Spaarndammertunnel

Ventilatietorens Spaarndammertunnel is toegepaste kunst in Amsterdam-West. Gemeente Amsterdam bouwde van 2015 tot en met 2017 aan de Spaarndammertunnel. Diezelfde gemeente gaf aan kunstenaar Frank Tjepkema, kortweg Tjep, de opdracht vorm te geven aan de vier ventilatietorens nabij en voor die tunnel, terwijl ze ook moesten passen in het aan te leggen Houthavenpark, een groenstrook tussen de Spaarndammerbuurt en Houthavens. Tjep ontwierp vier torens van elk zes meter hoogte in de vorm van in zijn woorden een origami van filigreinpatronen. De torens zijn opgebouwd uit hoekige vlakken, zodat de constructies volgens sommigen doen denken aan kristalvormen. Het uiterlijk bestaat uit microscopische beelden van bladeren, een verwijzing naar fotosynthese en de bomen, die dan of net aangeplant zijn of nog aangeplant moeten worden. De torens zijn van roestvast staal en zijn volgens de kunstenaar door hun vorm zelfdragend. Het proces van fabricage nam twee jaar in beslag; de torens werden in juli 2019 geplaatst door aannemer Max Bögl, bouwer van de tunnel.

De Kronstadtbrug (brug 2423) is een vaste brug in Amsterdam-West. De naam verwijst naar de Russische Oostzeehaven Kronstadt, dat belangrijk was voor de houthandel met Amsterdam. De brug verbindt het Stettineiland met het Revaleiland in de woonbuurt Houthavens die in de jaren tien van de 21e eeuw wordt aangelegd. De brug werd gebouwd toen in verband met de bouwactiviteiten er nog geen water te bekennen was, de geulen die later uitgegraven worden tot grachten waren wel al zichtbaar. Deze brug en de andere bruggen in deze wijk werden kaal opgeleverd omdat er nog druk bouwverkeer over de bruggen moest, alleen de pijlers en overspanning werden neergezet. Nadat de bebouwing gereed is werd ze afgebouwd. Het ontwerp is afkomstig van Verburg Hoogendijk Architecten, Parkland Landschapsarchitecten en Paul de Kort. Zij lieten zich inspireren door dé bruggenarchitect van Amsterdam Piet Kramer. Zijn bruggen volgen qua ontwerp veelal de Amsterdamse School, een bouwstijl die alhoewel gemoderniseerd wordt teruggevonden in de bebouwing van het Narva-eiland, maar ook in de Spaarndammerbuurt, gelegen net ten zuiden van de nieuwe woonwijk. De ontwerpers kozen daarbij voor de pylonen van de P.L. Kramerbrug (brug 400), maar dan in gemoderniseerde en afgeslankte vorm. De brug heeft vanaf boven gezien een vlindervorm met een breed lichaam. Zij werd opgebouwd uit prefab-betonelementen (zorgde voor minder vervuiling tijdens transport) waarin gerecycled betongranulaat (in het kader van duurzaam bouwen) is verwerkt. De brug was in augustus 2018 in zoverre af dat leuningen, naamplaat en balusters afgewerkt waren. De naamplaat kreeg in opdracht van de architect een lettertype mee van Janno Hahn. De balusters kregen een nep-edelsteen als dekplaat, een herinnering aan de dekplaatjes die Piet Kramer gebruikte bij zijn bruggen in het Amsterdamse Bos. De brug vormt samen met de Helsingforsbrug en Rostockbrug de zuidelijke verkeersverbinding in de wijk.

