Dam (Amsterdam)

Op 7 mei 1945, twee dagen na de capitulatiebespreking in Wageningen, werd de bevrijding gevierd op de Dam in Amsterdam toen rond drie uur 's middags plotseling schoten werden gelost door Duitse militairen vanaf het balkon van De Groote Club, op de hoek met de Kalverstraat. Hierbij vielen minstens 32 doden. Mogelijk waren het er meer. Het aantal gewonden is eveneens ongewis. Verschillende krantenartikelen uit die tijd schreven over 100 tot 120 gewonden. In het Binnengasthuis werden negentig gewonden verpleegd, waarvan er 44 werden opgenomen. Op 7 mei 2016 werden op de Dam 31 naamstenen onthuld van degenen waarvan zeker was dat ze aan het bloedbad waren overleden. Een jaar later werd er een steen aan toegevoegd met een 32ste naam.

Draaiorgel Het Snotneusje is een 48-toets draaiorgel uit omstreeks 1938, gebouwd door Karel Struys; een halfbroer van de bekende orgelbouwer Gijs Perlee van het gelijknamige orgelbedrijf G. Perlee. Het orgel heeft een hoogte van 270 cm, een breedte van 316 cm en een diepte van 149,5 cm. In 1940 werden geluidsnamen van het orgel op een 78-toerenplaat gezet. De bellendames van het orgel komen uit draaiorgel de Gouwe. Op 7 mei 1945 speelde het instrument van de firma G. Perlee op de Dam in Amsterdam tijdens de verwachte intocht van de Canadese bevrijders toen Duitse soldaten het vuur openden op de menigte. In paniek zochten mensen dekking – ook achter het draaiorgel. Hiervan zijn foto's overgeleverd. Het draaiorgel zou mensen goede dekking hebben geboden. Tijdens deze schietpartij op de Dam vielen zeker 32 doden en een nog onbekend aantal gewonden, maar in elk geval meer dan honderd. Het orgel werd door kogels geraakt en na de schietpartij reed er een auto van de Grüne Polizei tegenaan. De schade bleek mee te vallen. Op 15 december 1992 werd Het Snotneusje, de stille getuige van het drama, gekocht door het Amsterdams Historisch Museum, die het vanwege het historische karakter in het bezit wilde hebben. Bij de restauratie in 1992 werden twee kogels van 9×19mm Parabellum-patronen aangetroffen. Deze kunnen in meerdere soorten wapens gebruikt worden, waardoor het niet is na te gaan met welk wapen ze werden afgeschoten. Voor 75 jaar Bevrijdingsdag in 2020 werd het orgel gerestaureerd, waarbij de kogelgaten wegens het historische karakter weer zichtbaar werden gemaakt. De kleuren van de schildering werden teruggebracht tot die uit 1940. Dat was geen makkelijke opgave, want er waren alleen zwart-witfoto's voorhanden. Het was de bedoeling dat het draaiorgel bij de bevrijdingsfeesten dat jaar weer op de Dam zou spelen, maar de coronacrisis gooide roet in het eten; de feesten werden afgelast. Desondanks was het draaiorgel op 5 mei 2020 even op de Dam.

Een plaquette en tweeëndertig straatstenen op de Dam in Amsterdam-Centrum herinneren aan de slachtoffers van de Schietpartij op de Dam op 7 mei 1945.

André Hazes is een standbeeld in Amsterdam-Centrum. In 2020 liet kunstenaar Street Art Frankey een standbeeld plaatsen van André Hazes. Het was een van de grotere beelden van Street Art Frankey, die in Amsterdam bekend is door zijn kleine kunstwerkjes om het stadsbeeld op te fleuren. Het beeld werd via een 3D-printer gefabriceerd ter gelegenheid van de “geboortedag” van de volkszanger; hij zou 30 juni 2020 69 jaar zijn geworden. De zanger bleek niet bij iedereen even geliefd want binnen enkele weken werd de hoed gestolen en kort daarna werd het beeld onthoofd aangetroffen. De restanten werden afgevoerd. Overigens hebben de meeste kunstwerkjes van Frankey de gewoonte net zo snel te verdwijnen als ze gekomen zijn. Hazes als standbeeld kwam in de vorm van een 1,70 meter hoog LEGO-poppetje. De kunstenaar mocht toelichting geven bij Beau. Met steun van Rachel Hazes en Damondernemer Won Yip werd al snel gekeken of er een nieuw beeld kon komen. Op 30 juni 2021 werd dus een nieuwe poging gewaagd. Het beeld uit de 3D-printer bleek niet hufterproof; de nieuwe versie van polyester zou dat wel moeten zijn volgens de fabriek DDF (Dutch Deco Finish) in Erp die het gemaakt heeft.

