De Dokwerker

Het Jonas Daniël Meijerplein, vaak afgekort tot J.D. Meijerplein, is een plein in Amsterdam. Aan de noordkant wordt het plein begrensd door het Mr. Visserplein en aan de zuidkant door de Nieuwe Herengracht, bij het Hortusplantsoen. De M.S. Vaz Diasbrug (brug 238) verbindt het plein met de Weesperstraat. Het plein ligt aan stadsroute S112. De zuidpunt van het plein is ingericht als speelplaats. Aan het plein, midden in de voormalige Joodse buurt, staat de Portugees-Israëlietische Synagoge (Snoge) uit 1675, ooit de grootste synagoge ter wereld. Ook staan hier vier voormalige synagoges van de Hoogduitse gemeente die sinds 1987 in gebruik zijn als het Joods Historisch Museum. De eerste grote Duitse razzia's onder de Joodse bevolking van Amsterdam vonden plaats op het Jonas Daniël Meijerplein. Op 22 en 23 februari 1941 werden op het plein 425 Joodse mannen samengedreven en weggevoerd naar de concentratiekampen Mauthausen en Buchenwald. Deze razzia's waren de aanzet tot de Februaristaking. In 1952 onthulde koningin Juliana het beeld De Dokwerker ter nagedachtenis aan de Februaristaking. Elk jaar, op 25 februari, vindt een herdenking van de Februaristaking plaats bij dit beeld. Het plein heette oorspronkelijk de 'Deventer Houtmarkt'. In de 19e eeuw werd de naam veranderd in Jonas Daniël Meijerplein, naar Jonas Daniël Meijer (1780-1834), de eerste Joodse advocaat in Nederland. Op 14 augustus 1942, tijdens de Duitse bezetting, werd de naam van het plein op last van burgemeester Voûte veranderd in "Houtmarkt", als onderdeel van een aantal hernoemingen van naar Joodse personen genoemde straten. In 1945, direct na de bevrijding, werd de naam weer terugveranderd in Jonas Daniël Meijerplein.

Livraria Montezinos is een Joodse bibliotheek in de Portugees-Israëlietische Synagoge in Amsterdam. Deze wordt gezien als een van de belangrijkste Joodse bibliotheken ter wereld. De collectie van de bibliotheek bestaat uit 30.000 gedrukte werken (van 1484 tot nu) en 500 handschriften (van 1282 tot de 20e eeuw). Alle aspecten van Joodse studies, literatuur, geschiedenis en natuurwetenschappen zijn in de bibliotheek vertegenwoordigd. De collecties vormen daardoor de neerslag van de Sefardische cultuur die ontstond in Spanje en Portugal. De bibliotheek werd enorm verrijkt toen de bibliograaf David Montezinos in 1891 zijn privécollectie schonk. Bij die gelegenheid kreeg de bibliotheek de naam Livraria Montezinos. In 2004 is de bibliotheek onder de naam Bibliotheek Ets Haim - Livraria Montezinos geplaatst op de Werelderfgoedlijst voor documenten van UNESCO. Daarmee werd het universele belang van de bibliotheek officieel erkend.

De Portugees-Israëlietische Synagoge van Amsterdam, ook wel Esnoga (Hebreeuws: אסנוגה) of kortweg Snoge genoemd, is een synagoge uit de 17e eeuw die gebouwd werd door de Sefardische Joden. De synagoge ligt aan het Mr. Visserplein en het Jonas Daniël Meijerplein in de voormalige Jodenbuurt van Amsterdam. Toen het gebouwd werd, was het de grootste synagoge ter wereld. De synagoge wordt gebruikt voor erediensten door de in 1639 opgerichte Portugees-Israëlietische Gemeente. De Snoge is onderdeel van een groot synagogencomplex. Slechts de Portugees-Israëlietische Synagoge vervult nog haar oorspronkelijke functie. De Grote Sjoel vormt tegenwoordig samen met de Obbene Sjoel (1685), de Dritt Sjoel (1700) en de Neie Sjoel (1750/1752) het Joods Historisch Museum. Het interieur van de Portugees-Israëlietische Synagoge is in tegenstelling tot dat van de Hoogduitse synagogen bewaard gebleven, inclusief de koperen kaarsenkronen en -houders, en dateert nog geheel uit de bouwtijd, wat buitengewoon zeldzaam is. De synagoge heeft in opzet en ruimtelijke indeling onder meer als voorbeeld gediend voor de Mikvé Israël-Emanuelsynagoge in Willemstad op Curaçao en de Tzedek ve-Shalom-synagoge in Paramaribo.

De Speelplaats Jonas Daniël Meijerplein is een openbare speelplaats op het Jonas Daniël Meijerplein in Amsterdam-Centrum.