Voortdurend is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Bij de bouw van de Spaarndammertunnel verdween een stuk historisch Spaarndammerdijk. Zij werd afgegraven om plaats te maken voor die tunnel. Daarmee verdween een historische plek; die Spaarndammerdijk hield eeuwenlang water van de Zuiderzee/ IJ uit dit gebied. Amsterdam plempte echter door de eeuwen heen rustig door en zo kwamen hier de Houthavens te liggen, een havengebied, later een industrieterrein en vanaf 2010 na structurele herinrichting een woonwijk. Dat had tot gevolg dat de plaats waar de dijk had gelegen veranderde in een stadspark op een tunnel. Plannen voor het kunstwerk dateren al vanaf 2017. Er werd toen een wedstrijd uitgeschreven met drie kunstenaars Marjet Wessels Boer, Alphons ter Avest (kwam met straatlantaarns) en Ram Katzir (kwam met drijvende vlotten en boomstam-banken). Wessels Boer had meerdere objecten ontworpen: buurtbakens en een bank. Een van de bakens zou geplaatst worden in een binnenhaven bij de Gevlebrug. Zij mocht in 2018 haar ideeën uitwerken; ze had wel het geluk dat haar praktijk/atelier om de hoek gevestigd is, aan de Haparandadam. De opdracht gold onder het thema “ongedeelde buurt”. Men voorzag dat de bovenbouw van de tunnel een barrière zou vormen tussen Spaarndammerbuurt en de nieuwe Houthavens. Door een park op de bovenbouw te realiseren probeerde de gemeente dat de voorkomen. Van haar totale idee bleef alleen een zitbank van 170 meter lang (in vier delen) over. De bank bestaat uit 2 segmenten die door elkaar gevlochten zijn, een gele en een blauwe. De kleuren voeren terug op zonweerspiegelingen in/van water (vanaf de Haparandadam kijkt Wessels Boer over het IJ). Het blauwe segment wordt per bankdeel donkerder. Tijdens de beginfase was er nog geen park, tijdens het eind werd ze geconfronteerd met betonnen boordingen (keerwallen). Omdat de banken om die boordingen zijn gevouwen moesten ook die banken qua vorm steeds aangepast worden. Ook mocht de bank van de supervisors niet doorlopen. Het werd een proces van continue aanpassingen. De bank golft zowel verticaal golft (leuning hoger en lager) als horizontaal (zitvlak dieper en ondieper). Het kwam er op neer dat in de vier banken geen deel gelijk is. Het eerste deel werd rond april 2021 geplaatst. Het kunstwerk kon vanwege de coronapandemie niet officieel onthuld worden, buurtbewoners trokken zich daar niets van aan. Vanaf het moment dat de banken klaar waren (september 2021), gingen men op deze toegepaste kunst zitten. Wessels Boer ging hierna verder met een volgend project in Amsterdam: een miniatuur Paleis voor Volksvlijt (Paleisbeeld) voor het Sarphatipark.

De Rostockbrug (brug 2422) is een vaste brug in Amsterdam-West. De naam verwijst naar de Duitse Oostzeehaven Rostock, dat belangrijk was voor de houthandel met Amsterdam. De brug verbindt over de Wismargracht het Stettineiland met het Wiborgeiland in de woonbuurt Houthavens die in de jaren tien van de 21e eeuw wordt aangelegd. De brug werd gebouwd toen in verband met de bouwactiviteiten er nog geen water te bekennen was, de geulen die later uitgegraven worden tot grachten waren wel al zichtbaar. Deze brug en de andere bruggen in deze wijk werden kaal opgeleverd omdat er nog druk bouwverkeer over de bruggen moest, alleen de pijlers en overspanning werden neergezet. Nadat de bebouwing gereed is wordt ze afgebouwd. Het ontwerp is afkomstig van Verburg Hoogendijk Architecten, Parkland Landschapsarchitecten en Paul de Kort. Zij lieten zich inspireren door dé bruggenarchitect van Amsterdam Piet Kramer. Zijn bruggen volgen qua ontwerp veelal de Amsterdamse School, een bouwstijl die alhoewel gemoderniseerd wordt teruggevonden in de bebouwing van het Stettineiland, maar ook in de Spaarndammerbuurt, gelegen net ten zuiden van de nieuwe woonwijk. De ontwerpers kozen daarbij voor de pylonen van de P.L. Kramerbrug (brug 400), maar dan in gemoderniseerde en afgeslankte vorm. De brug heeft vanaf boven gezien een vlindervorm met een breed lichaam. Zij werd opgebouwd uit prefab-betonelementen (zorgde voor minder vervuiling tijdens transport) waarin gerecycled betongranulaat (in het kader van duurzaam bouwen) is verwerkt. De brug was in augustus 2018 in zoverre af dat leuningen, naamplaat en balusters afgewerkt waren. De naamplaat kreeg in opdracht van de architect een lettertype mee van Janno Hahn. De balusters kregen een nep-edelsteen als dekplaat, een herinnering aan de dekplaatjes die Piet Kramer gebruikte bij zijn bruggen in het Amsterdamse Bos. De brug was nog geblokkeerd voor verkeer (er reed hier nog veel bouwverkeer). Samen met de Helsingforsbrug en de Kronstadtbrug verzorgt ze de zuidelijke verbindingsroute in de wijk. De naam Rostockbrug was tot midden 2018 toegeschreven aan een soortgelijke brug, die over de Pernaugracht het Stettineiland met het Revaleiland verbindt (Pernaubrug). Bij de uitvoer werden echter de naam van de Rostockbrug (leuning) en het bijbehorend brugnummer (randplaat) op de brug geplaatst.

