Voor water

Het A.S. Onderwijzerhof in Amsterdam is een pleintje in het Amsterdamse stadsdeel Centrum. Het grenst aan de Nieuwe Amstelstraat en het Jonas Daniël Meijerplein. Het hof wordt omsloten door de woongebouwen de Slinger en het Torentje van wooncomplex De Halve Wereld en de achterzijde van de voormalige Hoogduitse synagogen waarin tegenwoordig, samengevoegd, het Joods Historisch Museum is gevestigd. Het hof is vernoemd naar de joodse opperrabbijn Abraham Samson Onderwijzer (Muiden, 24 juli 1862 - Amsterdam, 17 november 1934). Sinds 1987 staat er het kunstwerk "Voor water" van Harald Schole.

De Grote Synagoge of Grote Sjoel uit 1671 is een voormalige synagoge aan de Nieuwe Amstelstraat (nabij het Jonas Daniël Meijerplein) in Amsterdam. Het gebouw is in gebruik als tentoonstellingsruimte van het Joods Historisch Museum. Sinds 2004 is op de begane grond van de Grote Synagoge een vaste tentoonstelling te zien over Joodse tradities en gebruiken, en worden de galerijen gebruikt voor een vaste tentoonstelling over de geschiedenis van de Joden in Nederland van 1600 tot 1890. De Grote Synagoge wordt soms ook gebruikt voor muziekconcerten. Het hoofdgebouw van de synagoge is bijna vierkant: zo'n 16 bij 17 meter. De twee huisjes die tegen het hoofdgebouw aan werden gebouwd deden dienst als mikwe (ritueel bad), bestuurskamer en kosterswoning. Centraal in de synagoge stond de bima (de leestafel voor de Thora). Hieromheen stonden banken. Aan drie zijden waren hoger gelegen galerijen, waarvan twee vrouwengalerijen. Ook stond er een marmeren ark tegen de achterwand van de synagoge, met twee zuilen en Hebreeuwse liturgische teksten. Hier werden de thorarollen bewaard.

De Obbene Sjoel is een voormalige synagoge in Amsterdam, gebouwd in 1685. Het gebouw maakt nu deel uit van het Joods Historisch Museum-complex. De naam Obbene refereert aan het feit dat de synagoge een bovenruimte in beslag nam; obben is Jiddisch voor "boven". Op de plek van de synagoge stond oorspronkelijk een houten gebouw dat dienstdeed als vleeshal. Deze werd in 1671 aangekocht door de Joodse gemeente en in 1685 gesloopt en vervangen door een nieuw gebouw met een koosjere vleeshal op de begane grond en de Obbene Sjoel op de bovenetage. De vleeshal werd later vervangen door een mikwe. Het gebouw werd ook wel Tweede Synagoge genoemd omdat het gebouwd werd toen de Grote Synagoge (1671), de oorspronkelijke synagoge van de Hoogduitse gemeente, uit zijn voegen barstte door de grote toestroom van Asjkenazische Joden uit Oost-Europa. Door de ontkerkelijking en het vertrek van Joodse inwoners uit de buurt naar nieuwe wijken verloor de Obbene Sjoel in 1924 de functie als synagoge, en werd alleen nog gebruikt als leerlokaal voor de religieuze vereniging Tiferet Bachoeriem. In de synagoge was zitplaats voor 390 mensen. Er waren twee galerijen, uitsluitend voor mannen. De galerijen en de 17e-eeuwse Ark zijn door plunderingen in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan. Het vervallen gebouw werd in 1966 gerestaureerd, waarbij de galerijen opnieuw zijn aangebracht. Voordat het gebouw in 1987 deel werd van het Joods Historisch Museum, is het vloerniveau verlaagd. Tot 2005 waren de museumwinkel en -café in het gebouw gevestigd. Hierna is het gebouw weer verbouwd en kreeg drie verdiepingen. Sinds december 2006 doet het gebouw dienst als het nieuwe Kindermuseum van het Joods Historisch Museum. Hier kunnen kinderen een fictief woonhuis van een Joodse familie bezichtigen.

Het Joods Museum (tot november 2021: Joods Historisch Museum) in Amsterdam is een museum dat de Joodse cultuur, religie en geschiedenis belicht. Het museum is sinds 1987 gelegen aan het Jonas Daniël Meijerplein in het hart van de oude Joodse Buurt. De overdekte ruimte tussen vier in 18e-eeuwse staat teruggebrachte synagogen vormt de ingang aan de Nieuwe Amstelstraat 1. Het museum is onderdeel van het Joods Cultureel Kwartier.

