Terreinplastiek

Het Erasmuspark is een stadspark in Amsterdam-West. Het is tevens de naam van de buurt waarin het ligt.

Monument voor een verzonken stad is een artistiek kunstwerk staande in het Erasmuspark, Amsterdam-West. De datering van dit werk uit het oeuvre van Berend Peter is 1981-1982. Toen werd dit doorzichtig (essentieel volgens de kunstenaar) raamwerk geplaatst in het Frederik Hendrikplantsoen in Amsterdam. Het bestaat uit vijf rijen van zeven lichtblauwe heipalen vervat in een kooi van metaal. Het geheel is uit het lood geprojecteerd. Het beeld, komend uit een serie Dwazen denken te beschermen moest een tegenwicht bieden tegen de scheef groeiende bomen in het plantsoen maar staat net zo scheef. Het beeld van 330 bij 200 bij 270 centimeter verwees naar de bouwgeschiedenis van de buurt, dat ooit de grens vormde tussen stadsbebouwing en het agrarisch gebied van Sloten. In 1999/2000 constateerde de kunstenaar dat vlak naast zijn beeld een skatebaan (ramp) geplaatst was waardoor die doorkijk was aangetast. De kunstenaar spande een rechtszaak aan tegen Stadsdeel Westerpark; die via een mediator werd beslecht. Het stadsdeel bood excuses aan en plaatste op een los staande heipaal (zelfde kleur) een excuusbordje met daarop ook de belofte dat als het plantsoen wederom heringericht zou worden, het beeld weer op een doorkijkplek zou worden geplaatst. Of dit ook daadwerkelijk gebeurd is, is niet duidelijk (gegevens november 2022). Wel kreeg het in 2013 in overleg met de kunstenaar een nieuwe plek; een groot open veld in het Erasmuspark. Dat deel van het park bestaat uit een grote grasvlakte van 90 bij 50 meter. In Amsterdam-Oost staat ook een beeld van de kunstenaar onder de titel Dwazen denken te beschermen, ook een doorkijk in een grasveld met heipaal en frame.

Leda en de zwaan is een artistiek kunstwerk in het Erasmuspark in Amsterdam-West Beeldhouwer Han Rädecker maakte op verzoek van de gemeente Amsterdam zijn versie van het mythologische verhaal over Leda. Hij beeldde zowel Leda als de tot zwaan veranderde Zeus af. Het beeld van muschelkalksteen staat op een betonplaat en zandstenen sokkel in de noordoosthoek van het park. Het beeld, uit een liggende vrouw met zwaan balancerend op een zandstenen sokkel, is vermoedelijk geplaatst ter gelegenheid van de heropening van het park in november 1970 (het kreeg toen drie nieuwe toegangen). Amsterdam heeft nog een beeld onder de titel Leda en de zwaan; het staat op het Emmaplein en is van Ben Guntenaar.