De spreeuwen is een gebouw en artistiek kunstwerk in Amsterdam-West, wijk Houthavens.

De Helsingforsbrug (brug 2421) is een vaste brug in Amsterdam-West. De naam verwijst naar de Finse Oostzeehaven Helsinki. Amsterdam koos bij de vernoeming voor de Zweedse tenaamstelling "Helsingfors", omdat tijdens de houthandel met de Oostzeegebieden Finland een onderdeel uitmaakte van Zweden.

Stettineiland is een rechthoekig kunstmatig eiland en een straat in Amsterdam-West. De naam verwijst naar de Oostzeehaven Stettin, het huidige Poolse Szczecin, dat belangrijk was voor de houthandel met Amsterdam. Het eiland ligt op de plaats waar tot en met begin 21e eeuw een deel van de Houthavens waren gesitueerd. Dat terrein lag er steeds meer verlatener bij en Amsterdam had behoefte aan ruimte voor woningbouw. Het terrein ligt in het gebied dat begrensd wordt door de Pontsteiger (in het oosten), de Tasmanstraat/Spaarndammerdijk met ondergronds de Spaarndammertunnel (in het zuiden) en de Haparandaweg (noordwesten). Het werd gesaneerd en opnieuw opgespoten met zand om het terrein bouwrijp te maken. Omdat het wateroppervlak ter plaatse ongeveer gelijk moest blijven werd gekozen voor een eilandconstructie, maar tijdens de bouw waren de grachten tussen de bouwblokken nog grotendeels verzand. Sinds 2014 werd er aan de uitbreiding alhier gewerkt. Op Stettineiland (werktitel Pier2) werden koopwoningen gebouwd aan weerszijden van de straat, als zijnde rijtjeswoningen. Deze huizen zijn gebouwd in een moderne versie van de Amsterdamse School. Deze bouwstijl is gekozen omdat het Stettineiland aansluit op de Spaarndammerbuurt waar die bouwstijl (nog) veelvuldig te zien is. Het eiland wordt in twee fasen opgeleverd. In zomer 2018 wordt het zuidelijk deel opgeleverd tot aan de weg die de wijk doorsnijdt. Er staan dan 62 woningen naar een ontwerp van architect Roy Gelders Architecten. In 2018/2019 volgen dan nog eens 58 woningen in dezelfde stijl. De straat is daarbij alleen toegankelijk voor fietsers en voetgangers, auto’s worden direct afgevoerd naar parkeergarages met een inrit tussen de woonblokken. Het Stettineiland wordt door middel van bruggen met de twee aangrenzende eilanden verbonden (er is geen verbinding met het vasteland). De bruggen en wegen voor het snelverkeer staan loodrecht op de eilanden/straten, de voet- en fietsbruggen/-paden doorsnijden het gebied in een hoek. Naar en van het Wiborgeiland liggen van noord naar zuid de Wismarbrug, Kolbergbrug en Koningsbergenbrug. Naar en van het Revaleiland liggen de Rostockbrug, Pilaubrug en Stralsundbrug. Van de bruggen werd tijdens de bouw alleen de kale pijlers en kale overspanning neergelegd, zodat bouwverkeer er al gebruik van kon maken.