Station Waterlooplein is een station van de Amsterdamse metro in het stadsdeel Centrum. In verband met de bouw van de Stopera is het station eerder gebouwd dan de rest van het traject Weesperplein – Centraal Station. Dit was achteraf gezien niet nodig door de trage start van de bouw van de Stopera, die pas plaatsvond in de jaren tachtig. In 1975 werd in het toen in ruwbouw gereed zijnde metrostation de tentoonstelling Open buis gehouden. Het station is grotendeels gelegen onder het wooncomplex De Halve Wereld aan het gelijknamige plein. De metrolijnen 51, 53 en 54 hebben een halte in dit station. Er is een overstapgelegenheid op tramlijn 14.

Het Arsenaal, ook wel de stadsturfpakhuizen genoemd, is een vroeg-17e-eeuws pakhuiscomplex in Amsterdam. De ene zijde ligt aan het Waterlooplein (nummers 215-217). Hier is de Academie van Bouwkunst deels gevestigd. De andere zijde ligt aan de Nieuwe Amstelstraat (nummers 6-8), tegenover het Joods Historisch Museum (JHM). Hier zijn de kantoren van het JHM gevestigd. Aan westkant van het gebouw loopt de Turfsteeg. Het gebouw werd in 1970 aangewezen als rijksmonument. Het bestaat uit een dubbel pakhuis geflankeerd door twee enkele pakhuizen. Het dubbele pakhuis heeft een platte trapeziumgevel en de enkele pakhuizen hebben puntgevels, en dat aan zowel voor- als achterzijde. De gevels zijn versierd met grote boog- en strekblokken uit 1610.

Het Oudezijds Huiszittenhuis, ook wel Oudezijds Huiszittenaalmoezeniershuis genoemd, is een bouwwerk uit 1655 aan het Waterlooplein in Amsterdam, in 1970 aangewezen als rijksmonument. Oorspronkelijk huisvestte het een liefdadigheidsinstelling waar voedsel en turf werd uitgedeeld aan arme inwoners van de stad. Het gebouw in classicistische stijl werd ontworpen door Willem de Keyser. De Academie van Bouwkunst is sinds 1946 gevestigd in het pand en in het naastliggende Arsenaal. Het pand werd afgebeeld door verschillende kunstenaars, waaronder de graveurs Jan Goeree, Petrus Schenk en Hermanus Petrus Schouten. Onder meer Pieter van Anraedt, Bartholomeus van der Helst, Cornelis Troost, Arnold Boonen, Adriaan de Lelie en Jan Maurits Quinkhard schilderden regentenstukken voor het pand.

De Academie van Bouwkunst in Amsterdam is een hogeschool voor architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur, die in 1908 opgericht werd door architectuurgenootschap Architectura et Amicitia. Ze maakt deel uit van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten en is gevestigd in een 17e-eeuws gebouwencomplex aan het Waterlooplein in Amsterdam, bestaande uit het Oudezijds Huiszittenhuis en het naastgelegen Arsenaal.

De Halve Wereld is een complex van woningcorporatie Ymere met 118 sociale-huurappartementen en enkele bedrijfsruimtes op de begane grond, dat tussen 1983 en 1985 is gebouwd bovenop metrostation Waterlooplein in Amsterdam. Het is ontworpen door de bekende Amsterdamse architect Sytze Visser. Verder waren de architecten Hein van Meer en Mino Bonin ook aanwezig bij de bouw. Het gaat om drie gebouwen: de Citadel aan de noordkant, en de Slinger en het Torentje, gelegen rondom het A.S. Onderwijzerhof aan de zuidkant van de Nieuwe Amstelstraat, achter het Joods Historisch Museum. Het is een voorbeeld van bewonerszelfbeheer, waarvoor in de jaren zeventig en tachtig veel werd gepleit. Dit pleidooi was een reactie op het gebrek aan eigen verantwoordelijkheid die huurders werd gegeven bij het beheer van hun sociale huurwoning van de woningbouwvereniging of het gemeentelijk woningbedrijf. Voorstanders van bewonerszelfbeheer waren in de jaren zeventig en tachtig van de 20e eeuw veelal van linkse signatuur. Bij aanhangers van de kraakbeweging sprak het idee van bewonerszelfbeheer ook erg aan.

