na het vertrek van de eerste trein, een plaquette onthuld op de stationslocatie. Deze bevindt zich op het terrein van de Westergasfabriek, ter hoogte van Polonceaukade 13.

Haan op zuil is een zandsteen sculptuur in het Westerpark in Amsterdam-West. Het is een klassiek aandoend beeld van Han Rädecker. Over de achtergrond is weinig bekend. De beeldhouwer zou de opdracht in 1955 hebben gekregen; het beeld werd in de nazomer van 1958 geplaatst. Het was het eerste beeld dat in het park, daarna zouden er meerdere volgen. Rädecker kwam met een haan (destijds populair binnen de beeldenwereld) die vecht tegen slangen. Buitenkunst Amsterdam refereert aan een gedicht van Simon Mulder, waarin de haan staat voor het geloof en de slang als weergave van het kwaad. Haan en slang bevinden zich op een voetstuk, dat op een sokkel staat van vier hardstenen blokken. Het geheel is op een betonplaat verankerd.

Bruidsjurk is een kunstwerk in Amsterdam-West. Het kunstwerk is van de hand van het kunstenaarscollectief Patchwork bestaande uit Elleke Haspels, Karolien Helweg en Joanneke Meester. De kunstenaressen, werkend vanaf het terrein van de Westergasfabriek, wilden zelf binnen Nederland een groot kunstwerk tentoonstellen. Ze kwamen met een twintigtal baljurken, die vanaf 23 september 1993 tot en met 24 oktober willekeurig stonden opgesteld in de Hofvijver in Den Haag. Patchwork verdeelde ze zo over het oppervlak, alsof er daadwerkelijk een bal werd gehouden, maar waar bij de mannen en de lichamen van de vrouwen waren weggelaten. Het zou daarbij gaan om Vips (Very important persons) binnen een groot bal. De jurken zijn van stof (kant en vitrage) waarover een laag kaarsvet is aangebracht; de kunstenaars gebruikten er 2000 kilo voor. Dit geeft de jurken het idee alsof ze van hard marmer zijn, maar in werkelijkheid zijn ze zeer fragiel. De baljurken zijn ook elders te zien geweest. In Gent dreven de jurken in de zomer van 1994 in de Leie. Ze stonden daarbij in het volle zonlicht waardoor de beelden dreigden te smelten of te ontbranden. De Gentse brandweer moest ze koel houden. De jurken waren desalniettemin zodanig beschadigd dat een opstelling in Meppel er niet meer in zat. Het stadsdeel Westerpark bestelde al tijdens de genoemde opstelling in dezelfde traditie een bruidsjurk. Op het kantoor van het stadsdeel werden huwelijken voltrokken en net getrouwde paartjes trokken vervolgens naar het Westerpark om foto’s te maken. Het terrein eromheen werd dan ook een geliefde plaats voor het nemen van bruidsfoto’s. Het beeld werd in maart 1994 door de kunstenaars in gepaste kleding onthuld in het Westerpark. In dat zelfde jaar kwam het collectief met drijvende Boeddha’s, nadat ze al eerder de vuurtoren Brandaris hadden voorzien van wasgoed, dat op Makkummer tegels leek.

Dragers van verre is een kunstwerk in Amsterdam-West. Het is een creatie van Nelson Carrilho, dat sinds 1989 staat in het Westerpark in Amsterdam. De dichter Kenneth Echteld over het beeld: "Laat ons erbij stil staan dat elk mens, waar hij of zij ook vandaan komt of naar toe gaat, zijn culturele rijkdom heeft meegenomen en uitdraagt. Opdat wij te allen tijde zijn schoonheid mogen ervaren." Het beeld zou de verdraagzaamheid tussen de verschillende rassen en culturen weergeven in de vorm van de last die de figuren boven hun hoofd dragen. Het is een eerbetoon aan de multiculturele samenleving. Het Parool meldde in 2020 dat het beeld werd gezien als het officieuze mascotte van Stadsdeel Amsterdam-Westerpark. Hetzelfde artikel maakte een vergelijking tussen Afrikaans houtsnijwerk en de manier waarop de personen zijn afgebeeld. Carrilo in 2023: De Engelstalige titel luidt Carriers from Afar, waarbij Afar een dubbele betekening heeft. Ten eerste staat het voor ver (far), maar de tweede verwijst naar Afar, de Ethiopische regio, waar Lucy gevonden werd. In 2023 wordt een groter exemplaar van de Dragers van verre neergezet aan de Italiaanse kunst bij San Ferdinando. Carrilho ontwierp voor Stichting Philadelphia in Nunspeet een soortgelijk beeld (de hoofden zijn daar verbonden door een schijf).