The miracle garden is een natuurlijk kunstwerk gelegen in het Erasmuspark in Amsterdam-West. Dit kunst- en natuurproject kwam voort uit een blog getiteld The Studio Garden. Dat was een project startend in de tuin behorend bij het atelier aan de Witte de Withstraat van kunstenares Elspeth Diederix. Ze wilde kijken wat mogelijk was op het gebied van tuinieren in combinatie met fotografie. Om dit te verwezenlijken volgde ze een cursus tuinontwerp en een hoveniersopleiding. De stichting "Let it grow" schreef een wedstrijd uit met de opdracht: Ontwikkel voor Amsterdam een kunstwerk dat de wereld van bloemen en planten dichter bij de mensen brengt. Dit vertaalde zich naar de inrichting in 2017 van een aantal bloembedden met fotogenieke bloemen en planten ter grootte van 800 m2 in de zuidoosthoek van het Erasmuspark. Daarbij werd het kunstwerk toegankelijk gehouden voor publiek in het park, die zich het hele jaar kunnen vergapen aan natuurlijk groen; de tuin is niet seizoensgebonden. Het kunstwerk dat mede tot stand kwam met hulp van kunstinstellingen Mondriaanfonds, het Amsterdams Fonds voor de Kunsten, Prins Bernhard Cultuurfonds, Tijl Fonds en de gemeente Amsterdam wordt onderhouden door de kunstenares en buurtbewoners. De flora werd geleverd door tuincentra. Door een grote diversiteit aan bloemen en planten werden de perken een toevluchtsoord voor allerlei insecten (bijen, vlinders). In 2018 kreeg ze van het Amsterdam UMC de Elisabeth van Thüringenprijs toebedeeld voor Flowerfields, een serie foto’s met medicinale bloemen. In 2021 werd de tuin genomineerd voor de Amsterdamprijs voor de kunst. Vanaf april 2021 startte het project Vier jaargetijden, een column op maandag in Het Parool waarin wekelijks op maandag een van Diederix’ foto’s wordt afgedrukt met een begeleidende tekst.

De Geert Geertsenbrug (brug 395) is een vaste brug in Amsterdam-West. De voetgangersbrug ligt aan de westelijke rand van het Erasmuspark en verzorgt de toegang vanuit de Hondiusstraat en Mercatorstraat. Ze overspant de ringsloot rondom het park. Nabij de ingang is horecagelegenheid Terrasmus (situatie 2022) gelegen in het park. De brug dateert uit circa 1970 toen het park voor veel geld geheel opnieuw was ingericht. Het park ligt er al sinds 1927, maar alle bomen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog opgestookt en onderhoud werd er jaren niet gepleegd. In 1961 werd de grote renovatie afgerond en werd het park opnieuw geopend. De brug werd ontworpen door Dick Slebos werkend voor de Dienst der Publieke Werken. Hij ontwierp voor datzelfde park ook de Wil de Graaffbrug (393) en Lof der zotheidbrug (394); ze werden gezamenlijk gebouwd in 1970/1971. De naam verwijst naar Geert Geertsen, volgens Hans Trapman (Erasmus, leven en werk in Erasmus in beeld, Rotterdam, 2008) een Nederlandse naam die pas in de 17e eeuw als Nederlandse naam zijn intrede deed voor Desiderius Erasmus.

De Lof der zotheidbrug (brug 394) is een voetgangersbrug in Amsterdam-West. De brug ligt in het noordoosten van het Erasmuspark en overspant de ringvaart die in het park ligt. De brug dateert uit 1970, toen het park voor toen veel geld geheel opnieuw was ingericht. Het park ligt er al sinds 1927, maar alle bomen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog opgestookt en onderhoud werd er jaren niet gepleegd. In 1961 werd de grote renovatie afgerond en werd het park opnieuw geopend, de burg kwam pas in 1970, net als de Wil de Graaffbrug en Geert Geertsenbrug. De brug werd in 2006 vernoemd naar het belangrijkste werk van Desiderius Erasmus, Lof der zotheid. Andere bruggen naar het park zijn Desideriusbrug (al uit het begin) en Geert Geertsenbrug.

De Erasmusparkbuurt is een buurt in Amsterdam-West die is vernoemd naar het Erasmuspark, dat een groot gedeelte van de wijk beslaat. De Erasmusparkbuurt ligt tussen de Admiraal de Ruijterweg, Jan van Galenstraat, Mercatorstraat, Hoofdweg en Bos en Lommerweg en wordt doorsneden door de Erasmusgracht. Tussen 1990 en 2010 maakte de wijk deel uit van stadsdeel Bos en Lommer. Sindsdien is de buurt onderdeel van stadsdeel Amsterdam-West. Met de aanleg van het Erasmuspark werd begonnen vanaf eind jaren twintig - de buurt eromheen dateert voornamelijk uit 1939 en 1940, waarna de Tweede Wereldoorlog de uitvoering van het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) vertraagde. De straten in de Erasmusparkbuurt zijn veelal vernoemd naar historische boeken, toneelstukken en karakters, zoals de Reinaert de Vosstraat en de Merlijnstraat. Het Erasmuspark is vernoemd naar humanist, theoloog en filosoof Desiderius Erasmus.

