Kelbergen

Zuidoost is een stadsdeel van de gemeente Amsterdam in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Als formeel stadsdeel Zuidoost met een eigen volksvertegenwoordiging (eerst een deelraad, sinds 2018 een stadsdeeladviescommissie) werd het ingesteld in 1987. De oudste en bekendste wijk in het stadsdeel is de Bijlmermeer, kortweg de Bijlmer. Die naam wordt ook vaak voor het hele stadsdeel gebruikt. Amsterdam-Zuidoost heeft een oppervlakte van 22,08 km² en telde 89.841 inwoners op 1 januari 2020. Het grenst niet aan de rest van de stad Amsterdam, maar wordt hiervan gescheiden door de gemeenten Ouder-Amstel (in het bijzonder het dorp Duivendrecht en Amsterdam-Duivendrecht) en Diemen. Oorspronkelijk maakte het gebied deel uit van de landbouwgemeente Weesperkarspel. Toen in de jaren zestig werd besloten hier een nieuwe stad te bouwen, werd Weesperkarspel door de gemeente Amsterdam bijgestaan. Vervolgens werd het gebied op 1 augustus 1966 door Amsterdam geannexeerd. Voorafgaand aan de annexatie was afgesproken dat na 12 jaar (in 1978) dit gebied zou worden samengevoegd met de gemeente Ouder-Amstel. Die wees dat af, en zodoende bleef het bij de gemeente Amsterdam horen. Het is daarmee het enige stadsdeel dat geen grenzen deelt met de rest van de stad Amsterdam, maar sinds 2022 wel met de gemeente Amsterdam sinds Weesp en Driemond een stadsgebied in Amsterdam vormen. Vanwege die gescheiden ligging was Amsterdam-Zuidoost decennialang ook een aparte plaatsnaam. Per 10 januari 2014 is de naam in formele adressenbestanden en op de plaatsnaamborden gewijzigd in Amsterdam, net als de rest van de stad. In maart 2007 werd de Bijlmermeer aangewezen als een vogelaarwijk, dat wil zeggen een probleemwijk die extra aandacht en geld zou ontvangen van de rijksoverheid. Dit had met name betrekking op de Bijlmermeer-Oost, wijk E, G en K.

Parkbrug Kelbergenpad (werktitel parkbrug 21D) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost.

Kelbergenbrug (brug 1032) is een bouwkundig bouwwerk in Amsterdam-Zuidoost Deze vaste brug in de vorm van een viaduct werd in 1967-1968 gebouwd in de kilometerslange hoofdverkeersweg Karspeldreef. Vanwege de keus voor gescheiden verkeersstromen kruist ze het onderliggende eveneens kilometerslange voet- en fietspad Kelbergenpad ongelijkvloers. Het ontwerp voor deze brug is afkomstig van Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken. Hij ontwierp voor Amsterdam-Zuidoost talloze bruggen met allemaal hetzelfde ontwerp. Die serie is te herkennen aan de keerwanden, landhoofden, betegeling van het talud en het elektriciteitskastje. Ook de leuningen en de op de brug liggende betonblokken daarvoor zijn binnen de serie identiek. De 21 meter brede brug is inclusief fundering opgetrokken uit beton, waarbij voor de overspanning betonnen liggers zijn gebruikt. De brug ging jarenlang anoniem door het leven, maar kreeg in 2018 haar naam. In een gemeentebesluit werd een hele serie bruggen van een naam voorzien. Deze brug kreeg de naam Kelbergenbrug, een vernoeming naar de wijk Kelbergen ten zuiden van de brug gelegen en het Kelbergenpad. Het is een indirecte vernoeming naar Kelbergen, een herenhuis nabij het Gelderse Brummen. De brug lag er al een aantal jaren toen de wijk Kelbergen gebouwd werd.

Het Brasapark is het park op het dak van de Gaasperdammertunnel, een tunnel in de snelweg A9, in Amsterdam Zuidoost. De combinatie van Nelson Mandelapark, Brasapark en Gaasperpark is samen het grootste aaneengesloten park van Amsterdam.

