Slag om het Watergraafsmeer

De Steen van Rosetta is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Oost. Deze versie van de Steen van Rosetta is het werk van kunstenaar Dirk Müller. Het werd in 1979 geplaatst in Park Frankendael. Het werk bestaat uit een grote kei, die aan een zijde glad is gepolijst. Op die vlakke kant is een metalen plaat bevestigd met daarop een inscriptie in gefantaseerde runetekens. De steen staat langs een voetpad in de heemtuin van Park Frankendael en is deels door de flora overwoekerd. Müller ontwierp meerdere steenplastieken waarbij hij een van de zijden glad polijste.

De Mien Ruysbrug (brug 1944) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Oost. De brug werd aangelegd in verband met de renovatie van Park Frankendael. Dat had in de loop der jaren een achterstand in onderhoud opgelopen en werd onder leiding van architectenbureau Sant en Co van Edwin Santhagens gereed gemaakt voor de moderne tijd. Daartoe werd het padenstelsel aangepast en de waterhuishouding verbeterd. Het park dat bijna geheel omsloten is door een ringgracht/sloot had behoefte aan een aantal bruggen. Brug 1944 werd in die periode aangelegd naar ontwerp van Edwin Santhagens. De brug is gebouwd op een betonen paalfundering met daarop houten jukken. Over de jukken lopen houten balken die het houten dek dragen. De leuningen worden gevormd door rechtopstaande houten balken waartussen een metalen leuning en staalkabels. Het hout is grotendeels blank gehouden. De brug geeft een in- en uitgang van het park aan de Hugo de Vrieslaan. Het bijzondere aan de brug is dat ze drie verschillende doorvaarthoogten heeft. Ze begint aan de Hugo de Vrieslaan en heeft daar haar landhoofd op een dijk, waardoor ze daar relatief hoog ligt. Na enige meters heeft de brug een knik, waarna de brug vlak boven het wateroppervlak komt te liggen. Nabij het park stijgt het dek weer. De Mien Ruysbrug is de langste brug in het park. Ze overspant namelijk een “kom” met kunstmatig aangelegde rieteilandjes in de Molenwetering, die al eeuwenlang de Watergraafsmeer doorsnijdt. De balken en planken zouden volgens de Amsterdamkalnder wel eens kunnen verwijzen naar de bielzen, een terugkerend onderdeel in het werk van Ruys. De brug ging vanaf oplevering naamloos door het leven. Amsterdammers kunnen sinds 2016 verzoeken indien om bruggen een naam te geven zodat zij opgenomen kunnen worden in de Basisregistratie Adressen en Gebouwen. Er werd een verzoek ingediend om een van de bruggen te vernoemen naar landschapsarchitecte Mien Ruys. Het verzoek werd in 2018 door de gemeenteraad ingewilligd. Ruys (groenvoorzieningen) richtte samen met stadsarchitect Ben Merkelbach (woningen) de wijk Jeruzalem, ook wel Tuindorp Frankendael in, liggend ten zuiden van Park Frankendael. Amsterdam kent ook een officieus Mien Ruysplantsoen, dat op het KNSM-eiland, Amsterdam-Oost ligt.

Anachoreoo is een kunstwerk in Amsterdam-Oost. Het is een constructie van kunstenaar Berend Strik en is geplaatst in/boven Park Frankendael. Strik liet zich inspireren door folly’s, een normaal verschijnsel in de 18e en 19e eeuw bij buitenplaatsen. De constructie is dan ook te vinden nabij de voormalige buitenplaats Frankendael, enig overgebleven buitenplaats in de voormalige gemeente Watergraafsmeer. Omdat het gebouwtje onbereikbaar is, gaf de kunstenaar het de typering kluizenaarswoning mee. Echter in dit huisje kan niet gewoond worden; het bestaat alleen uit de ribben van een huisconstructie. Ander detail is dat normaliter open gevelvlakken, de ramen en deuren, hier juist dicht zijn (staalplaat). De titel verwijst naar Antonius van Egypte, die de bijnaam Anachoreet kreeg (Anachoreoo betekent uitwijken of afwenden). Anachoreoo is een overblijfsel van een tentoonstelling in 2015 van allerlei folly’s in Park Frankendael. Onder de andere kunstenaars bevonden zich Maze de Boer, Giny Vos en Atelier Van Lieshout. Frankendael heeft ook een echt oude folly; een kloostertje omgebouwd tot ruïne, staande op een van de eilandjes.