De Augustanakerk of Augustanahof (als gevolg van nieuwe functies waaraan het gebouw tegenwoordig ook onderdak biedt) is een Luthers kerkgebouw in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer. Het gebouw uit 1956 is ontworpen door de architect Ferdinand B. Jantzen (die in deze wijk woonde) en ligt bij het Wachterliedplantsoen aan de Erasmusgracht, tegenover het Erasmuspark. De kerk is genoemd naar de Augsburgse geloofsbelijdenis (Confessio Augustana) van 1530. De inwijding vond plaats in februari 1957. De kerk was een van de "brandpunten" van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Amsterdam. Naast de geloofsruimten was er plaats ingeruimd voor een ontmoetingshal, een kantine, een liturgisch centrum, enkele zalen voor kerkelijke arbeid, een pastorie en kosterswoning. Voor de eredienst was er naar toenmalig inzicht een knielbank geplaatst, die boogvormig rond de altaartafel was geconstrueerd. Het geheel bood plaats aan 264 zitplaatsen in de zaal, met nog een aanvulling van 80 op de gaanderij. De benodigde bouwkosten, exclusief orgel en klokken) van ongeveer 600.000 gulden waren deels afkomstig van de Lutherse gemeente in de Verenigde Staten. Sinds de sluiting van de Pniëlkerk in 2000 kwamen ook de gereformeerden (GKN) en hervormden uit de buurt hier samen. Sinds 2004 maken deze groepen (lutheranen, hervormden en gereformeerden) allen deel uit van de Protestantse Kerk in Nederland. Tussen de kerk en de gracht bevindt zich sinds 2011 een "stiltetuin". Sinds 2013 is ook een kunstgalerie in het gebouw gevestigd. De kerk werd in januari 2015 gesloten. Op 4 januari 2015 werd de laatste gewone zondagse dienst gehouden. De overige activiteiten in het gebouw en de stiltetuin gingen na januari nog door. In 2017 werd het grootste deel van het complex omgebouwd tot woningen, daarbij bleef de Lutherse gemeente eigenaar van het gebouw.

De Wil de Graaffbrug (brug 393) is een voetgangersbrug in Amsterdam-West. De brug ligt in het noordoosten van het Erasmuspark en overspant de Erasmusgracht, die net buiten in het park ligt. De brug ligt in het verlengde van de Lof der zotheidbrug (brug 394). De brug dateert uit 1970, toen het park voor toen veel geld geheel opnieuw was ingericht. Het park ligt er al sinds 1927, maar alle bomen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog opgestookt en onderhoud werd er jaren niet gepleegd. In 1961 werd de grote renovatie afgerond. In 1970 volgde de brug. De brug was toen een betonnen recht-toe-recht-aan-brug met twee pijlers. De brug is rond 2000 vernieuwd, kreeg een vrije overspanning hangende aan een boogconstructie. De brug is in 2002 vernoemd naar politicus Wil de Graaff (17 juli 1928-2 juni 2001). Hij was van huis uit schilder. Als lid van de Communistische Partij Nederland (CPN) en VCN, Partij van Communisten in Nederland. Hij was actief binnen de vakbeweging, vanaf ongeveer 1969 lid van de huurderscomité in Amsterdam-West en lid van Bewonersbelangen Bos en Lommer. Behalve deze vernoeming eerde Amsterdam hem eerder met de gouden speld van verdienste. Opvallend is dat alle andere bruggen rondom het park namen kregen die verwijzen naar Desiderius Erasmus, behalve deze.