Kralenbeek is een straat en woontoren in Amsterdam-Zuidoost. De straat kreeg haar naam op 25 juni 1969 en werd vernoemd naar een patriciërshuis nabij Velsen.

Brug 1059 was een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Brug 1060 maakte vanaf 1966 deel uit van de infrastructuur binnen deze nog te bouwen wijk. In die wijk kwam een soort rondweg in de vorm van Bijlmerdreef, 's-Gravendijkdreef, Karspeldreef en ter plaatse de Groesbeekdreef. Deze dreven werden halfhoog aangelegd op een dijklichaam en waren alleen toegankelijk voor snelverkeer. Voetgangers en fietsers bewogen zich voornamelijk op maaiveldniveau. Door deze inrichting van de wijk moesten er tal van viaducten gebouwd worden om het langzame verkeer ongehinderd tussen de diverse wijkonderdelen te laten bewegen. Bij de ontwerpfase van de Bijlmermeer was dat nog niet zover. De brug werd ontworpen als "viaduct in de Bijlmermeer". Brug 1060 werd in de Karspeldreef een onderdoorgang gemaakt tussen honingraatflats Kikkenstein en Kralenbeek (met sinds 1975 torenflat) in het voet- en fietspad Nellesteinpad (parallel aan de Groesbeekdreef), dat even daarvoor een onderdoorgang had in de eerste flat. Voor genoemde dreven ontwierp Dirk Sterenberg voor de Dienst der Publieke Werken een soort standaardprogramma voor viaducten. Ze hebben allemaal grotendeels hetzelfde uiterlijk met afgeronde randplaten, betonblokken op de randen van het wegdek, leuningen en betegeling keermuren. Ook de lengtes van de overspanningen van dit soort viaducten was standaard (17 meter); hier vanwege de lengte tweemaal 17 meter met rij brugpijlers. Het gescheiden verkeer werd hier vanaf begin jaren nul losgelaten. Er vond een ingrijpende sanering plaats waarbij het oostelijk en zuidelijk deel van die rondweg werd afgegraven; de kruisingen werden verlaagd naar maaiveldniveau met bijvoorbeeld zebrapaden. Deze slag liep door tot eind jaren nul. Ook dit deel van de Karspeldreef als ook een deel van de Groesbeekdreef werd afgegraven, daarbij werd brug 1060 gesloopt. De honingraatflat Kralenbeek werd ook gesloopt; de torenflat bleef staan.

Brug 1027 was een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Ze maakte vanaf 1966 deel uit van de infrastructuur van deze toen nog toekomstige woonwijk. Het viaduct stond er jarenlang redelijk ongebruikt bij. In de woonwijk werd een systeem van gescheiden verkeersstromen geïntegreerd. Snelverkeer werd afgewikkeld via dreven op een dijklichaam, langzaam verkeer werd afgewikkeld op straten en paden op maaiveld niveau. Om dit te kunnen realiseren was een groot pakket aan bruggen en viaducten nodig. Deze werden voor het merendeel ontworpen door architect Dirk Sterenberg voor of in samenwerking met de Dienst der Publieke Werken. Sterenberg ontwierp daarbij viaducten en bruggen in allerlei maten. Brug 1027 werd nog getekend als viaduct in de Bijlmermeer, de straatnamen waren nog allemaal niet bekend. Brug 1027 werd gebouwd in wat uiteindelijk de Groesbeekdreef werd, een verbindingsweg tussen de Bijlmerdreef en Karspeldreef. Samen met de 's-Gravendijkdreef vormt het een rechthoek in de G- en K-buurt. Brug 1027 kwam daarbij over een voet- en fietspad te liggen tussen de honingraatflat Kikkenstein en de laagbouw van Kortvoort. De viaducten van Sterenberg zijn te herkennen aan de afgeronde randplaten, de standaard leuningen, de betegeling van de taluds en betonblokken op het wegdek, zo ook hier. Zelfs de lengte van de brug (17 meter) is “standaard” voor de wijk voor overspanningen in dreven over paden. Bij nieuw inzicht vanaf de jaren negentig zag de Gemeente Amsterdam dat delen van genoemde rechthoek liever geen weg voor snelverkeer meer bleef, maar een brede stadsstraat. Dit had tot gevolg dat dit stuk Groesbeekdreef (tot en met de Karspeldreef) rond 2002 werd afgegraven en op maaiveldniveau kwam te liggen met een soort ventweg in de hoedanigheid van Krommehoekstraat. Met het afgraven werd brug 1027 gesloopt.

