Tjasker Gaasperpark

Het Gaasperpark is een park in Gaasperdam, stadsdeel Amsterdam-Zuidoost, aan de noordelijke oever van de Gaasperplas, een kunstmatige recreatieplas, ontstaan door zandwinning ten behoeve van de ophoging voor de bouw van Gaasperdam. Het Gaasperpark wordt beheerd door Groengebied Amstelland en Recreatie Noord-Holland NV. Het behoort tot het Natuurnetwerk Nederland (NNN). De aanleg van het park startte in 1977 voor de Floriade van 1982. Na afloop van de Floriade werden bijna alle toevoegingen verwijderd, zodat een eenvoudiger stadspark overbleef. Een kunstwerk bestaande uit zes stalen dozen bij de voormalige ingang staat er nog. In het gebouw van het vroegere planetarium, dat in 1988 naar Artis is verhuisd, werd een congrescentrum gevestigd. Aan de Gaasperplas bevinden zich een waterspeeltuin, een jachthaventje en meerdere ligweides. In het park bevindt zich ook een windmolen van het type Tjasker. De Amsterdamse stadscamping 'Gaasper Camping' wordt door het park omringd. Aan de noordzijde van het Gaasperpark, bij de hoofdingang, bevindt zich het metrostation Gaasperplas. Aan de noordwestkant is het park sinds 2022 verbonden met het Brasapark dat op het dak van de Gaasperdammertunnel ligt. Er zijn plannen om het park een 'grote opknapbeurt te geven'. Deze zullen wel rekening moeten houden met de status van natuurgebied (NNN), en de status van 'landelijk gebied', dat wil zeggen geen horeca, geen bouwconstructies. Het Gaasperpark is bedoeld voor lichte recreatie, voor natuur. Het Rijk wil verbetering en versterking van het NNN, ook in het NNN-gebied in stadsdeel Zuidoost, rond de Gaasperplas en bij De Hoge Dijk.

De tweede Amsterdamse Floriade werd van 8 april tot 10 oktober in 1982 gehouden. Het was de 9e editie van de wereldtuinbouwtentoonstelling (AIPH) en de 3e in Nederland. De Floriade werd gehouden op de plek in Amsterdam-Zuidoost die nu het noordelijk deel van het recreatiegebied Gaasperplas vormt. De ingang van de Floriade bevond zich nabij het in 1977 geopende metrostation Gaasperplas. Na afloop van de Floriade werden bijna alle toevoegingen verwijderd, zodat een eenvoudiger stadspark (het Gaasperpark) overbleef. Dit in tegenstelling tot het Amstelpark, waar diverse onderdelen van de Floriade bleven bestaan. Het planetarium heeft nog dienstgedaan als horeca en huisvest tegenwoordig een congres- en zalencentrum. Het binnenwerk werd in 1988 verplaatst naar het Artis Planetarium. De 76 meter hoge uitkijktoren was een belangrijke attractie op de Floriade 1982. In 1983 werd de toren verplaatst naar het Europa-Park in Duitsland, waar ze nu nog steeds in gebruik is.

De Gemeenschapsmolen aan de Gaasp bij Driemond is een poldermolen uit 1708. Hij werd gebouwd ten behoeve van de bemaling van de Gemeenschapspolder. De molen, die aanvankelijk uitgerust was met een scheprad, werd in 1892 vervijzeld. In 1926 werd een gemaal geplaatst dat de bemaling overnam, waarbij het bovenste deel van de molen werd afgezaagd. Het gemaal was in 1993 verouderd. Bij de vervanging besloot men de molen te herstellen, en op 25 april 2003 werd de herbouwde molen officieel in gebruik genomen door de Amsterdamse burgemeester Cohen. De Gemeenschapsmolen, die eigendom is van het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht, wordt bewoond en is niet te bezichtigen.

De Gaasperplas is een kunstmatige recreatieplas aan de zuidrand van Amsterdam-Zuidoost, ontstaan door zandwinning ten behoeve van de bouw van Gaasperdam. De plas werd gegraven in de zuidoosthoek van de Polder Gein en Gaasp eind jaren 1960. De Gaasperplas dient voornamelijk als recreatiegebied. Het water is tot 35 meter diep. De Gaasperdammerweg en Gaasperdammertunnel (A9) loopt ca. 500 meter ten noorden langs de Gaasperplas en wordt regelmatig genoemd bij de verkeersinformatie. Nabij de Gaasperplas bevindt zich het gelijknamige metrostation. Aan de noordoever bevindt zich de flatwijk Nellestein. Recreatiegebied Gaasperplas van 166 ha maakt deel uit van Groengebied Amstelland. Een gedeelte van het noordelijk aangrenzende Gaasperpark herinnert met zijn fijnmazige patroon van fiets- en wandelpaden nog aan de Floriade op die plek in 1982. Na afloop van de Floriade werden bijna alle toevoegingen verwijderd, zodat een eenvoudiger stadspark overbleef. Aan de Gaasperplas bevinden zich een jachthaventje van een zeilvereniging, een kanovereniging, een windsurfvereniging, een indoor-speeltuin en meerdere ligweides en stranden zowel aan de noord- als aan de zuidoever. Er is een deel waar naaktrecreatie wordt toegestaan en er is een plek voor duikers. Vissoorten die er voorkomen zijn: paling, snoek, baars, snoekbaars, blankvoorn en zeelt, daarnaast: rivierkreeft.