Brug 158 is een kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Het bouwwerk is als zodanig niet meer in gebruik. Alhoewel genummerd als brug is het een tunnelsysteem voor voetgangers. Deze werd vanaf 1967 aangelegd om voetgangers in de gelegenheid te stellen ongestoord bij de tramhalte van tramlijn 9 op brug 85 te kunnen komen die midden op het Mr. Visserplein lag. Het systeem had toegangen op het plein voor de Portugees-Israëlietische Synagoge, in de Muiderstraat, in de Nieuwe Amstelstraat, naast de Mozes en Aäronkerk en nabij de Jodenbreestraat. De tunnel werd in oktober 1970 geopend. Het ontwerp is afkomstig van Dick Slebos toen architect bij de Dienst der Publieke Werken. De voetgangers zagen het echter anders en bleven bovengronds oversteken; de tunnel werd steeds meer een illegale plaats voor daklozen, drugsgebruikers en helers van de nabijgelegen Waterloopleinmarkt. Voor de veiligheid van de overstekende voetgangers werd de tramhalte verplaatst naar de Muiderstraat, waardoor er nog minder doorstroom kwam. De gemeente besloot de voetgangerstunnel in 1985 te sluiten; eerst met een hekwerk en daarna werd alles dichtgemetseld. Vervolgens begon een getouwtrek wat er moest gebeuren met het bovenliggende plein en de onderliggende tunnels, want ook lag brug 157, de onderdoorgang Wibautstraat naar IJtunnel, hier. De gemeente wilde herinrichten en bebouwen, maar zag er weer van af etc. In 2003 werd in het tunnelcomplex de kinderspeelplaats TunFun (tunnelplezier) geopend met klimrekken en een bioscoop. Dit bracht rust op dit gedeelte van het plein. TunFun is bereikbaar vanaf de ingang voor de synagoge; de andere ingangen verdwenen in de loop der jaren onder het zand. In 2018 kwam TunFun en ook de tunnel weer in het nieuws; het bedrijf zou niet voldoen aan de veiligheidseisen van de brandweer, hetgeen de eigenaar betwistte. Het bedrijf werd op last van het stadsdeel Centrum in april 2018 gesloten, maar later heropend.

De M.S. Vaz Diasbrug (brug 238), is een basculebrug in Amsterdam-Centrum. De brug verbindt het Jonas Daniel Meijerplein met de Weesperstraat. Ze overspant de Nieuwe Herengracht. De geschiedenis van de brug vertoont gelijkenis met de L.H. Sarlouisbrug, Dr. Dünnerbrug en Dr. Meijer de Hondbrug in de Weesperstraat. De bruggen waren constant aan vernieuwingen en aanpassingen onderhevig als gevolg van de uitdijende stad en het daarmee gepaard gaande groeiende verkeersaanbod. Onder de aanloophelling van de brug bevindt zich ook een fietstunnel, zodat langzaam verkeer onder de Weesperstraat door kan.

Brug 234, ook wel Jodenbrug genoemd, was een vaste brug in Amsterdam-Centrum. De brug lag in de Jodenbuurt van Amsterdam. De brug was gelegen over de Muidergracht; ze droeg de JodenAmstelstraat (Nieuwe Amstelstraat) over die gracht heen ter hoogte van de Deventer Houtmarkt. Die gracht stond reeds op de stadsplattegrond van Daniël Stalpaert, maar nog zonder enige bebouwing in de buurt. Er kwam een voor die tijd vrij brede stenen brug. De Muidergracht lag in het verlengde van de Houtgracht. Vanaf midden 19e eeuw werd het westelijk eind steeds verder gedempt ten behoeve van het Jonas Daniël Meijerplein; de Houtgracht onderging hetzelfde lot ten behoeve van het Waterloopelein. Van de brug is niets meer terug te vinden. Het bleek ook geen gelukkige plek, op ongeveer dezelfde plaats werd in de periode 1967-1970 brug 157 gebouwd, een tunnel onder genoemd plein, deze verdween rond 2010 onder het zand van het Mr. Visserplein. Vanwege de ligging van brug 234 tussen de Portugees-Israëlietische Synagoge en de Hoogduitse Synagoge in hebben tal van kunstenaars, waaronder Abraham Rademaker, de brug vastgelegd. Brug 234 werd niet veel later (circa 1876) hergebruikt voor een duikerbrug over de restanten van diezelfde Muidergracht maar dan bij de Hortus Botanicus Amsterdam.

De Hortustunnel (brug 464) is een viaduct in Amsterdam-Centrum.

