Schiphol-Centrum

Amsterdam Airport Schiphol (IATA: AMS, ICAO: EHAM) is de grootste Nederlandse luchthaven en een belangrijke luchthaven in Europa. Schiphol was in 2018 met 71 miljoen passagiers de op twee na drukste luchthaven van Europa, na Heathrow (Londen) en Charles de Gaulle (Parijs). De luchthaven ligt in de gemeente Haarlemmermeer in het zuiden van de provincie Noord-Holland en bevindt zich ongeveer 15 kilometer ten zuidwesten van Amsterdam. Op een deel van de huidige locatie van Schiphol, lag tot 1959 het dorp Rijk. De naam "Schiphol" wordt ook gebruikt als plaatsnaam, evenals Schiphol-Oost en Schiphol-Rijk. De luchthaven is eigendom van de Koninklijke Schiphol Group (statutaire naam: "Royal Schiphol Group N.V."), met als aandeelhouders de Nederlandse Staat en de gemeenten Amsterdam en Rotterdam. Een wederzijdse deelneming met het Franse Aéroports de Paris is in 2012 beëindigd. Schiphol is de thuishaven van de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen KLM, Martinair, Corendon, TUI en Transavia. Daarnaast is het de Europese hub van Delta Air Lines, en een basis voor easyJet. De luchthaven ligt enkele meters onder zeeniveau en telt zes start- en landingsbanen.

De Schipholspoortunnel is een 5.821 meter lange tunnel in de Schiphollijn tussen Amsterdam/Badhoevedorp en Hoofddorp. De tunnel werd in 1978 in gebruik genomen. De tunnel ligt onder de vertrekhal van luchthaven Schiphol en gaat onder de Buitenveldertbaan door. Aan de andere kant ligt de tunnel net iets ten zuiden van de Zwanenburgbaan. Halverwege de tunnel ligt Station Schiphol Airport.

Station Schiphol Airport ligt in het hart van de luchthaven Schiphol in de Schipholspoortunnel. Het station werd geopend op 21 december 1978 door prinses Beatrix en prins Claus, met een opvallend volledig rond stationsgebouw. In 1995 is dit gebouw gesloopt en werd het station geïntegreerd in het luchthavengebouw (Schiphol Plaza). Tot en met dienstregeling 2015 heette het station Schiphol. In gedrukte publicaties (dienstregelingen, vertrekstaten, mededelingen van werkzaamheden, etc.) werd de naam begeleid door een vliegtuigsymbool, zodat het leek of dat symbool deel uitmaakte van de stationsnaam (Schiphol ). De naamborden op de perrons toonden het symbool niet. Op 13 december 2015 is de naam van het station gewijzigd in Schiphol Airport, om dit station voor internationale reizigers herkenbaarder te maken als luchthaven.

De appel is een kunstwerk van Kees Franse uit 1975. Het is een grote appel van hout. Het werk is bedekt met namen en boodschappen van passerende reizigers. Deze werden in eerste instantie door de luchthavenmedewerkers verwijderd, maar de kunstenaar vond dit "wel een mooie invulling van zijn werk", en sedertdien worden de aangebrachte teksten met rust gelaten.

Luchthaven Schiphol heeft twee verkeerstorens in gebruik: de grote verkeerstoren op Schiphol-Centrum ('Toren-Centrum') en een kleinere toren ('Toren-West') bij de Polderbaan. Toren-Centrum is het grootst. Op de bovenste verdieping kunnen maximaal 15 verkeersleiders tegelijk werken. De verkeersleiders zijn in dienst van Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL). Daaronder bevindt zich een grotere verdieping, voor apron control en gate-planning door medewerkers van de Schiphol Group. Het wordt vaak gedacht dat Toren-Centrum de hoogste verkeerstoren van de wereld is, maar er zijn verschillende verkeerstorens hoger dan die van Schiphol. Zo is die van Luchthaven Wenen 109 meter hoog, en die van Bangkok 132 meter hoog. In Vancouver staat een 142 meter hoge verkeerstoren gebouwd op een wolkenkrabber. De operationele ruimte van Toren-Centrum bevindt zich zo’n 90 meter boven de grond, die van Toren-West 50 meter. Vanuit beide torens regelen de verkeersleiders en de verkeersleidingsassistenten al het luchtverkeer in een straal van bijna 15 kilometer rondom Schiphol. Ook begeleiden zij het andere (grond)verkeer op de luchthaven.