Brug 234, ook wel Jodenbrug genoemd, was een vaste brug in Amsterdam-Centrum. De brug lag in de Jodenbuurt van Amsterdam. De brug was gelegen over de Muidergracht; ze droeg de JodenAmstelstraat (Nieuwe Amstelstraat) over die gracht heen ter hoogte van de Deventer Houtmarkt. Die gracht stond reeds op de stadsplattegrond van Daniël Stalpaert, maar nog zonder enige bebouwing in de buurt. Er kwam een voor die tijd vrij brede stenen brug. De Muidergracht lag in het verlengde van de Houtgracht. Vanaf midden 19e eeuw werd het westelijk eind steeds verder gedempt ten behoeve van het Jonas Daniël Meijerplein; de Houtgracht onderging hetzelfde lot ten behoeve van het Waterloopelein. Van de brug is niets meer terug te vinden. Het bleek ook geen gelukkige plek, op ongeveer dezelfde plaats werd in de periode 1967-1970 brug 157 gebouwd, een tunnel onder genoemd plein, deze verdween rond 2010 onder het zand van het Mr. Visserplein. Vanwege de ligging van brug 234 tussen de Portugees-Israëlietische Synagoge en de Hoogduitse Synagoge in hebben tal van kunstenaars, waaronder Abraham Rademaker, de brug vastgelegd. Brug 234 werd niet veel later (circa 1876) hergebruikt voor een duikerbrug over de restanten van diezelfde Muidergracht maar dan bij de Hortus Botanicus Amsterdam.

De Nieuwe Herengracht is een gracht in het centrum van Amsterdam. De gracht ligt in het verlengde van de Herengracht tussen Amstel en de Scharrebiersluis bij het Entrepotdok, in de Plantage in het oostelijk deel van de grachtengordel.

Het Mr. Visserplein is een druk verkeersplein in Amsterdam-Centrum, op het knooppunt van het Waterlooplein, het Jonas Daniël Meijerplein, de Muiderstraat, de Rapenburgerstraat, de Valkenburgerstraat en de Jodenbreestraat. Het plein is vernoemd naar Lodewijk Ernst Visser, die van 1939 tot 1940 als president van de Hoge Raad diende en die zich sterk verzette tegen de onderdrukking van Joden tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog. Aan het plein staat de 17e-eeuwse Portugees-Israëlietische Synagoge (Snoge), ooit de grootste synagoge ter wereld. Op de hoek van de op het plein uitkomende Nieuwe Amstelstraat is, in een complex van voormalige 17e-eeuwse Hoogduitse synagogen, het Joods Historisch Museum gevestigd. De 19e-eeuwse Mozes en Aäronkerk staat op de hoek met het Waterlooplein. De kerk is gebouwd op de plek waar Baruch Spinoza is geboren. Aan de zuidmuur van de kerk is het 8 Decembermonument, een plaquette ter herdenking van de slachtoffers van de Decembermoorden in Suriname aangebracht. Hier vindt jaarlijks een herdenking plaats. Langs de hoek van de Jodenbreestraat naar de Valkenburgerstraat stond van 1971-1994 het Maupoleum, destijds vaak het 'lelijkste gebouw van Amsterdam' genoemd. Tegenwoordig staat er aan de zijde van de Valkenburgerstraat een kantoorgebouw van de gemeente Amsterdam, met daaronder winkels en aan de zijde van de Zwanenburgwal de Academie voor Theater en Dans. Sinds 1999 is de Nederlandse Film en Televisie Academie gevestigd aan het Mr. Visserplein. De ingang bevindt zich aan het Markenplein. Over het uiterlijk van dit gebouw, met een strakke gevel van groen glas, zijn de meningen verdeeld. Volgens velen nam het de plaats van het afgebroken Maupoleum over als lelijkste gebouw van Amsterdam. Onder het Mr. Visserplein was van 2003 tot 2020 het "kinderspeelparadijs" TunFun gevestigd in de vroegere auto- en voetgangerstunnel. Het ging tijdens en vanwege de coronapandemie failliet. Tram 14 heeft een halte aan beide kanten van het Mr. Visserplein, op het Waterlooplein en in de Muiderstraat.