Leerdambrug (brug 1313) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De vaste brug in de vorm van een viaduct is gelegen over het Kelbergenpad, een kilometers lang voet- en fietspad dat Zuidoost van noord naar zuid doorsnijdt. Het pad kwam hier jarenlang onder de Gaasperdammerweg vanuit de wijk Kelbergen de wijk Nellestein binnen. Daarvoor moest ze nog onder de Langbroekdreef door. De brug werd samen met de Leksmondbrug (brug 1314) in 1976 ontworpen door Dirk Sterenberg voor de Dienst der Publieke Werken. Ook hier paste Sterenberg een ontwerp toe voor meerdere bruggen; bruggen met een dergelijk uiterlijk zijn ook elders in de stad te vinden (kanteelvormige balustraden), bijvoorbeeld de Meibergdreefbruggen. De overspanning van de Leerdambrug is 14,8 meter en 16 meter breed. De constructie is bijna geheel van beton. De brug ging tot en met augustus 2018 naamloos door het leven. In één document vernoemde de gemeente Amsterdam talloze bruggen. In dit geval werd de brug vernoemd naar het Leerdamhof, die ten zuiden van het viaduct in Nellestein is gebouwd. Het Leerdamhof is zelf vernoemd naar de Utrechtse plaats Leerdam.

Brug 1033 is een bouwkundig bouwwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brug is een van de vele kunstwerken die nodig waren om van de Karspeldreef een doorgaande hoofdverkeersroute dwars door Zuidoost heen te maken, waarbij ze oorspronkelijk geen gelijkvloerse kruisingen had. De dreef ligt dan ook grotendeels op een dijklichaam (op het oostelijk eind/begin na). Ze voert in de hoedanigheid van viaducten over allerlei voet- en fietspaden heen. Brug 1033 is in dat opzicht een uitzondering; ze voert de Karspeldreef over water (en naastliggend voetpad), een ringwater rond de K-buurt nabij Kortvoort. Aan de overzijde ligt het wijkje Gooise Kant waarna de Gooiseweg en het Nelson Mandelapark volgen. Brug 1033 ligt nog geen 150 meter ten westen van de Kelbergenbrug (brug 1032) en 325 meter ten oosten van brug 1034 om aan te geven, dat ze onderdeel waren van één planning. Deze planning werd alleen in de war gegooid door de later verlenging van Gooiseweg die de Karspeldreef tussen 1033 en 1034 kruist met Karspeldreefbrug (brug 1062). De brug werd in de jaren 1967-1968 gebouwd naar een ontwerp van Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken. Ze maakt deel uit van een serie bruggen die hij ontwierp voor Amsterdam-Zuidoost. Ze hebben een aantal herkenningspunten zoals de ronde stootranden, maar hier ook de brugpijlers in de vorm van een veelhoek. Ook het voor dit type brug/viaduct ontworpen elektriciteitskastje ontbreekt niet. Een bijzondere vorm heeft ook de brugpijler annex drager van lantaarn. Alle bruggen in de reeks 1030-1039 kregen in 2018 een naam, behalve deze en brug 1031 (Groesbeekdreef nabij Gooioord) die al gesloopt was.

Parkbrug Nellesteinpad (werktitel parkbrug 21C) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost.