Het viaduct Rijksweg 9-Gaasp (Amsterdams brugnummer 218P) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost en deels ook in Diemen. Hier lag eeuwenlang niets anders dan water (voor inpoldering) of agrarisch gebied (na inpoldering) met de buurtschap Gaasperdam. Echter Amsterdam rukte naar het zuiden op met de aanleg van de wijk Amsterdam-Zuidoost. Om al dat af- en toestromende verkeer te kunnen verwerken werd de Gaasperdammerweg aangelegd waarvoor de buurtschap moest verdwijnen. Deze weg groeide van de bedoelde stadsautosnelweg uit tot een rijksweg. De weg kwam op een kilometerslang dijklichaam te liggen. In maart 1982 was het dan zover; deze verbinding tussen rijksweg 1 en rijksweg 2 werd geopend. Een van de eerste kunstwerken die men tegenkwam vanaf de Rijksweg 1 was een brug annex viaduct over de Provinciale weg 236 en de Weespertrekvaart/Gaasp, alles in één overspanning ondersteund door brugpijlers. De weg ter plaatse bestond uit twee rijstroken plus een vluchtstrook voor beide richtingen. De weg gaf ter plaatse een scheiding tussen de woonwijk Kantershof en het Gaasperpark waar de Floriade 1982 werd gehouden. Tijdens de opening gaf Rijkswaterstaat, beheerder van de weg en brug, aan dat ze verwachten dat er veel gebruik gemaakt zou worden van de weg. Kosten van het gehele project 125 miljoen gulden. Om geluidsoverlast in Kantershof te voorkomen/verminderen werd een geluidsscherm aan de noordzijde geplaatst. Het was gedaan met de rust van dit gebied, want het autoverkeer nam toe en toe; de vluchtstroken werden opgeofferd voor rijstroken tijdens de spits. In de 21e eeuw werd ook die situatie onhoudbaar. Vanaf 2012 ging daarom het Project Schiphol-Amsterdam-Almere van start, toen het grootste wegenbouwproject in Nederland. Dit project zorgde er mede voor dat de Gaasperdammerweg van op een dijklichaam verhuisde naar de Gaasperdammertunnel. De weg werd verbreed naar tweemaal vijf rijstroken met wisselstrook. Om deze wegverdeling voort te kunnen zetten moest het in circa 1980 gebouwde kunstwerk vervangen worden. Omdat het verkeer doorgang moest vinden werd geopteerd voor een gescheiden bouw van twee viaducten. Vanaf augustus 2015 werd gebouwd aan het zuidelijke viaduct dan ten zuiden van de oude brug werd gebouwd. Het jaar daarop kon al het verkeer over die brug, waarop de oude brug gesloopt kon worden. Weer een jaar later (augustus 2017) was ook de noordelijke brug gebruiksklaar, relatief snel omdat gebruik gemaakt kon worden van de paalfundering van de oude brug. De rijksweg was echter niet zover, maar op 5 juli 2020 kon het noordelijk viaduct in gebruik worden genomen; het zuidelijke viaduct op 23 november 2020. Wel moest er toen nog gewerkt worden aan het voet- en fietspad dat aan de zuidzijde van het zuidelijke viaduct werd geplaatst op nadrukkelijk verzoek van omwonenden. Ook dit viaduct werd begrensd door geluidsschermen. Voor de overspanning werd gebruik gemaakt van prefab betonnen kokerliggers met een lengte tot wel 57 meter, breedte tot 2 meter en een gewicht van 230.000 kilo. Prefab was nodig omdat ter plaatste relatief weinig ruimte is om te manoeuvreren en er snel gewerkt moest worden.

Brug 1368 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Deze duikerbrug is gelegen in de Valburgdreef. Deze dreef is aangelegd op het geplande traject van de verlenging van de Gooiseweg ten zuiden van de Gaasperplas tot aan de Gaasp. Dat traject werd echter maar gedeeltelijk aangelegd en omgedoopt tot Valburgdreef. Waar het westelijk deel aansluit op infrastructuur van dat van de wijk Holendrecht en Reigersbos wordt het naar het oosten toe steeds kariger. De eerste twee kruisingen waren nog dermate belangrijk dat er gekozen werd voor viaducten; bij de kruising met de Wageningendreef werd geopteerd voor een rotonde. Nog meer oostwaarts moet alleen nog een watergang overspannen worden, dus was een duiker onder het wegdek voldoende (er lag daarvoor een dam), al in de brug daarover nog enigszins verhoogd aangelegd. Na deze brug 1368 bloedt de Valburgdreef dood. Brug 1368 is later aangelegd dan 1987, maar verdere gegevens ontbreken vooralsnog.

