Gedenkteken 1813-1913

De Bijlhouwersbrug (ook wel Bijlhouwerbrug genoemd) is een brug in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. De stenen boogbrug overspant de Oudegracht die onder de brug uitmondt in de Stadsbuitengracht. Op de brede brug ligt deels een pleintje aan de Tolsteegbarrière. Naamgever van deze brug is het gilde der bijlhouwers, timmerlieden en houtbewerkers die zich in vroegere eeuwen in Utrecht hadden verenigd en de nabijgelegen Bijlhouwerstoren bewaakten. Naast deze brug stonden vanuit de middeleeuwen de Tolsteegpoorten die de zuidelijke stadspoort vormden. Erbuiten lag het voorstadje Tolsteeg dat gunstig gelegen was aan een knooppunt van waterwegen met de Stadsbuitengracht en Oudegracht maar ook de Kromme Rijn en Vaartsche Rijn. Waarschijnlijk was er reeds rond 1560 een brug hier over de Oudegracht, waarbij 10 jaar later een tweede smalle ernaast verrees en rond 1600 beide bruggen versmolten waren tot de overkluizing over de Oudegracht zoals die vandaag de dag te zien is. In 2012 werd ontdekt dat reeds vroeg in de 13e eeuw tussen de Tolsteegpoorten een waterpoort over de Oudegracht was gelegen. Delen uitgevoerd in baksteen en Naamse steen werden daarbij aangetroffen bij de restauratie van de werven. Aan de zijde van de Oudegracht bevindt zich direct naast de brug een wed; een schuinoplopende weg vanaf de werf naar de hogergelegen straat. Aan de zijde van de Stadsbuitengracht is een stenen trap in de vroege 20e eeuw aangebracht die vanaf de waterkant naar het plein leidt op de brug. Vanaf 1914 stond bij de naastgelegen Tolsteegbrug een gedenkteken dat herinnert aan de aftocht uit de stad van de Fransen in 1813. Rond 1930 is het monument verplaatst naar de Bijlhouwersbrug.

De Tolsteegbarrière is een overkluizing aan het zuidelijk einde van de Oudegracht. Samen met de Tolsteegbrug over de Stadsbuitengracht (singel) vormt het een klein plein in het uiterste zuiden van de Binnenstad van Utrecht. Het plein is gelegen aan het eind van de Oudegracht. Het plein wordt in de volksmond vaak aangeduid als Ledig Erf, dit is echter de naam van de straat aan de overkant van de singel. Het plein verbindt het Museumkwartier met de Watervogelbuurt. Aan het plein liggen de cafés Ledig Erf en De Poort. In de op het plein uitmondende Twijnstraat zijn ook nog enkele kroegen en eetcafés te vinden. Aan de Tolsteegbrug was vroeger het politiebureau Tolsteeg gestationeerd, het politiebureau van Utrecht-Oost en Utrecht-Zuid. Tegenwoordig is in hetzelfde gebouw het filmhuis annex restaurant Louis Hartlooper Complex gevestigd. Het plein is in trek bij de Utrechtse bevolking. Het is een pleintje met een stadse en volkse ambiance. In de zomer is het plein drukbezocht vanwege de drie grote terrassen die er te vinden zijn. Vanaf de middeleeuwen tot circa 1845 bevond zich hier de zuidelijke toegang tot de stad.

De Tolsteegpoorten waren vanaf de middeleeuwen een van de vier toegangen via stadspoorten tot de stad Utrecht. De Tolsteegpoorten bevonden zich tegenover elkaar gelegen op de plek waar de Oudegracht zuidelijk in de verdedigingsgracht uitmondde, waar heden de Tolsteegbarrière zich bevindt. De Tolsteegpoorten waren nagenoeg gelijk qua plattegrond. Van buiten de stad werd de oostelijke of westelijke Tolsteegpoort bereikt via een stenen brug met een houten beweegbaar bruggedeelte. Over de brug volgden de voorpoort, die uit twee ronde stenen torens bestond, en de hoofdpoort. De bemanning van de stadspoorten voor de bewaking en verdediging van de toegang tot de stad over land en via het water geschiedde destijds door gildeleden die boven de Tolsteegpoorten een verwarmd wachtlokaal en de Bijlhouwerstoren hadden. De oostelijke Tolsteegpoort, vanwege de kleur ook wel de Rode Toren genoemd, fungeerde daarbij als stadsgevangenis. Rond 1550 werden de Tolsteegpoorten afgebroken en vervangen door een enkele stadspoort. Deze Tolsteegpoort werd, samen met de Weerd- en Catharijnepoort, rond 1845 afgebroken. De Wittevrouwenpoort werd als laatste rond 1858 gesloopt.