Schiphol Plaza (officieel: Shopping Centre Schiphol Plaza) is een winkelcentrum op luchthaven Schiphol aan de landzijde en daardoor voor iedereen toegankelijk. Het vormt het deel van de aankomsthal dat voor aankomende reizigers na de paspoortcontrole is (bestaand uit de vier gedeelten Aankomst 1 t/m 4; de vertrekhal is een etage hoger), geïntegreerd met de stationshal van Station Schiphol Airport. Om veiligheidsredenen is het gebied tussen 00:00 en 04:00 uur alleen toegankelijk voor reizigers en personeel. Er zijn onder meer een supermarkt, een fast-foodrestaurant, diverse andere winkeltjes en horeca te vinden. Schiphol Plaza werd in juli 1995 geopend na de sloop van het oude stationsgebouw. In juli 2006 werd een ander logo voor Schiphol Plaza ontworpen en een campagne gestart om meer bekendheid te geven aan het winkelcentrum. Het rood-wit-geblokte Meetingpoint is een ontwerp van de kunstenaar Dennis Adams, getiteld Coda (1995).

Rijk is een voormalig dorp in de gemeente Haarlemmermeer, provincie Noord-Holland. Het dorp lag in het noordoosten van de gemeente, op het kruispunt van de Aalsmeerderweg en de Vijfhuizerweg. Sinds 1960 ligt op die locatie de Kaagbaan van Schiphol, nabij de C-pier. Het dorp was genoemd naar een eerder dorp Rijk of Rietwijk (ten zuidwesten van het dorp Sloten), dat in de 17e eeuw door de golven van het Haarlemmermeer werd verzwolgen. In 1959 moest het tweede dorp Rijk wijken voor de bouw van het huidige Schiphol-Centrum. De inwoners verhuisden grotendeels naar Rijsenhout. In het begin van de 21e eeuw leeft de naam nog voort in het bedrijvengebied Schiphol-Rijk en de straatnaam Rijkerstreek op Schiphol.

Luchtvaartmuseum Aviodome was van 1971 tot 2003 het Nederlandse museum voor lucht- en ruimtevaart, gehuisvest op Schiphol.

De Buitenveldertbaan (09 in oostelijke richting, 27 westelijk) is een van de start- en landingsbanen van de Nederlandse luchthaven Schiphol, die werd aangelegd aan het einde van de jaren zestig. De baan ligt ten oosten van de Zwanenburgbaan en is genoemd naar de Amsterdamse wijk Buitenveldert omdat de aanvliegroute over deze wijk voert. De Buitenveldertbaan is 45 meter breed en 3450 meter lang. Hij kruist de autosnelweg A4 zodat voor het wegverkeer een tunnel moest worden gebouwd, de Schipholtunnel, en kruist ook de Aalsmeerbaan. Dit is een secundaire baan, net als de Aalsmeerbaan en de Zwanenburgbaan. Het aanvliegen van de baan veroorzaakt geluidsoverlast in Diemen, Duivendrecht, Muiden, Weesp, Amsterdam-Zuidoost, Buitenveldert, Amstelveen-noord en het Amsterdamse Bos. De Buitenveldertbaan ligt gunstig voor landingen bij de in het gebied vaak voorkomende westenwind en zuidwestenwind en wordt daarom regelmatig gebruikt. Van en naar het westen wordt de baan zelden gebruikt. In 2018 werd wegens eisen vanuit EASA een PAPI-installatie aangelegd voor landend vliegverkeer uit oostelijke richting (09). Tussen 23.00 en 06.00 uur mag de Buitenveldertbaan alleen worden gebruikt als de Polderbaan en de Kaagbaan niet kunnen worden gebruikt. Bij omwonenden staat deze baan bekend als de Bulderbaan.