De Sanderijnstraat is een straat in Bos en Lommer in Amsterdam-West. De straat kreeg op 20 april 1939 haar naam en is vernoemd naar het Abele spel Lanseloet van Denemarken over het liefdeskoppel Lanseloet en Sanderijn (Sandrijn). De oneven genummerde kant van de Sanderijnstraat vormt een eenheid met de even genummerde kant van de Lanseloetstraat. Ze loopt noordwaarts vanaf de Erasmusgracht naar de Tijl Uilenspiegelstraat, ze wordt daarbij doorsneden door de Marieken van Nimwegenstraat. In juli 1939 werd de grond vrijgegeven voor het woonblok Lanseloetstraat, Marieken van Nimwegenstraat en Sanderijnstraat voor de bouw van 83 woningen, 2 winkel/kantoorunit en een 22-tal bergingen. Niet veel later werden ook de andere percelen in erfpacht gegeven. Er kwamen aan de Sanderijnstraat vier woonblokken, het woonblok Sanderijnstraat 2-20, Esmoreitstraat 1-19, Erasmusgracht werd in mei 1940 opgeleverd. Aan het eind van de straat oneven kant werd een noodschool neergezet, waar Jeroen Voskuyl (1914-1959) nog een wandschildering voor maakte. Dat kunstwerk in Paul Kleestijl is vermoedelijk verdwenen bij de bouw van de definitieve school. Alle woningen in de straat zijn ontworpen door Arend Jan Westerman en dateren uit de periode 1939/1940, behalve Sanderijnstraat 22 tot en met 42, zij dateren uit 1950. Alle woningen zijn gebouwd in een stijl die doet denken aan een eenvoudige variant van de Amsterdamse School met platte daken en een kenmerkende roedeverdeling in de raampartijen. De woningen zijn minstens een keer gerenoveerd.

Hondje is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Via de officiële instantie die beheer voert over kunst in de openbare ruimte is weinig bekend over dit werk: "Bronzen hondje op een kademuurtje van de Erasmusgracht". Ook de site Buitenbeeldinbeeld vermeldt geen gegevens. Volgens de kunstenaar Linda van Boven maakte het beeld deel uit van een tunnelproject uit de jaren negentig. Sommige verkeerstunnels waren dermate betonachtig en donker dat ze een onveilig gevoel gaven. Een aantal instanties zoals "Kunst Oude Stad" (KOS) en "Algemeen Beheer Gemeentelijke Dienst" (AJBZ) zagen wel wat in kunstwerken om de donkere gangen op te fleuren. Ideeën werden in de zomer van 1995 tentoongesteld in de Stopera, waarna uitwerking begon. Een van die tunnels was de verlenging van de Leeuwendalersweg komend vanaf het Gulden Winckelplantsoen onder de Rijksweg 10 door (Leeuwendalerswegbrug). Van Boven maakte voor die onderdoorgang twee bronzen hondenbeeldjes alsmede een wisselende galerij met afbeeldingen van een man met hond die de tunnel in loopt. Één van de bronzen hondjes werd al snel gestolen en toen het project afgerond was, verdween ook de galerij met afbeeldingen. Het dan “eenzame” hondje, waarvoor haar eigen hond model stond, moest een nieuwe plaats krijgen. Ze kwam in 2002 daarbij op een keermuur nabij de Saïdja en Adindabrug in de Hoofdweg over de gracht. Deze keermuur ondersteunt een terras op het talud van de brug. Langs het beeld lopen dagelijks tientallen voetgangers al dan niet met hond, komend van gaand naar een waterscheiding tussen de waterhuishouding van het Erasmuspark en de Erasmusgracht. Een later werk dat in hetzelfde project is gemaakt in de Vlucht van een kaketoe van Jeroen Werner in Amsterdam-Zuid.

De Vierwindstrekenbrug (brug nr. 381) is een vaste brug in Amsterdam-West.