Brug 2294 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Oost. De brug vormt sinds de periode 2000-2008 de verbinding tussen Volktuinpark Klein-Dantzig en Park Frankendael. Het park werd in die periode onder leiding van landschapsarchitectenbureau Sant & Co van Edwin Santhagens gerenoveerd en klaar gemaakt voor de 21e eeuw. Daarbij werd ook de afwatering gewijzigd. Voor nieuwe voet/fietspaden en waterwegen waren nieuwe bruggen nodig. De grote bruggen kregen een gelijk uiterlijk mee, maar deze wijkt af. Daar waar de Mien Ruysbrug (brugnummer 1944), Elgar Vosbrug (2296) en Maria Sibylla Merianbrug (2297) vaste bruggen werden werd hier een ophaalbrug geplaatst, wel naar ontwerp van Edwin Santhagens. De reden daartoe is onduidelijk want er is hier geen commerciële scheepvaart. Ze overspant dan wel een vrij relatief brede waterscheiding, maar dat maakt deel uit van de waterhuishouding van het park; alle omringende bruggen zijn vaste bruggen. De brug moest in 2018 hersteld worden; ze had last van houtrot; een firma gespecialiseerd in het verhelpen van die klachten hoefde geen nieuwe brug te plaatsen; alleen het houtrot vervangen. Van de grote bruggen is deze brug 2994 nog zonder naamstelling (gegevens april 2020). De brug met enkele aanbruggen rust op een betonnen paalfundering met daarop betonnen jukken. Over de jukken lopen houten balken met een houten dek. Leuningen worden gevormd door houten staanders waartussen een metalen balk en staalkabels. De gemeente had deze brug op het oog voor een hernoeming naar buurtbewoner Elgar Vos, echter de brug was toen net in onderhoud. Brug 2296 werd daarop de Elgar Vosbrug.

De Gerrit Molbrug (brug 2171) is een voetgangersbrug in Watergraafsmeer, Amsterdam. De brug dateert uit het begin van de 21e eeuw toen Park Frankendael een opknapbeurt kreeg. Het was in de loop der jaren vervallen, zodat het gebied heringericht werd en ook een nieuw afwateringssysteem kreeg. Om wandelpaden te houden in het park werden diverse bruggen gelegd. Deze brug is ontworpen door Haasnoot Bruggen, die tal van met name houten bruggen in Amsterdam ontwierp en plaatste. De brug in vernoemd naar Gerrit Johannes Mol (Amsterdam, 22 januari 1894 – aldaar, 25 november 1971), een gemeenteambtenaar en heemkenner. Hij kwam in 1913 in dienst bij de gemeente Amsterdam (Gemeenteblad). Hij was er o.a. stenograaf/hoofdcommies bij raadszittingen. De jonge Willem Drees was even collega van hem. Hij had zitting in de Commissie voor Heemkunde Amsterdam, was medeoprichter en bestuurslid van Ons Amsterdam. Voor zijn werkzaamheden werd hij benoemd tot ridder in de Orde van Oranje Nassau. Zijn laatstbekende adres is de Meester P.N. Arntzeniusweg, die eveneens in de Watergraafsmeer ligt. De brug, tot 2016 alleen aangeduid met brug 2307 (omgenummerd tot 2171) maar toen op een verzoek uit de bevolking vernoemd, is gelegen in de heemtuin van Park Frankendael. Zij is gelegen over een binnenwater in dat park. De brug bestaat uit houten liggers op stalen frame met slechts aan een kant leuningen. Het uiterlijk bestaat uit een zigzagvorm.

Frankendael in de Watergraafsmeer is een van de twee overgebleven buitenplaatsen in Amsterdam (de andere is Amstelrust). Het huis, aan de Middenweg 72, werd gebouwd aan het einde van de 17e eeuw. Het is een rijksmonument, en eigendom van de gemeente Amsterdam.

De Watergraafsmeer is een polder (droogmakerij), voormalig meer en gemeente en stadsdeel van de gemeente Amsterdam, in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Sinds 1 mei 2010 maakt het deel uit van het Amsterdamse stadsdeel Oost. De Watergraafsmeer behoort tot de laagstgelegen delen van Amsterdam (circa 5 meter onder NAP).

