Vrijthof (Maastricht)

De Koningskapel was een laatgotische kapel aan het Vrijthof in de Nederlandse stad Maastricht. De in 1478 ingewijde kapel was een stichting van de Franse koningen Karel VII en Lodewijk XI, waarschijnlijk in verband met een miraculeuze genezing. Het aan drie zijden vrijliggende bouwwerk van mergelsteen was onderdeel van de Sint-Servaaskerk en had binnen die kerk een aantal specifieke functies, aanvankelijk vooral gericht op Franse pelgrims. Begin negentiende eeuw werd de kapel grotendeels gesloopt.

De vroegchristelijke grafstenen in de Sint-Servaasbasiliek zijn een vijftal grafstenen met inscripties uit de vroegchristelijke periode in de Sint-Servaasbasiliek in de Nederlandse stad Maastricht. Vier van de vijf grafstenen bevinden zich tegenwoordig in het lapidarium van de kerk in de oostcrypte; één steen is ingemetseld in het westwerk van de kerk. De grafmonumenten uit de vijfde en zesde eeuw zijn, samen met Maastrichtse aardewerkfragmenten met christelijke symbolen, de oudste tastbare bewijzen van christendom in Nederland.

De cenotaaf van Monulfus en Gondulfus, ook wel arca petrina ("stenen ark"), is een romaanse cenotaaf in de Sint-Servaasbasiliek in de Nederlandse stad Maastricht. De zandstenen kist met zadeldak werd in de tweede helft van de elfde eeuw door proost Humbertus opgericht boven het vermeende graf van de heilige bisschoppen Monulfus en Gondulfus. Het monument bevindt zich tegenwoordig in het lapidarium van de kerk in de oostcrypte. De cenotaaf behoort qua functie tot de extremere voorbeelden van middeleeuwse heiligenverering en is, voor zover bekend, qua vormgeving uniek in zijn tijd.

Het Spaans Gouvernement is een historisch gebouw aan het Vrijthof in Maastricht. Het is waarschijnlijk het oudst bewaard gebleven woonhuis van Maastricht. Na een aantal grondige restauraties heeft het gebouw sinds 1973 een museale bestemming, sinds 2020 Fotomuseum aan het Vrijthof geheten.

Fotomuseum aan het Vrijthof, voorheen Museum aan het Vrijthof en Museum Spaans Gouvernement, is een particulier fotografiemuseum in het centrum van de Nederlandse stad Maastricht. Het museum is gedeeltelijk gevestigd in het Spaans Gouvernement aan het Vrijthof, een van de oudste, niet-kerkelijke gebouwen van de stad. Na een ingrijpende verbouwing en uitbreiding in 2012, verschoof de nadruk van 18e-eeuwse stijlkamers naar wisselende exposities van hedendaagse kunst en kunstnijverheid. Vanaf 2019 is Fotomuseum aan het Vrijthof een fotografiemuseum.

Het Sint-Servaasgasthuis of Sint-Servaashospitaal was een middeleeuws gasthuis of hospitaal aan het Vrijthof in de Nederlandse stad Maastricht. Het in oorsprong elfde of twaalfde-eeuwse gasthuis lag binnen de claustrale singel van het Sint-Servaaskapittel en diende als onderkomen voor de pelgrims die het graf van Sint-Servaas bezochten. Daarnaast diende het als opvang voor zieken en gebrekkigen. In de negentiende eeuw werd het gebouw gesloopt.

Het Generaalshuis, oorspronkelijk huis De Ceuleneer genaamd, is een groot huis (hôtel particulier of stadspaleis) aan de noordzijde van het Vrijthof in de Nederlandse stad Maastricht. Het gebouw bevindt zich op een historisch belangrijke plek, waar waarschijnlijk een vroeg-middeleeuwse palts heeft gestaan. Het Generaalshuis werd begin 19e eeuw gebouwd in neoclassicistische stijl, op de fundamenten van de kapel van het kort daarvoor opgeheven Wittevrouwenklooster. Enkele kalkstenen kelderbogen van dit klooster zijn nog altijd zichtbaar in de foyer van het Theater aan het Vrijthof, dat sinds 1992 gebruikmaakt van het gebouw.

Het Wittevrouwenklooster was een klooster voor vrouwelijke religieuzen in de Nederlandse stad Maastricht. Het tussen 1230 en 1250 gestichte klooster van magdalenerinnen aan het Vrijthof was een der oudste in Maastricht. In de kloosterkapel werd de Zwarte Christus vereerd. Volgens het laat-middeleeuwse mirakelspel Mariken van Nieumeghen zou de hoofdpersoon Mariken de laatste vijfentwintig jaren van haar leven in dit klooster hebben doorgebracht. Van het in 1796 opgeheven klooster zijn alleen enkele muurfragmenten bewaard gebleven in het souterrain van het Theater aan het Vrijthof.

Het Theater aan het Vrijthof is een theater en concertzaal aan het Vrijthof in het centrum van de Nederlandse stad Maastricht.

In den Ouden Vogelstruys, ook wel (In) de(n) Vogelstruys, de Struys of de Struisvogel, is een café in het centrum van de Nederlandse stad Maastricht. De horecagelegenheid is wellicht het bekendste café van Maastricht, werd jarenlang beschouwd als het oudste café van de stad en presenteert zichzelf daarnaast als "de huiskamer van Maastricht". Het is gevestigd in een monumentaal pand op de hoek van het Vrijthof en de Platielstraat. Het pand is sinds 1966 een rijksmonument.

Noodkist is de populaire benaming van het twaalfde-eeuwse reliekschrijn van Sint-Servaas, dat zich in de Sint-Servaasbasiliek in de Nederlandse stad Maastricht bevindt. De naam 'Noodkist' dankt het schrijn aan het gebruik om de kist in tijden van nood in processie door de stad te dragen. De Noodkist en de vier bijbehorende Brusselse pendanten behoren tot de belangrijkste voorwerpen van middeleeuwse edelsmeedkunst in de Lage Landen.

De crypten van de Sint-Servaasbasiliek zijn een viertal ondergrondse krochten of crypten uit de late tiende en elfde eeuw in de Sint-Servaasbasiliek in de Nederlandse stad Maastricht. De oorsprong van de oudste crypte, die van Sint-Servaas, ligt bij het vermeende graf van de heilige uit de vierde eeuw.