Ontdek de Dam is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Het werk werd in de laatste week van augustus 2021 geplaatst en is een creatie van Street Art Frankey. Frankey zet wekelijks een kunstwerkje binnen de stad Amsterdam om het straatbeeld te verrijken met grappige toevoegingen aan straat- en gevelelementen. In 2020 verscheen van hem een beeld van André Hazes in de vorm van een Legopoppetje, dat echter al snel geroofd werd. Op 30 juni 2021 mocht hij een nieuwe meer vandalismebestendige versie plaatsen. Voorafgaand aan plaatsing werden er op de Dam vanaf 2017 betonblokken gebruikt om inrijschade te voorkomen. Deze betonblokken hebben eveneens de vorm van Legoblokjes (acht punten bovenzijde). Het tweede beeld van Hazes werd op een dergelijke steen vastgezet. Frankey liet zich door die vorm inspireren om in augustus 2021 een nieuwe kunstwerk te leveren. Het werd geplaatst op verzoek van de ondernemersvereniging van de Dam. In plaats van dat de betonnen steen vooral moest laten zien wat niet doen, is deze steen, nu in brons, bedoeld waar je wel naar kan of moet kijken. In drie dimensies zijn omringende gebouwen afgebeeld in reliëf afgebeeld: bovenste rij: Gebouw Industria, Hotel Krasnapolsky, Bijenkorf en Bisschop (hoek Dam en Damrak), onderste rij: Nationaal Monument op de Dam, Koninklijk Paleis, Nieuwe Kerk, en Reisbureau der Staatsspoorwegen (Dam 8-10, hoek Nieuwendijk). De beeltenissen hebben een onderschrift, niet alleen in letters, maar ook in braille. Op de steen is ook een QR-code afgebeeld, zodat men zelf een audiotour, ingesproken door Anneke Bokern (architectuurjournaliste) en Paul Vonk (architect),kan volgen.

De hoofdstad van Nederland is sinds 1808 Amsterdam. Eerder had Nederland geen officiële hoofdstad. Pas in 1983 werd de status van Amsterdam als hoofdstad verankerd in de Grondwet. De hoofdstad van een land is meestal de stad waar het parlement gevestigd is en het staatshoofd woont. Nederland vormt hierop een van de zeldzame uitzonderingen.

Bougainville is een restaurant in Amsterdam. De eetgelegenheid heeft sinds 2019 een Michelinster.

Het Rokin Plaza is een groot gebouw aan het Rokin ten zuiden van de Dam in Amsterdam. Het complex ligt op de plek waar Hotel Polen en De Slegte waren gevestigd voordat beide verwoest werden tijdens een grootschalige brand in 1977.

De Rokinfontein is een kunstwerk in de vorm van een fontein in Amsterdam-Centrum. Het werk maakt deel uit van de grote herinrichting van de binnenstad onder de noemer De Rode Loper. De fontein is gebouwd volgens een ontwerp van Mark Manders. Hij kwam met een relatief grote voorstelling van gepatineerd brons (3 meter lang, drie meter hoog) op een kubusachtige sokkel van natuursteen (Gascogne Azul) van 4,5 bij 2,5 bij 1 meter. De voorstelling zelf bestaat uit twee ruw afgewerkte van elkaar wegkijkende hoofden, die in de loop der tijden beschadigd lijken te zijn. Het kunstwerk werd op 31 juli 2017 geplaatst op het Rokin in de hoek tussen Gassan Diamonds en boekhandel Scheltema. Het geheel weegt 27.000 kilogram. Het waterreservoir, de filters en de pomp bevinden zich onder de stellage.. De opdracht voor dit werk kwam in 2015 van de gemeente Amsterdam, nadat ze aan een drietal kunstenaars (Manders, Jennifer Tee en Rob Birza) had gevraagd een fontein voor het Rokin te ontwerpen, die ook fraai zou ogen als er geen water stroomde. De keus viel door middel van een jury en deelnemend publiek op het werk van Manders, die tot dan toe voornamelijk werken op verzoek van musea had geleverd. Manders zag een uitdaging in het verschil; nu een werk ontwerpen die mensen en passant zien, in plaats van dat ze specifiek naar een museum gaan om kunst te bekijken. Manders wilde met zijn fontein een tijdloos stuk straatmeubilair neerzetten, waarbij voorbijgangers het idee krijgen dat het beeld er al tijden staat. Op 5 september 2017 is de fontein door de Amsterdamse wethouder Kunst en Cultuur Kajsa Ollongren en de twee zonen van de kunstenaar officieel onthuld. In de nazomer van 2018 bleek het systeem niet geheel waterdicht; de fontein verloor water. De fontein werd tijdelijk buiten werking gezet.

Het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam is een oorlogsmonument voor de herdenking van oorlogsslachtoffers. Het monument staat centraal bij de jaarlijkse Nationale Dodenherdenking op 4 mei. Vanaf 1961 wordt deze live op televisie uitgezonden door de NOS.

De brand in Hotel Polen vond plaats op 9 mei 1977. Bij de ramp brandde een hotel in het centrum van Amsterdam tot op de grond toe af. Hierbij vielen 33 doden en raakten 21 mensen zwaargewond. Het was de dodelijkste brand in Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog. Het hotel bevond zich tussen de Kalverstraat en het Rokin, nabij Madame Tussaud. Op deze plek werd na de brand het Rokin Plaza gebouwd (1981-83), waar de Papenbroekssteeg doorheen loopt.

Aan het Rokin in Amsterdam-Centrum staat vanaf 2017 een titelloze poëtische uiting. Het betreft dichtregels van Anna Enquist aangebracht op zitbanken die een boom beschermen nabij Rokin 9-15. Bij de herinrichting en herbestrating van het Rokin na de metrobouw, werden de zitmeubels geplaatst. Op de leuninglatten is een metaalplaat met daarop een tekst van de toenmalige stadsdichteres geplaatst. De tekst luidt: Geloof het maar, hij strekt zijn wortels naar de metrobuis, onmogelijk, en rekt zijn takken naar de hemel, niet te doen. Hier staat de boom, bescherm zijn stam, wij zijn verloren zonder groen. Initiatiefnemer van de straatpoëzie was Max Bögel, hoofdaannemer van de Noord/Zuidlijn. Ze werd geplaatst in het kader van het project 'De Rode Loper'. Vergelijkbare bankjes met andere teksten zijn te vinden op de Vijzelgracht en de Ferdinand Bolstraat.