De moor, de dame en haar hondje

De Spoorbrug Westerdokseiland (brug nr. 19S) is een voormalige spoorbrug in de Nederlandse hoofdstad Amsterdam. De brug verbond de sporen van het Centraal Station met het toenmalige emplacement op het Westerdokseiland.

De Westerdoksluis is een basculebrug in Amsterdam-Centrum. De brug ligt over de verbinding tussen het Westerdok en het IJ. Ze vormt de verbinding in de Stadsroute 100 tussen de Westerdokskade/De Ruijterkade aan de zuidkant en de Westerdoksdijk op het Westerdokseiland aan de noordzijde.

Fotokijkers of Viewers is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Het is het werk van de kunstenaar Robin van 't Haar, die in zijn werk veelal mensen afbeeldde in hun stedelijke omgeving. Hij was van mening dat die omgeving (open ruimte) de mens beïnvloedde en daardoor invloed had op het gedrag van diezelfde mens. Van 't Haar maakte de fotokijkers rond 2008 als een tijdelijk project dat plek kreeg op het Kadijksplein, deze kade van de Schippersgracht, voor het Zeemanshuis. Volgens Jan Pieter Ekker van de kunstredactie van Het Parool (2023) waren er toen drie lichtblauwe trommels op zuiltjes, waarin foto’s te zien waren die Van 't Haar eerder in de omgeving had gemaakt. Hetzelfde artikel maakt melding van: een trommel met afbeeldingen van vrouwen die over het plein lopen een trommel met afbeeldingen van mannen, die voor zich uit staren een trommel met afbeeldingen fietsende toeristen. Dit past geheel in de hierboven omschreven gedachtegang van de kunstenaar. Na de beoogde periode verdwenen de trommels uit het straatbeeld om een aantal jaren op de duiken op het heringerichte Westerdoksplein. Opnieuw staan de trommels (nu twee) aan de waterkant. Van 't Haar keek hier ook naar de omgeving, maar richtte zich nu op “slechts” twee hoofdpersonen; zijn echtgenote en een vriendin die zijn afgebeeld op foto’s in de trommels die je deels zelf door draaibewegingen naar voren moet halen. Kijken in de kijkers levert een desoriënterend indruk op van de omgeving. Je staat namelijk zelf in de omgeving waarvan je op hetzelfde moment foto’s bekijkt, maar dan net van een ander gezichtspunt. Ekker omschreef de foto’s in één van de trommels als een serie waarbij er vanaf Amsterdam-Noord steeds wordt ingezoomd naar het Westerdok, waarbij je uiteindelijk uitkomt bij de trommel zelf. De trommels staan er overigens onopvallend bij, zodat bij bezoek geconstateerd werd, dat er nauwelijks gebruik van gemaakt wordt. Ook een tegel met toelichting, zoals elders, zou geen overbodige luxe zijn, aldus Ekker.

De Han Lammersbrug (brug nr. 2202) is een voetganger-en fietsersbrug over het Westerdok in Amsterdam. De brug verbindt de Westerdokskade met het Westerdokseiland, een voormalig rangeerterrein van de NS dat in het begin van de 21ste eeuw herontwikkeld is als woonwijk. De brug is vernoemd naar Han Lammers (1931 - 2000), onder meer voormalig Amsterdams wethouder van stadsontwikkeling. De bewoners van het gebied zijn niet onverdeeld gelukkig met de brug, teneinde een goede doorvaartopening te bewerkstelligen is de brug erg steil, hetgeen bij gladheid glijpartijen met zich meebrengt.