Kortvoort is een buurt en straat in de Bijlmermeer in Amsterdam-Zuidoost. De buurt en straat werden op 20 januari 1971 bij een raadsbesluit vernoemd naar een buurtschap en huis onder Oss. Het deelwoord voort of voorde duidt op een oorspronkelijk doorwaadbare plaats. Het zuidelijke deel en de straat Kortvoort rondom kwamen gereed in de jaren zeventig en bevatte scholen en een bejaardentehuis, het Evean Henriëtte Roland Holsthuis. De wijk is gelegen ten oosten van de Gooiseweg, ten westen van de Groesbeekdreef, ten noorden van de Karspeldreef en ten zuiden van Gulden Kruis. In de jaren tachtig verscheen op het noordelijke braakliggende terrein een middelhoogbouwwijk maar ook laagbouw met voornamelijk sociale huurwoningen, stedebouwkundig oorspronkelijk geheel afwijkend van de rest van de wijk en net als het Kantershof en Geerdinkhof streng gescheiden van de hoogbouw. Het parkeren vindt plaats op straat. De straten hebben conform de uitgangspunten van het stedenbouwkundig plan van de Bijlmermeer alle een naam die begint met dezelfde letter, Kloekhorststraat, Kneppelstraat, Kolfschotenstraat, Kormelinkweg, Krimpertplein en Kuilsenhofweg. Kortvoort heeft een totale oppervlakte van 22 hectare met veel groen waarvan 1 hectare water is. De gemiddelde dichtheid van de adressen is 3687 per vierkante kilometer en er wonen 1600 huishoudens. Bus 47 verbindt de buurt met de Amsterdamse Poort en metrostation Ganzenhoef en heeft op de Groesbeekdreef de halte Kikkenstein bij de Jolicoeurbrug die door middel van trappen met het maaiveld verbonden is. Waar de rest van de Bijlmermeer aan het eind van de 20e en het begin van de 21e eeuw voor grote delen is vernieuwd bevindt deze wijk zich nog steeds in zijn oorspronkelijke vorm.

Brug 1059 was een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Brug 1059 maakte vanaf 1966 deel uit van de infrastructuur binnen deze nog te bouwen wijk. In die wijk kwam een soort rondweg in de vorm van Bijlmerdreef, 's-Gravendijkdreef en Karspeldreef. Deze dreven werden halfhoog aangelegd op een dijklichaam en waren alleen toegankelijk voor snelverkeer. Voetgangers en fietsers bewogen zich voornamelijk op maaiveldniveau. Door deze inrichting van de wijk moesten er tal van viaducten gebouwd worden om het langzame verkeer ongehinderd tussen de diverse wijkonderdelen te laten bewegen. Bij de ontwerpfase van de Bijlmermeer was dat nog niet zover. De brug werd ontworpen als "viaduct in de Bijlmermeer". Brug 1059 werd in de Karspeldreef een onderdoorgang van Kraaiennest tussen honingraatflats Kikkenstein en Kruitberg richting het zuiden met toren (sinds 1975)- en honingraatflats Kralenbeek en Kempering. Voor genoemde dreven ontwierp Dirk Sterenberg voor de Dienst der Publieke Werken een soort standaardprogramma voor viaducten. Ze hebben allemaal grotendeels hetzelfde uiterlijk met afgeronde randplaten, betonblokken op de randen van het wegdek, leuningen en betegeling keermuren. Ook de lengtes van de overspanningen van dit soort viaducten was standaard (17 meter}. Het gescheiden verkeer werd hier vanaf begin jaren nul losgelaten. Er vond een ingrijpende sanering plaats waarbij het oostelijk en zuidelijk deel van die rondweg werd afgegraven; de kruisingen werden verlaagd naar maaiveldniveau met bijvoorbeeld zebrapaden. Deze slag liep door tot eind jaren nul. Ook dit deel van de Karspeldreef werd afgegraven, daarbij werd brug 1059 gesloopt.Honingraatflats Kempering en Kralenbeek werden ook gesloopt; de torenflats bleven staan.