De Tolsteegbrug is een brug en straatnaam in de Nederlandse stad Utrecht. De boogbrug is omstreeks 1925 gebouwd in het zuiden van de Utrechtse binnenstad over de Stadsbuitengracht. Hierbij werd een oudere brug vervangen die smaller was en meerdere brugpijlers telde. Het ontwerp van de nieuwe brug met kademuren is in de stijl van de Amsterdamse School en werd gemaakt door de gemeentelijk architect G. van der Gaast/de gemeentelijk architect J.I. Planjer. Ook naastgelegen straatmeubilair in de vorm van een tramhokje en urinoir maakt deel uit van dit ontwerp. Het geheel is een rijksmonument. Het aangrenzend voormalig politiebureau (heden het Louis Hartlooper Complex) op dit adres kent eenzelfde geschiedenis en is eveneens een rijksmonument. Voorheen stonden ter hoogte van de huidige Tolsteegbrug vanuit de middeleeuwen de Tolsteegpoorten als zuidelijke stadspoorten. Deze waren voorzien van een stenen brug met een houten beweegbaar bruggedeelte over de verdedigingsgracht (de huidige Stadsbuitengracht). Diverse belangrijke routes kwamen vanaf de middeleeuwen hier samen. De Tolsteegpoorten vormden de toegang voor het landverkeer vanuit het zuiden de stad in. Tevens hebben de Kromme Rijn en Vaartsche Rijn als waterweg hun eindpunt op deze plaats waarbij scheepvaart via een waterpoort tussen de Tolsteegpoorten de stad in kon komen naar de Oudegracht. Rond 1550 zijn de Tolsteegpoorten afgebroken en verrees een enkele stadspoort. Drie eeuwen later is de Tolsteegpoort gesloopt tijdens de aanleg van het Zocherpark en de opmaat naar de eerste moderne stadsuitbreidingen. Vandaag de dag grenst aan de noordzijde van de Tolsteegbrug de Tolsteegbarrière met de Bijlhouwersbrug over de Oudegracht. Ten zuiden van de brug ligt het gebied Tolsteeg en het Ledig Erf als straat.

Het Louis Hartlooper Complex (LHC) is een filmtheater, cultuurcentrum en horecagelegenheid in de stad Utrecht in Nederland. Het theater opende in 2004 zijn deuren. Filmmaker en bioscoopeigenaar Jos Stelling nam het initiatief tot dit filmtheater dat hij vernoemde naar acteur en filmexplicateur Louis Hartlooper, een bekend persoon uit de Utrechtse filmgeschiedenis. Het LHC heeft vergader- en tentoonstellingsruimte, een restaurant, café, salon, terras en vijf filmzalen voor onder andere arthouse, wereldcinema en klassiekers. Het LHC bevindt zich in de binnenstad van Utrecht.

De Vaartscherijnbrug is een monumentale brug in de Nederlandse stad Utrecht. Ze overspant de Vaartsche Rijn waar die overgaat in de Stadsbuitengracht. Het betreft een basculebrug. Over de brug loopt een belangrijke verkeersader die over de Catharijnesingel en het Ledig Erf voert. De Vaartscherijnbrug is een gemeentelijk monument. Ze werd omstreeks 1931 gebouwd naar ontwerp van de architect G. van der Gaast in de stijl van de nieuwe zakelijkheid. De voorganger op deze locatie werd de Tolsteegbasculebrug genoemd. De vernieuwing bracht een verbrede brug. De gebruikte materialen zijn ijzer/staal en steen. In de vernieuwing is aangrenzend een brugkelder en een brugwachtershuisje aan de zijde van de Oosterkade gebouwd. Gaandeweg de geschiedenis is de Vaartscherijnbrug een vaste brug geworden omdat scheepvaart, vooral goederentransport, niet tot nauwelijks meer plaatsvindt over deze route. De brug werd begin eenentwintigste eeuw gerenoveerd en was in 2003 tijdelijk een 'bruggenmuseum' met informatie over de Utrechtse boogbruggen. Sinds 2018 is in het brugwachtershuisje een barbier gevestigd.

De Bijlhouwerstoren was een toren aan de stadsmuur van Utrecht op het bolwerk Sterrenburg. De toren stamde uit de middeleeuwen en heette oorspronkelijk Toltoren. Hij werd gebouwd om de tolbetalingen bij de Tolsteegpoorten te controleren. De toren werd bewaakt door het gilde der bijlhouwers (timmerlieden en houtbewerkers) en nam later deze naam aan. Toen de stadsmuur in de zestiende eeuw naar het zuiden werd verplaatst, kwam de toren achter de muur te staan. Nadat een voorstel uit 1537 om de toren te verlagen niet werd uitgevoerd, werd de toren in 1694 verbouwd tot windmolen. De molen werd gebruikt voor het pellen van gerst en de bereiding van gort. In het begin werd gepoogd ook graan te malen maar het molenaarsgilde hield dit tegen omdat het concurrentie vreesde. De torenmolen werd in 1872 afgebroken, enkele decennia na de start van de aanleg van het Zocherpark. Ter plaatse werd aan de Bijlhouwerstraat (vroeger de Halve Kous) het Fysisch Laboratorium gebouwd. Ook de straatnaam Pelmolenplantsoen herinnert nog aan de torenmolen.