De Toegangspoort Frankendael is een bouwwerk in Amsterdam-Oost. Toen de familie Gildemeester hier begin 18e eeuw woonde, stond Huis Frankendael aan de Middenweg in Watergraafsmeer. Tussen huis en weg liep een afwateringstocht met daarover een brugconstructie, zoals te zien is op een prent van Daniël Stopendaal uit 1725. Dat wordt in 1783 anders. De afwateringstocht wordt afgedamd en er komt een toegang aan de weg. De dam wordt gevormd door keermuren van baksteen. Daarop wordt een houten poort gezet in de Lodewijk XVI-stijl, als een soort triomfboog. De poort bestaat uit twee houten pijlers met blokmotief en pilasters met aan de bovenzijde Ionische kapitelen. Op de pijlers rust de dekbalk met daarop in het verlengde van de pijlers vaasvormige objecten. Daartussen bevindt zich een klokvormig stuk. Aan de zijde van de Middenweg laat het de naam van het buitenverblijf zien Frankendaal/Frankendael met daarboven een buste van Mercurius. Aan de zijde van het huis is te lezen MDCCLXXXIII met daarboven het familiewapen van Gildemeester, een gebogen geharnaste mannenarm met gehandschoende hand met doodsbeen. Aan deze pijlers hangt het centrale hek als ook twee houten vleugelstukken met elk een pijler. De hek is uitgevoerd uit twee houten rechthoekige klaphekken met aan de bovenzijde guirlandeachtige constructies.. De pijlers van de vleugelstukken worden aan de bovenzijde afgesloten met houten pijnappels. De vleugelstukken dragen hekwerken van spijlen. Alle pijlers rusten op hardstenen sokkels. Een foto uit 1943 laat Frankendaal zien; bij een restauratie rond 1952 werd dat gewijzigd in het historiserende Frankendael. Het bouwwerk werd op 13 mei 1992 opgenomen in het monumentenregister.

Oost is een stadsdeel van de gemeente Amsterdam in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Dit stadsdeel werd ingesteld in 2010 en is een samenvoeging van de vroegere stadsdelen Oost-Watergraafsmeer en Zeeburg. Het stadsdeel wordt bestuurd als bestuurscommissiegebied. Op het Oosterspoorplein in de vork van Station Amsterdam Muiderpoort staat het kunstwerk The flowers van Karel Appel.

De Maria Sibylla Merianbrug (brug 2297) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Oost. De brug werd aangelegd in verband met de renovatie van Park Frankendael. Dat had in de loop der jaren een achterstand in onderhoud opgelopen en werd onder leiding van architectenbureau Sant en Co van Edwin Santhagens gereed gemaakt voor de moderne tijd. Daartoe werd het padenstelsel aangepast en de waterhuishouding verbeterd. Het park dat bijna geheel omsloten is door een ringgracht/sloot had behoefte aan een aantal bruggen. Brug 2297 werd in die periode aangelegd naar wat voorheen het terrein was van de Stadskwekerij, dat in dezelfde tijd geïntegreerd werd in het park. De brug, ontworpen door Edwin Santhagens, is gebouwd op een betonen paalfundering met daarop houten jukken. Over de jukken lopen houten balken die het houten dek dragen. De leuningen worden gevormd door rechtopstaande houten balken waartussen een metalen leuning en staalkabels. Het hout is grotendeels blank gehouden. De brug geeft een in- en uitgang van het park aan de Middenweg. De brug ging vanaf oplevering naamloos door het leven. Amsterdammers kunnen sinds 2016 verzoeken indien om bruggen een naam te geven zodat zij opgenomen kunnen worden in de Basisregistratie Adressen en Gebouwen. Er werd een verzoek ingediend om een van de bruggen te vernoemen naar kunstenares en entomologe Maria Sibylla Merian. Het verzoek werd in april 2020 door de gemeenteraad ingewilligd.

Ceres (met korenschoof) is een kunstwerk in Amsterdam-Oost, Park Frankendael. Het betreft een hardstenen beeld van Ceres, god van de akkerbouw. De maker is niet bekend. Het beeld zou geplaatst zijn toen Jan Gildemeester hier vanaf 1759 woonde. Het landgoed ging in 1779 over in handen van zijn zoon Jan Gildemeester Jansz.. Het beeld, als ook het beeld van Ceres, staat afgebeeld op een prent van Gerrit Lamberts uit circa 1817. Het beeld is sinds 13 mei 1992 een rijksmonument. Het is omschreven als een hardstenen manshoog tuinbeeld, waarbij Ceres met korenschoof tegen de linker heup; ze heeft een kroon van korenaren. Het beeld staat op een hardstenen kubusachtige sokkel met ingezwenkte vlakken, die zich booggewijs verjongen.

Bacchus is een artistiek kunstwerk in Park Frankendael, Amsterdam-Oost. Het betreft een hardstenen beeld van Bacchus, god van de wijn. De maker is niet bekend. Het beeld zou geplaatst zijn toen Jan Gildemeester hier vanaf 1759 woonde. Het landgoed ging in 1779 over in handen van zijn zoon Jan Gildemeester Jansz.. Het beeld staat samen met het beeld van Ceres vermoedelijk afgebeeld op een prent van Gerrit Lamberts uit circa 1817. Het beeld is sinds 13 mei 1992 een rijksmonument. In het rijksmonumentenregister wordt het omschreven als een hardstenen manshoog tuinbeeld, waarbij Bacchus een kroon heeft van druivenranken. In de linkerhand heeft hij een bokaal met druiven. Het beeld staat op een hardstenen kubusachtige sokkel met ingezwenkte vlakken, die zich booggewijs verjongen.