De Vluchthavenbrug (brug 1927) is een basculebrug in Amsterdam-Centrum. Deze voetgangersbrug werd rond 2012 gelegd rond een binnenhaven die was ontstaan tussen de Westerdoksdijk en een nieuwbouwcomplex genaamd IJdock. De brug is ontworpen door architecten- en ingenieursbureau Ney & Partners. De stalen brugplaten worden gedragen door zes U-vormige brugpijlers. Het brugdek golft zoals het onderliggende water, concaven wisselen de convexen af in een simulatie van een vlucht van de reiger. De duizend balusters/stijlen volgen de beweging van de krommingen, maar dragen geen leuningen. De nachtelijke led-verlichting benadrukt de golvende elementen. Ney & Partners kregen voor deze brug een eervolle vermelding bij het Britse "Footbridge Congress 2014". Ze waren tevens winnaar, maar dan in de categorie “korte overspanning” voor twee voetgangersbruggen bij de Smedenpoort in Brugge. Het juryrapport over de Vluchthavenbrug: Briljante brug. Het gebruik van één enkele staalplaten dek is subliem en de borstweringen zijn fantastisch. Een elegante en doordachte vorm en aandacht voor detail. Door het rasterwerk kan men het onderliggen water zien. De daadwerkelijke basculebrug is alleen herkenbaar aan de seinlampen en blauw signaalbord(voor boten) en brughekken (voetgangers). Onder de andere brugdekken kan niet doorgevaren worden; ze zijn door een drijfbalk en/of remmingswerk geblokkeerd. De naam van de brug verwijst naar "De vluchthaven", een binnenhaven aan het open IJ achter het Koloniaal etablissement, waarin ten tijde van de bouw van IJdock de Amsterdamse Waterpolitie was gevestigd. Er lag een door middel van steigers gecreëerde binnenhaven waar schepen konden aanmeren. Op de plaats van die vluchthaven werd IJdock gebouwd, de Vluchthavenbrug werd gebouwd op de afgegraven en volgestroomde terreinen van het genoemde etablissement.

Het Koloniaal etablissement ook wel Indisch etablissement te Amsterdam had in de 20e eeuw twee adressen in die stad.

Station Amsterdam Westerdok was een tijdelijk station voor de spoorlijnen richting Haarlem en Zaandam. Het werd op 15 oktober 1878 geopend. Vanaf 19 december 1879 stopten de treinen uit het oosten ook op Westerdok, nadat het station Oosterdok was afgebrand. Het station is gesloten op 15 oktober 1889, toen het Centraal Station werd geopend. Tegenover station Westerdok stond het hoofdkantoor van de HIJSM, dat hier gevestigd bleef tot de fusie met de Staatsspoorwegen, waarna men naar Utrecht verhuisde; het gebouw is nog steeds aanwezig aan het Droogbak.

Mono No Aware II is een artistiek kunstwerk in het Centrum van Amsterdam gemaakt door kunstenares Mick La Rock in 2023. Éen van de vele bruggen in de binnenstad van Amsterdam is al jaren een doorn in de ogen van gemeente en buurtbewoners. Deze brug 95 tussen de Haarlemmer Houttuinen en Nieuwe Westerdokstraat over de Korte Prinsengracht is buitenproportioneel (men verwachtte hier een snelweg) en van somber beton. In 2023 waren er al jaren voorstellen de brug af te breken, maar dat gebeurde maar niet. Alhoewel de architect van het bouwwerk Dirk Sterenberg ter versiering al wat kleine tegelwerkjes op de landhoofden had laat aanbrengen, bleef de brug toch voornamelijk een grijze massa. Kennelijk moest Brug 95 toch nog langer mee, want de gemeente schakelde Sam Rees in van Mokumse Muurtjes om te kijken of één van de landhoofden een frissere indruk kon krijgen. Uiteindelijk werden drie kunstenaars verzocht voorstellen te doen, waarbij buurtbewoners via een stemprocedure hun favoriet konden kiezen. Van de circa 100 stemmen kreeg Mick La Rock de meeste voorkeurstemmen (52). Mick La Rock bezocht daarop de plek en zag klotsende golven in de gracht tegen de bakstenen kaden. De gracht staat namelijk in open verbinding met het Westerdok dat veel breder is dan de gracht. Daarop kwam een muurschildering met krullende lijnen, voornamelijk uitgevoerd in blauw. Tegen de gewoonte in van de kunstenaar, gebruikte ze hier en daar ook grijstinten. Dit deed ze om de industriële omgeving in herinnering te brengen. In september 2023 kon de muurschildering onthuld worden. Mick La Rock had dan al minstens vijf (meest tijdelijke) muurschilderingen in de stad geplaatst van alleen handtekeningen tot complete kunstwerken., waarvan één op de Ooievaarbrug in Amsterdam-Zuidoost, dus aan het andere eind van de stad, maar ook ontworpen door Sterenberg. Het werk is gesigneerd, maar ook haar “handtekening” in de vorm van maanachtige bollen ontbreekt niet.