De Schipholtunnel maakt deel uit van de autosnelweg A4 tussen Badhoevedorp en Luchthaven Schiphol en loopt onder de Buitenveldertbaan door. De tunnel is aangelegd als zogeheten openbouwputtunnel en werd op 7 september 1966 opengesteld. Naast deze tunnel voor het wegverkeer kent Schiphol ook een spoorwegtunnel, de Schipholspoortunnel.

De Kaagbaan (06 in noordoostelijke richting, 24 zuidwestelijk) is een start- en landingsbaan van luchthaven Schiphol. Hij ligt ten zuiden van de Zwanenburgbaan en de Buitenveldertbaan, en ten westen van de Aalsmeerbaan. De Kaagbaan loopt van zuidwest naar noordoost (060° - 240°). Hij is 45 meter breed en 3490 meter lang en werd in gebruik genomen in 1960. Op de Polderbaan na is dit de langste baan van Schiphol. De baan is genoemd naar de Kagerplassen omdat de aanvliegroute over dit gebied voert. Net als de Polderbaan wordt de Kaagbaan ook 's nachts gebruikt, maar alleen van en naar het zuidwesten. Omdat de route vanuit het noordoosten over Amsterdam voert, wordt de Kaagbaan overdag zelden van en naar het noordoosten gebruikt. In 2002 gebeurde dit echter nog veelvuldig, waardoor de norm dat niet meer dan 1 procent van de landingen via Amsterdam-Centrum mag verlopen fors werd overschreden. De Kaagbaan is in 2017 compleet gerenoveerd. Er zijn plannen om parallel aan de Kaagbaan een zevende baan aan te leggen, Schiphol heeft hiervoor een grondreservering gemaakt ten zuidoosten van deze baan deels op het gebied van het huidige Schiphol-Rijk. Op 12 juni 2023 heeft minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) bekendgemaakt dat deze 2e Kaagbaan er niet komt en dat de grondreservering is opgeheven. Dit omdat uit onderzoek is gebleken dat de opbrengsten niet opwegen tegen de (hoge) aanlegkosten van deze baan. De Kaagbaan passeert de locatie van het vroegere dorp Rijk.

Het Schipholgebouw, afgekort SHG, (ook wel genoemd Schiphol Hoofdgebouw) is een kantoorgebouw op Schiphol-Centrum dat vooral is gebouwd voor de kantoren van de luchthaven-exploitant Schiphol Group (oftewel de NV Luchthaven Schiphol). Het gebouw ligt bij de afrit Schiphol van de Rijksweg A4 (Amsterdam-Den Haag). Het complex is vooral gebouwd in de periode 1994 - 1997, naar ontwerp van architect Wim Quist. De buitenvorm is grillig, de ruimtes binnen zijn open, transparant opgezet. Het eerste deel kon in gebruik worden genomen in 1995. Er werken nu ongeveer duizend mensen. In 1997 is op de voornamelijk uit aluminium platen bestaande zijmuur aan de kant van de snelweg het werk Fibonaccireeks aangebracht van de Italiaanse kunstenaar Mario Merz. Deze licht-installatie met neon is zeer groot: het beslaat de diagonaal van een vierkant van 17,5 x 17,5 meter. Het gebouw lag dicht bij het Aviodome, waarin van 1971 tot 2003 een luchtvaartmuseum was gevestigd. Na de verhuizing van het museum naar Lelystad is deze geodetische koepel in 2004 afgebroken. Op die plek is nu een parkeerterrein (P22) voor onder meer het Schipholgebouw.