Het Ledig Erf is een straat in de Nederlandse stad Utrecht. Ze ligt direct ten zuiden van het centrum en loopt over een afstand van zo'n 100 meter langs de Stadsbuitengracht tussen de Vaartscherijnbrug en de Krommerijnbrug. Het Ledig Erf kent een eeuwenoude geschiedenis. Vanuit de middeleeuwen lag ze direct buiten de Tolsteegpoorten in het voorstadje Tolsteeg. Onder meer aardewerkindustrie vestigde zich in die tijd hier. Verkeerstechnisch is het Ledig Erf en directe omgeving in de loop der eeuwen op diverse manieren gebruikt. Op nummer 5 bevond zich een 17e-eeuws, rijksmonumentaal veerhuis, dat stamde uit de tijd dat de Vaartsche Rijn die hier begint nog een belangrijke scheepvaartroute was; het is in 2007 gesloopt. Over land liep in de 20e eeuw tramlijn 1 over het Ledig Erf; een overgebleven rijksmonumentaal wachthuisje resteert daar nog van. Vanaf 1928 tot circa 1970 lag er een rotonde op het Ledig Erf. Vandaag de dag maken verschillende verkeersdeelnemers in beide richtingen druk gebruik van de straat. In het brugwachtershuis van de Vaartscherijnbrug bevindt zich het Bruggenmuseum dat zeer beperkt te bezoeken is. Men wil daarnaast nogal eens het Ledig Erf als straat verwarren met de nabije, maar binnen de singel gelegen, Tolsteegbarrière.

De Twijnstraat is een straat in het Museumkwartier van de Nederlandse stad Utrecht. De straat loopt evenwijdig aan het meest zuidoostelijke deel van de Oudegracht en is vrijwel volledig aan weerszijden bebouwd. Panden aan de gracht kennen de adrestoevoeging aan de Werf.

De Bijlhouwerstraat is een straat in het Museumkwartier van de Nederlandse stad Utrecht. De straat loopt van de Bijlhouwersbrug aan de Tolsteegbarrière tot het Pelmolenplantsoen aan het Zocherpark. De Bijlhouwerstraat is de meest zuidelijke zijstraat van de Oudegracht. De straat is ongeveer 80 meter lang. De straat is vernoemd naar het middeleeuwse gilde van de bijlhouwers (timmerlieden, schrijnwerkers en houtsnijders). Op de hoek stond de Bijlhouwers- of Toltoren, die behoorde bij het bolwerk (fort) Sterreburg en bemand werd door bijlhouwers. Toen de functie van de toren voor tolheffing niet meer nodig was, werd er een windmolen op de toren gezet, voor onder meer het pellen van gerst (een pelmolen), vandaar de naam van het aangrenzende Pelmolenplantsoen.

Het Doelenhuis is de huidige benaming van het voormalig Sint-Nicolaasklooster aan de Doelenstraat in de Nederlandse stad Utrecht . Het hoofdgebouw van het in 1337 gestichte klooster stamt uit 1407, de eerste bewoners waren begijnen zonder gelofte. Achter de toegangspoort bevindt zich de kloostertuin. De gang met bogen liep door tot de kapel die in 1632 gesloopt is. Na de reformatie mochten er geen nieuwe zusters toetreden tot het klooster. Na het vertrek van de laatste bewoonster in 1614 werd het klooster deels omgebouwd tot werkhuis. Het geld dat hiervoor benodigd was kwam uit de nalatenschap van Evert van de Poll . Een ander deel werd in 1615 omgebouwd tot tuchthuis. In 1898 werd het complex een tehuis voor bejaarden. In 1996 zijn het gebouw en de tuin gerestaureerd. Thans is hier onder andere de School voor Zijnsoriëntatie gevestigd.

De Wulpstraat (tot 1938 Keisteeg) is een straat in de Nederlandse stad Utrecht, die loopt vanaf de Oosterkade tot aan de Albatrosstraat in de Watervogelbuurt. De enige zijstraten die de Wulpstraat kent zijn de Alkhof en Zeekoethof. In 1938 werden in deze straat door de Fundatie van Maria van Pallaes 22 hofjeswoningen gebouwd in de stijl van de Delftse School die tegen een lage prijs werden verhuurd. De woningen aan de Wulpstraat 2-10 en 5-37 zijn een gemeentelijk monument en worden thans beheerd door het Utrechts Monumentenfonds (UMF). In de straat bevindt zich ook de zijgevel van een aan de Oosterkade gebouwde 18e-eeuwse boerderij die op de lijst van rijksmonumenten staat.