Brug 1901 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-West. De voet- en fietsbrug vormt de verbinding tussen de Haarlemmer Houttuinen en het Bickerseiland (Hollandse Tuin). Ze ligt als een soort westelijke kade langs de Korte Prinsengracht en het Westerdok. De Haarlemmer Houttuinen werden door het dijklichaam van de spoorbaan Amsterdam CS - Sloterdijk ten oosten van Tussen de Bogen afgesneden van de Westelijke Eilanden. Bewoners moesten flink omrijden om op het Bickerseiland te komen; bovendien waren dat drukke en nauwe verkeerswegen zodat besloten werd voor langzaam verkeer een aparte doorgang te creëren. De brug werd in 1982 gebouwd naar een ontwerp van zelfstandig architect Dirk Sterenberg in opdracht van de Dienst der Publieke Werken. De brug kreeg een belastingklasse tot 400 kg per m² mee. De brug werd neergezet op een fundering van stalen buispalen, die later werden gevuld met bewapening en beton. Omdat de brug deels onder een spoor- en verkeersbrug moest komen, was normaal heien geen optie. Op de palen liggen jukken. In augustus begon het “heien” en in december 1982 was aannemer Strukton, die was ingeschakeld in verband met de spoorbrug, klaar. De brug begint in het zuiden als recht, maar maakt om aan te sluiten op de kade van het Westerdok een bocht. Dit had tot gevolg dat er voor de overspanning voor het rechte stukken liggers van gelijke lengte gebruikt konden worden, maar dat de bocht diverse afmetingen van liggers nodig had. Het brugdek is van hout. De brug heeft vier bakstenen penanten met basaltbetonnen dekstenen. De brug is opvallend kleurrijk in blauw en rood; deze kleuren werden al in de werkplaats aangebracht omdat het ter plekke moeilijk schilderen is. Die kleuren benadrukken deze brug des te meer omdat zij ligt onder een grijze betonnen verkeersbrug brug 95, die in de loop der jaren werd gezien als een van de lelijkste bruggen in de stad (in 2017 waren er voorstellen de brug te slopen). Sterenberg vermeldde op de tekening dat hij graag zag dat er op een van de noordelijke penanten een plastiek zou worden geplaatst, maar dat idee werd niet overgenomen.

Haarlemmerstraat 60 te Amsterdam is een gebouw aan de Haarlemmerstraat in Amsterdam-Centrum. Die Haarlemmerstraat is een eeuwenoude straat net ten noorden van de grachtengordel. De originele bebouwing is in de loop der eeuwen (grotendeels) vervangen door nieuwbouw of nieuwbouw op nieuwbouw. In april 1898 werd een openbare aanbesteding uitgeschreven voor de bouw van een woon-winkelhuis naar ontwerp van architecten Adriaan Willem Weissman en Piet Hein Niftrik. Het werd gebouwd voor een kruideniersbedrijf hetgeen terug te vinden is in drie rijen tegeltableaus die te zien zijn. Het gebouw in de stijl van traditioneel bouwen en art nouveau bestaat uit een winkelverdieping met aan de rechterzijde een gesplitste ingang voor winkel en bovenverdiepingen. Deze begane grond is tussen zuilen in groen en zwart uitgevoerd. Daarboven bevinden zich drie woonverdiepingen; het wordt afgesloten met een zolderetage. Er zijn vier opvallende kenmerken bij dit gebouw: per etage zijn boven de drie raampartijen tegeltableaus aangebracht; de laagste daarvan vermeldt Koffie, Thee, Cacao; de tweede rij laat vruchtmotieven (links appels, midden druiven, rechts peren) zien; de derde rij laten een afbeelding zien van haan, kip op nest en andersoortige vogel. De twee onderste rijen zijn rechthoekig, de derde rij bevindt zich onder ontlastingsbogen; de gevel wordt afgesloten met een stenen dakkapel met daarin verwerkt de hijsbalk en –haak; deze bevindt zich bovendien onder een soort afdak dat uitmondt in een torentje; Weissman en Nifterik schreven (voor de voorgevel) twee kleuren baksteen voor; voor het overgrote deel werd gekozen voor een lichte kleur baksteen, hier en daar onderbroken door donkerkleurige banden, rondom de tegeltableaus en in vensterdorpels zijn kleine natuurstenen sluitstenen te vinden. Boven de bovenste ramenrij is in afwijkend metselverband een strook donker baksteen toegepast. een etalage met een segment met gebogen glas. In het gebouw zat dus eerst een kruideniersbedrijf. In de jaren zeventig een sauna met massage (Sauna Atlantic); er volgde nog een kledingzaak. In 2022 is op de begane grond een handel in Italiaanse eet- en drinkwaren en kookbenodigdheden (Fratellini) gevestigd. Haarlemmerstraat 60 werd op 23 november 2004 tot gemeentelijk monument verklaard. Het maakt deel uit van een gevelwand, die op de aansluitende hogere nummering vijf rijksmonumenten telt. De grootste blikvanger bevindt zich aan de overzijde van de straat; het West-Indisch Huis. De Haarlemmerstraat 60 te Leiden is eveneens een monument; het staat te boek als Vrouwenkerksteeg 2 en is rijksmonument.

