Kruisgang van de Sint-Servaasbasiliek

De Schatkamer van de Sint-Servaasbasiliek is een museum van religieuze kunst en kunstvoorwerpen in de Basiliek van Sint-Servaas in de Limburgse hoofdstad Maastricht. De schatkamer bevat enkele voorwerpen van middeleeuwse edelsmeedkunst die tot de kostbaarste in Nederland behoren en is een belangrijke toeristische attractie in Maastricht.

Met de kapellen van de Sint-Servaasbasiliek worden de circa twintig kapellen bedoeld, die onderdeel zijn of waren van het Sint-Servaascomplex in de Nederlandse stad Maastricht. Behalve de huidige negen zij- en transeptkapellen in de kerk zelf, omvat het overzicht twee niet meer als zodanig in gebruik zijnde transeptkapellen, een kapel in het westwerk, twee kapellen in de kruisgang en drie kapellen, die in de negentiende eeuw of eerder zijn afgebroken. De ondergrondse 'kapellen' of crypten blijven hier buiten beschouwing, evenals de lang verdwenen cella memoriae, de grafkapel waarmee de geschiedenis van de kerk ooit begon.

De Sint-Servaasbasiliek (Limburgs: Sintervaosbasiliek, of kortweg Sintervaos) is een kerkgebouw in het centrum van de Nederlandse stad Maastricht. Het gebouwencomplex is gelegen tussen drie pleinen: het Vrijthof, het Keizer Karelplein en het Henric van Veldekeplein. De kerk is, naar men aanneemt, gebouwd op het graf van Sint-Servaas en wordt beschouwd als de oudste nog bestaande kerk van Nederland. De nog bestaande grotendeels romaanse, driebeukige kruisbasiliek uit de elfde en twaalfde eeuw is opgetrokken uit kolenzandsteen, mergel en andere natuursteen. De voormalige pelgrims- en kapittelkerk fungeert sinds het begin van de negentiende eeuw als parochiekerk van de rooms-katholieke Sint-Servaasparochie en is tevens dekenaatskerk van Maastricht. Sinds 1985 voert de kerk de titel basilica minor ("basiliek"). De basiliek is een rijksmonument en behoort tot de 'Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg' uit 1990. De kerk, de kloostergangen en de schatkamer zijn dagelijks geopend voor publiek en tegen betaling te bezichtigen.

Het Maastrichts passieretabel (voorheen: Brussels passieretabel; Maastrichts: Mennekesaltaar) is een laatgotisch altaarretabel in de dagkapel van de Sint-Servaasbasiliek in de Nederlandse stad Maastricht. Het gebeeldhouwde retabel is waarschijnlijk omstreeks 1530 in het Luiks-Limburgse Maasland ontstaan en beeldt het passieverhaal uit.

De Sint-Servaaskapel, ook wel dagkapel van de Sint-Servaasbasiliek, is een kapel in gotische, deels neogotische stijl, die onderdeel is van het Sint-Servaascomplex in de Nederlandse stad Maastricht. De kapel is ondergebracht in de voormalige refter of kapittelzaal van het Sint-Servaaskapittel. De gewelfde ruimte deed van 1873 tot 1982 dienst als schatkamer van de Sint-Servaaskerk en is sinds 1984 in gebruik als dagkapel van de Sint-Servaasparochie. De kapel met aangrenzende sacristie ligt aan het Sint Servaasklooster, maar is uitsluitend toegankelijk vanaf het Keizer Karelplein, via de zogenaamde 'lange gang' van de kruisgang van de Sint-Servaasbasiliek.

De kapittelschool van Sint-Servaas was de kapittel- of domschool van het kapittel van Sint-Servaas in Maastricht. De school, die vanaf de middeleeuwen tot aan de opheffing van het kapittel in 1798 bestond, was gevestigd aan de westelijke kruisgang van de Sint-Servaaskerk.