Het Polanentheater is een theater gevestigd aan de Polanenstraat, Spaarndammerbuurt, Amsterdam Oud-West.

De Pilaubrug (brug 2433) is een toekomstige vaste brug in Amsterdam-West. De naam verwijst naar de voormalige Pruissische Oostzeehaven Pilau (spelling uit 18e eeuw), het huidige Russische Baltiejsk, dat belangrijk was voor de houthandel met Amsterdam. Deze voetbrug verbindt vanaf eind 2018 over de Pernaugracht het Stettineiland met het Revaleiland in de woonbuurt Houthavens die in de jaren tien van de 21e eeuw wordt aangelegd. De brug wordt gebouwd op het moment dat in verband met de bouwactiviteiten er nog geen water te bekennen is, de geulen die later uitgegraven worden tot grachten zijn wel al zichtbaar in het landschap. Het ontwerp is afkomstig van Verburg Hoogendijk Architecten, Parkland Landschapsarchitecten en Paul de Kort. Zij lieten zich inspireren door dé bruggenarchitect van Amsterdam Piet Kramer. Zijn bruggen volgen qua ontwerp veelal de Amsterdamse School, een bouwstijl die alhoewel gemoderniseerd wordt teruggevonden in de bebouwing van het Stettineiland, maar ook in de Spaarndammerbuurt, gelegen net ten zuiden van de nieuwe woonwijk. De ontwerpers kozen daarbij voor de pylonen van de P.L. Kramerbrug (brug 400), maar dan in gemoderniseerde en afgeslankte vorm. Zij wordt opgebouwd uit prefab-betonelementen (zorgde voor minder vervuiling tijdens transport) waarin gerecycled betongranulaat (in het kader van duurzaam bouwen) is verwerkt. Opvallend aan deze en andere voetbruggen hier is dat zij schuin over de gracht komt te liggen, waarbij ook het doorlopende voetpad de woonblokken schuin doorsnijdt. Verkeersbruggen en –wegen staan loodrecht op de grachten en woonblokken. In maart 2023 lag de nog niet geheel voltooide brug over een nog niet afgegraven gracht.

De Kalmarbrug is een vaste voetbrug in Amsterdam-West. De naam verwijst naar de Zweedse Oostzeehaven Kalmar, die belangrijk was voor de houthandel met Amsterdam. De verkeersbrug vormt over de Kolberggracht de verbinding tussen het Revaleiland en het Narvaeiland in de woonbuurt Houthavens die in de jaren tien van de 21e eeuw wordt aangelegd. De brug wordt gebouwd als er in verband met de bouwactiviteiten er nog geen water te bekennen is, de geulen die later uitgegraven worden tot grachten zijn wel al zichtbaar. Deze brug en de andere bruggen in deze wijk worden kaal opgeleverd omdat er nog druk bouwverkeer over de bruggen moet, alleen de pijlers en overspanning worden neergezet. Nadat de bebouwing gereed is wordt ze afgebouwd. Ze zorgt samen met de Wisbybrug, Elseneurbrug, Pilaubrug en Windaubrug de voetverbinding tussen de eilanden in de wijk. Het ontwerp is afkomstig van Verburg Hoogendijk Architecten, Parkland Landschapsarchitecten en Paul de Kort. Zij lieten zich inspireren door dé bruggenarchitect van Amsterdam Piet Kramer. Zijn bruggen volgen qua ontwerp veelal de Amsterdamse School, een bouwstijl die alhoewel gemoderniseerd wordt teruggevonden in de bebouwing van het Stettineiland, maar ook in de Spaarndammerbuurt, gelegen net ten zuiden van de nieuwe woonwijk. De ontwerpers kozen daarbij voor de pylonen van de P.L. Kramerbrug (brug 400), maar dan in gemoderniseerde en afgeslankte vorm. De brug heeft vanaf boven gezien een vlindervorm met een breed lichaam. Zij werd opgebouwd uit prefab-betonelementen (zorgde voor minder vervuiling tijdens transport) waarin gerecycled betongranulaat (in het kader van duurzaam bouwen) is verwerkt.