Omgevallen boom is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Pieter Engels en Shlomo Korén kwamen in hun tweede samenwerking tijdens een sanering van de wijk Bickerseiland in 1983 met een kunstwerk, dat bestaat uit wat op een uitgezaagde holle boom lijkt. De buurtbewoners zagen dat er niet in en noemden het steevast de Walvis. Het kunstwerk van zwart graniet ligt op de westoever van het Westerdok, Hollandse Tuin genoemd. De boomvorm is het best zichtbaar als men van het noorden naar het zuiden kijkt; de walvisvorm is voornamelijk zichtbaar voor bewoners van de oostoever van het Westerdok. Het kunstwerk bestaat uit een tien centimeter dikke granieten plaat, waarvan een deel (halve kruin, halve stam) uitgezaagd is en vervolgens in een hoek geplaatst ten opzichte van die plaat. De bovenzijde van die plaat, waarin wolken reflecteren, is gepolijst; de onderzijde, met de glinsterende reflectering van water, grof. Het kunstwerk is voorzien van een klein fonteintje, dat water uit het Westerdok oppompt naar een watervliesje, waarin het water ook weer terugstroomt. In de bodem zijn de namen van de kunstenaars verwerkt in een kleine plaquette (Engels 1983 Koren). Volgens Engels heeft de gemeente het kunstwerk later voorzien van lichtpunten zonder de kunstenaars te raadplegen. De titel Omgevallen boom voert terug op de eerste versie van het beeld. Dat zou bestaan uit een fontein die water spuit in de vorm van een boom. Het was technisch niet haalbaar, waarna dit walvisachtige beeld werd geplaatst, maar de titel werd ongewijzigd overgenomen.

De Droogbak is een 19e-eeuws kantoorgebouw in neorenaissancestijl in Amsterdam, in 2001 aangewezen als rijksmonument. Het staat ten westen van het Centraal Station aan de gelijknamige straat Droogbak en langs de spoorlijn. Het werd gebouwd als hoofdkantoor van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) en heeft later onder meer gediend als kantoor van het Nederlands Architectuurinstituut (NAI) en de Raad van de Arbeid, als Rijksadministratiegebouw en als onderkomen van de Hogeschool van Amsterdam. Anno 2012 is het Britse advocatenkantoor Clifford Chance in het gebouw gevestigd. Het monumentale gebouw heeft een vierkante plattegrond met drie verdiepingen en een overkapte binnenplaats. Langs de daklijn zijn halsgevels geplaatst en, aan noordzijde, een torentje met windwijzer. De vestibule geeft toegang tot een sober vormgegeven, maar monumentale trap. Aan de achterzijde ligt het maaiveld hoger dan aan de voorzijde. Hier is onder meer de ingang naar de parkeergarage van het gebouw. De straten aan zowel oost- als zuidkant van het gebouw dragen de naam Droogbak. De straat Droogbak aan de oostkant van het gebouw ligt in het noordelijk verlengde van het Singel en loopt onder de spoorlijn door tot aan de De Ruyterkade bij het IJ. Bushalte Droogbak bevindt zich aan de De Ruyterkade, bij het noordelijk einde van Droogbak. De straat Droogbak aan de zuidkant van het gebouw wordt in westelijke richting voortgezet als de Haarlemmer Houttuinen.