Het doksaal van de Sint-Servaasbasiliek was een gotisch doksaal met een bijbehorend altaar, het Sint-Servaasaltaar, dat van circa 1300 tot 1732 de koorafsluiting vormde in de Sint-Servaaskerk in de Nederlandse stad Maastricht. Van het doksaal met reliëfvoorstellingen van het leven van Sint-Servaas zijn ongeveer vijfentwintig gebeeldhouwde fragmenten bewaard gebleven in de oostcrypte van de kerk. Deze en het eveneens bewaard gebleven Sint-Servaasbeeld, dat op het Sint-Servaasaltaar stond, zijn belangrijke voorbeelden van Maasgotische beeldhouwkunst uit de late dertiende eeuw.

De Dubbelkapel, vroeger aangeduid als antiqua capella, kapittelhuis of stiftskapel, is een romaanse dubbelkapel met twee gescheiden verdiepingen in het Sint-Servaascomplex in de Nederlandse stad Maastricht. Het bouwwerk uit de elfde eeuw heeft in de loop der tijden diverse functies gehad en is tegenwoordig de huisvesting van de Schatkamer van de Sint-Servaasbasiliek. De beneden- en bovenkapel met aangrenzende ruimtes zijn uitsluitend toegankelijk vanuit de oostgang van de kruisgang van de Sint-Servaasbasiliek.

Deze lijst van kapitelen in het westwerk van de Sint-Servaasbasiliek geeft een overzicht van alle 34 romaanse kapitelen in het interieur van het westwerk van de Sint-Servaasbasiliek in de Nederlandse stad Maastricht. De gebeeldhouwde figuratieve kapitelen met voorstellingen uit het dagelijks leven en soms moeilijk te interpreteren beelden uit de middeleeuwse denkwereld worden toegeschreven aan het zogenaamde Heimo-atelier, een Maaslands atelier van steenbeeldhouwers met Noord-Italiaanse wortels. Ze behoren tot de hoogtepunten van de Maaslandse beeldhouwkunst.

Het westwerkaltaar, ook westwerkretabel of dubbelreliëf, is een romaans altaar in het westwerk van de Sint-Servaasbasiliek in de Nederlandse stad Maastricht. Het altaar uit het midden van de twaalfde eeuw wordt toegeschreven aan het zogenaamde Heimo-atelier, een Maaslands atelier van steenbeeldhouwers met Noord-Italiaanse wortels. Het mergelstenen altaar bestaat uit een mensa (altaartafel) en een daarop geplaatst gebeeldhouwd retabel met twee reliëfvoorstellingen. Van dit dubbelreliëf is het onderste deel in de negentiende eeuw zwaar geschonden; het bovenste deel behoort tot de belangrijkste voorbeelden van Maaslandse beeldhouwkunst.

Noodkist is de populaire benaming van het twaalfde-eeuwse reliekschrijn van Sint-Servaas, dat zich in de Sint-Servaasbasiliek in de Nederlandse stad Maastricht bevindt. De naam 'Noodkist' dankt het schrijn aan het gebruik om de kist in tijden van nood in processie door de stad te dragen. De Noodkist en de vier bijbehorende Brusselse pendanten behoren tot de belangrijkste voorwerpen van middeleeuwse edelsmeedkunst in de Lage Landen.

Het Bergportaal, Latijn: Porticus montis, ook wel Bergpoort of Zuidportaal, is een vroeggotisch beeldenportaal in de Sint-Servaasbasiliek in de Nederlandse stad Maastricht. In feite bestaat het portaal uit een vestibule met drie rijkversierde wanden bij de zuidwestelijke Bergpoort. Het Bergportaal wordt gezien als een belangrijke schakel in de ontwikkeling van het gotische kerkportaal. Het beeldhouwwerk dateert uit de late 12e en vroege 13e eeuw en is daarmee het vroegste voorbeeld van gotische beeldhouwkunst in de Nederlanden.