Gold in your mind, gold in your feet is een kunstwerk in Amsterdam-West. Het beeld van kunstenaar Mirjam Janse is een geschenk van de kunstenaar aan Stadsdeel Westerpark. Dat stadsdeel zat zonder geld, waardoor de kunstenaar het beeld zelf moest financieren; het stadsdeel faciliteerde alleen de plaats. Het werd geplaatst in het Westerpark en werd enigszins verhoogd geplaatst. Janse over het beeld (terug te vinden op het stadsdeelbordje): "Een meisje staat op haar hoofd en haar voeten en vormt zo een boog. Zij maakt een brug tussen het hebben van gouden gedachten met het doen van goede daden. Het beeld gaat over daadkracht, over jezelf tonen, krachtig zijn door je kwetsbaar op te stellen". De handen en "gedachten" zijn van origine goudkleurig. Het beeld werd begeleid door een boekje (oplage 300 stuks) getiteld Het meisje met de gouden haren, dat Janse zelf uitgaf bij privé-uitgeverij Nestor. Ze omschreef volgens Het Parool van 2024 daarin hoe stroef de samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kunstnaar liep, maar tegelijkertijd blij dat het resulteerde in dit beeld en dat boekje. De dichteres Everdina Eilander liet zich door het beeld inspireren voor een van haar gedichten.

Het Westerpark is een park in Amsterdam-West, ten westen van de Haarlemmerpoort en ten noorden van de Haarlemmertrekvaart.

Het Van Hogendorpplein is een plein in Amsterdam-West, Westerpark.

De Westergasbrug (brug 193) is een ijzeren ophaalbrug in Amsterdam-West. De brug ligt in het verlengde van de Van Limburg Stirumstraat, aan de overzijde van haar kruising met de Haarlemmerweg. Ze overspant de Haarlemmervaart en geeft toegang tot het terrein van de voormalige Westergasfabriek, haar naamgever. Aan de zuidkant van de brug is de oorspronkelijke bebouwing gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Op het terrein van de voormalige Westergasfabriek staat veel van de originele bebouwing overeind en is benoemd rijksmonument, zoals bij in het directe omgeving van de brug staande portiershuisje. Er kwam hier rond 1885 een basculebrug bij de bouw van de Westergasfabriek. De brug moest toen nog beweegbaar zijn om scheepvaart met kolen nog toegang te kunnen geven tot de kades. Die brug voldeed in 1956 niet meer en werd vervangen door een ophaalbrug uit 1919, die tot 1956 haar werk had gedaan bij het NSM-terrein in Amsterdam-Noord over het Zijkanaal I, zij werd daar vervangen door de brede NSM-brug. De Westergasbrug is een ontwerp van Wichert Arend de Graaf, directeur van de Dienst der Publieke Werken. Hij paste zijn ontwerpen voor dergelijke bruggen steeds aan, waarbij hij zijn laatste ophaalbrug in het Technische Gemeenteblad van 1916 tentoonstelde. Het ontwerp werd steeds aangescherpt door bijvoorbeeld opmerkingen van civiel en bouwkundig ingenieur Adriaan Dwars in zijn Eenige aestetische beschouwingen over de ijzeren ophaalbrug uit 1916.

Het Van Limburg Stirumplein is een plein in Amsterdam-West. Het plein ligt in de Staatsliedenbuurt, tussen de Van Limburg Stirumstraat en de Van der Hoopstraat. Ook de Bentinckstraat kruist het plein. Het plein kreeg zijn naam in 1886 en werd vernoemd naar Leopold van Limburg Stirum (1758-1840), kapitein van het Staatse leger. Hij nam in 1813 met Van Hogendorp en Van der Duyn van Maasdam het voorlopig bewind op zich en bereidde de komst voor van Koning Willem I. Sinds mei 1987 zouden er op dit plein een aantal Mariaverschijningen hebben plaatsgehad en werden er op de plek eerst een tegel en vervolgens een klein monument geplaatst. In 1994 bleek het bij deze devotie om een 'hoax' te gaan. Ter gelegenheid van de herinrichting van het plein realiseerde Frank Halmans in 1997 in opdracht van Stadsdeel West een wachthuisje voor de tram. Daarnaast ontwierp hij, als verwijzing naar het roerige actieverleden van de buurt, een spreekstoel bij de reeds lang bestaande iconische peperbus reclamezuil.

Abri en peperbus is een kunstwerk in Amsterdam Oud-West. Het kunstwerk is opgesteld op het Van Limburg Stirumplein in de Staatsliedenbuurt. Het kunstwerk van de hand van Frank Halmans bestaat uit twee onderdelen, een tramhokje en een peperbus. Het kunstobject in de vorm van twee gebruiksobjecten kwam na een opdracht van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst en Stadsdeel Westerpark. Diezelfde twee instellingen lagen in die periode met elkaar overhoop vanwege de plaatsing van de Drie figuren op straat van Peter Erftemeijer, dat volgens de eerste niet in het straatbeeld past en volgens de tweede wel. Het kunstwerk kwam na een uitgebreide renovatie- en saneringsgolf door de Staatsliedenbuurt heen. De twee kunstwerken worden van elkaar geschieden door een goot waarin de tramrails liggen van de tramlijn die hier halte heeft, de goot doorsnijdt het plein. Auto’s volgen een rotonderoute.