De Elseneurbrug is een vaste brug in Amsterdam-West. De brug is vernoemd naar de Deense stad Helsingør in verouderd Nederlands aangeduid als Elseneur/Elzeneur. De voetbrug overspant de Wismargracht tussen het Wiborgeiland en het Stettineiland. in de woonbuurt Houthavens, die in de jaren tien van de 21e eeuw wordt aangelegd. In het verlengde ligt de Wisbybrug, maar die is in augustus 2023 nog niet voltooid. De brug werd gebouwd toen in verband met de bouwactiviteiten er nog geen water te bekennen was; de geulen die later uitgegraven worden tot grachten waren wel al zichtbaar. Het ontwerp is afkomstig van Verburg Hoogendijk Architecten, Parkland Landschapsarchitecten en Paul de Kort. Zij lieten zich inspireren door dé bruggenarchitect van Amsterdam Piet Kramer. Zijn bruggen volgen qua ontwerp veelal de Amsterdamse School, een bouwstijl die alhoewel gemoderniseerd wordt teruggevonden in de bebouwing van het Stettineiland, maar ook in de Spaarndammerbuurt, gelegen net ten zuiden van de nieuwe woonwijk. De ontwerpers kozen daarbij voor de pylonen van de P.L. Kramerbrug (brug 400), maar dan in gemoderniseerde en afgeslankte vorm. De brug, gedragen door twee pijlers, heeft vanaf boven gezien een vlindervorm met een smal lichaam. Zij werd opgebouwd uit prefab-betonelementen (zorgde voor minder vervuiling tijdens transport) waarin gerecycled betongranulaat (in het kader van duurzaam bouwen) is verwerkt. Opvallend aan deze en andere voetbruggen hier is dat zij schuin over de gracht liggen, waarbij ook het doorlopende voetpad de woonblokken schuin doorsnijdt. Verkeersbruggen en –wegen staan loodrecht op de grachten en woonblokken. De naam was eerder gegeven voor de brug die later de Wisbybrug zou heten.

De Aert van Nesstraat is een woonstraat in de Spaarndammerbuurt in Amsterdam. De straat vormt een verbinding tussen de Tasmanstraat en de Nova Zemblastraat en lag tot 2014 min of meer in het verlengde van de Stavangerweg naar/uit de Houthaven. Het gebied werd in 1915 in erfpacht gegeven aan Woningbouwvereniging Het Westen, die de straat, na sloop van andere gebouwtjes, liet volbouwen met relatief kleine arbeiderswoningen en slechts een bedrijfsmatig te gebruiken gebouw (nummer 48/50). Die woningen, in vier bouwlagen met zolder, naar een ontwerp van Herman Walenkamp, werden aan het eind van de 20e en begin 21e eeuw regelmatig gerenoveerd. In 2008 werd de gehele straat tot gemeentelijk monument (2018: nummer 223020) verklaard. De straat is niet altijd toegankelijk geweest voor verkeer, er was enige tijd alleen een kinderspeelplaats gesitueerd. In april 2018 was het geen doorgaande straat; de verbinding met de Tasmanstraat is geblokkeerd door het voetpad behorende bij die straat, een haag en schakelkasten. De straat is vernoemd bij een raadsbesluit van 13 oktober 1915 vernoemd naar de Nederlandse zeekapitein Aert van Nes, vanaf 1666 vice admiraal onder Michiel de Ruyter. Ook Rotterdam heeft een Aert van Nesstraat, bekend vanwege de Rotterdamse Schouwburg.