Het Monument Vaz Dias is een kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Het kunstwerk van Herman van der Heide staat aan de Weesperstraat net ten zuiden van de M.S. Vaz Diasbrug waarvoor Van der Heide de leuningen en een naambord ontwierp. De naam verwijst naar Mozes Salomon Vaz Dias, oprichter van het Persbureau M.S. Vaz Dias. Het kunstwerk bestaat uit een diepzwarte kubusvormige constructie van open staalplaat die op een H-vormige staander rust, die weer op een betonnen sokkel steunt. Het beeld werd op 12 juni 1967 onthuld door de weduwe mr. Rosette Vaz Dias-Speijer. Het beeld was een schenking van de vereniging De Amsterdamse Pers, de buitenlands persvereniging, het Initiatiefcomité Amsterdam, de Nederlandse vereniging van persbureaus, de Portugees-Israëlitische gemeente en het seniorenconvent in de journalistiek. De gemeente Amsterdam moest wel 6.000 gulden aan plaatsingskosten reserveren. Het lag in eerste instantie in de bedoeling om het beeld op de brug te plaatsen, maar de trottoirs waren daarvoor te smal. Toen in 1972 aan de Weesperstraat nabij de Nieuwe Herengracht werkzaamheden werden verricht, werd het monument tijdelijk verplaatst naar de Floriade 1972. In maart 2018 werd het monument enkele maanden verwijderd om te worden gerestaureerd.

Het Mr. Visserplein is een druk verkeersplein in Amsterdam-Centrum, op het knooppunt van het Waterlooplein, het Jonas Daniël Meijerplein, de Muiderstraat, de Rapenburgerstraat, de Valkenburgerstraat en de Jodenbreestraat. Het plein is vernoemd naar Lodewijk Ernst Visser, die van 1939 tot 1940 als president van de Hoge Raad diende en die zich sterk verzette tegen de onderdrukking van Joden tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog. Aan het plein staat de 17e-eeuwse Portugees-Israëlietische Synagoge (Snoge), ooit de grootste synagoge ter wereld. Op de hoek van de op het plein uitkomende Nieuwe Amstelstraat is, in een complex van voormalige 17e-eeuwse Hoogduitse synagogen, het Joods Historisch Museum gevestigd. De 19e-eeuwse Mozes en Aäronkerk staat op de hoek met het Waterlooplein. De kerk is gebouwd op de plek waar Baruch Spinoza is geboren. Aan de zuidmuur van de kerk is het 8 Decembermonument, een plaquette ter herdenking van de slachtoffers van de Decembermoorden in Suriname aangebracht. Hier vindt jaarlijks een herdenking plaats. Langs de hoek van de Jodenbreestraat naar de Valkenburgerstraat stond van 1971-1994 het Maupoleum, destijds vaak het 'lelijkste gebouw van Amsterdam' genoemd. Tegenwoordig staat er aan de zijde van de Valkenburgerstraat een kantoorgebouw van de gemeente Amsterdam, met daaronder winkels en aan de zijde van de Zwanenburgwal de Academie voor Theater en Dans. Sinds 1999 is de Nederlandse Film en Televisie Academie gevestigd aan het Mr. Visserplein. De ingang bevindt zich aan het Markenplein. Over het uiterlijk van dit gebouw, met een strakke gevel van groen glas, zijn de meningen verdeeld. Volgens velen nam het de plaats van het afgebroken Maupoleum over als lelijkste gebouw van Amsterdam. Onder het Mr. Visserplein was van 2003 tot 2020 het "kinderspeelparadijs" TunFun gevestigd in de vroegere auto- en voetgangerstunnel. Het ging tijdens en vanwege de coronapandemie failliet. Tram 14 heeft een halte aan beide kanten van het Mr. Visserplein, op het Waterlooplein en in de Muiderstraat.

De Grote Synagoge of Grote Sjoel uit 1671 is een voormalige synagoge aan de Nieuwe Amstelstraat (nabij het Jonas Daniël Meijerplein) in Amsterdam. Het gebouw is in gebruik als tentoonstellingsruimte van het Joods Historisch Museum. Sinds 2004 is op de begane grond van de Grote Synagoge een vaste tentoonstelling te zien over Joodse tradities en gebruiken, en worden de galerijen gebruikt voor een vaste tentoonstelling over de geschiedenis van de Joden in Nederland van 1600 tot 1890. De Grote Synagoge wordt soms ook gebruikt voor muziekconcerten. Het hoofdgebouw van de synagoge is bijna vierkant: zo'n 16 bij 17 meter. De twee huisjes die tegen het hoofdgebouw aan werden gebouwd deden dienst als mikwe (ritueel bad), bestuurskamer en kosterswoning. Centraal in de synagoge stond de bima (de leestafel voor de Thora). Hieromheen stonden banken. Aan drie zijden waren hoger gelegen galerijen, waarvan twee vrouwengalerijen. Ook stond er een marmeren ark tegen de achterwand van de synagoge, met twee zuilen en Hebreeuwse liturgische teksten. Hier werden de thorarollen bewaard.

De Muiderstraat is een straat in Amsterdam-Centrum die het Mr. Visserplein verbindt met de Plantage Middenlaan in de Plantage. De straat loopt van het Mr. Visserplein naar de Hortusbrug (brug nr. 239) over de Nieuwe Herengracht, bij de Hortus Botanicus, waar de straat verdergaat als Plantage Middenlaan. Aan de Muiderstraat ligt de Portugees-Israëlietische Synagoge uit 1675. De tramlijn 14 rijdt door, en houdt halt in de Muiderstraat.