Brug 1488 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brug werd aangelegd in het kader van de bouw van de woonwijk Gein III. Op het gebied van bruggenbouw was dit het domein van architect Dirk Sterenberg, die het bruggetje vanuit Hoorn als zelfstandig architect ontwierp voor de Dienst der Publieke Werken. Voor Gein en ook de naastgelegen wijk Reigersbos ontwierp hij betonnen en houten bruggen. Brug 1487 is er een uit de categorie houten bruggen. Deze brug is alleen bestemd voor voetgangers. De brug maakt deel uit van de infrastructuur oost-west in de wijk, die alleen bestemd is voor langzaam verkeer. Ontwerp, aanbesteding en bouw van de brug gebeurde nog in de tijd dat er voor deze wijk geen straatnamen waren vergeven; men moest het doen met Gein 3. Wel ging om een pakketje aan bruggen. Brug 1486, brug 1487 en brug 1488 werden gelijktijdig gebouwd, zie liggen van zuid naar noord over hetzelfde water. De brug heeft de kenmerken van de voet- en fietsbruggen die Sterenberg voor de wijk ontwierp. Betonnen brugpijlers dragen afgeronde jukken, die de houten liggers dragen. De balustraden en leuningen waren van dikke houten balken, geplaatst tussen betonnen borstweringen. Het houtwerk was hier blauw geschilderd. De balustrades en leuningen die Sterenberg in 1984 had bedacht kregen het zwaar te verduren van weersomstandigheden. De bovenbouw werd in begin 21e eeuw vervangen. De bestektekening vermeldt nog dat de brug geschikt is voor brandweerauto's.

Brug 1170 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost.

Brug 1197 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brug is gelegen in een voetpad in het park Bijlmerweide en overspant een ringwater om een eiland. De eerste brug die hier werd neergelegd dateerde uit 1970. Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken ontwierp een bijna tien meter lange houten voetbrug die zonder brugpijlers over het water hing. Het park droeg toen nog de naam Gaasppark. Liggers, leuningen en balustraden werden gevormd door dikke houten balken, een bouwwijze die Sterenberg gebruikte voor een veelvoud aan parkbruggen. In 2015 waren die bruggen in de Bijlmerweide vermolmd, verweerd en versleten, bovendien moesten ze ook de karretjes van de gemeentereiniging en –hersteldiensten (maximaal 5 ton) kunnen gaan dragen en daar waren ze niet op gebouwd. Stadsdeel Zuidoost gaf opdracht aan ipv Delft twaalf verschillende bruggen te ontwerpen (meerdere bruggen hebben hetzelfde ontwerp), die toch een eenheid zouden vormen in het park. Er kwam het waterbouwkundig aannemingsbedrijf Jos Scholman aan te pas de bruggen in te passen. Ipv Delft ontwierp een soort standaardmodel dat steeds indien nodig aangepast kon worden. Om de eenheid te bewaren zijn al die bruggen voorzien van cortenstalen randliggers (de buitenste liggers) en dito balusters. Opvallend is dat de balustraden met houten leuningen enigszins naar buiten wijken, bovendien gaan ze mee met de welving van de brug, ipv Delft omschreef het als "waaiervorm".

Brug 1171 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Op de scheidslijn tussen de woonwijk Kantershof en het park de Bijlmerweide is een water aangelegd voor de waterhuishouding van wijk en park. Tegelijkertijd waren er talloze verbindingen nodig tussen wijk en park. Men koos de watergang grotendeels te laten doorstromen middels duikers waarover dat voet- en fietspaden werden gelegd. Die zogenaamde duikerbruggen hebben alle hetzelfde uiterlijk (bijvoorbeeld brug brug 1176), behalve brug 1171. Dit is een smalle betonnen voetbrug, die ook de vernieuwingsslag 2015 binnen de parkbruggen alhier overleefde. Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken kwam met een vijftien meter lange overspanning (dertien meter boven water) van tien betonnen liggers waarbij de landhoofden ook nog eens aan beide zijden vier meter in de oevers zijn verankerd. De brug is vijf meter breed, waarvan aan beide zijden 50 cm werd ingeruimd voor balustraden en leuningen. De brug behoort tot een serie varianten die Sterenberg voor Amsterdam-Zuidoost ontwierp. De serie is te herkennen aan de kijkgaten in de borstweringen; die gaten hebben een vorm van een zandloper (twee aangesloten trechters). Ook is er overeenkomst tussen leuningen, balustraden en het nummerplaatje (zie bijvoorbeeld brug 1130).

Wolken is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Het werk van Raymond Perridon (Den Bosch, 1943) bestaat uit een drietal palen waarop een aantal tweedimensionale wolken elkaar kruisen. Het geheel staat op een betonnen fundering in een vijver, in het park Bijlmerweide, nabij de laagbouwwijk Kantershof. Een fontein maakte deel uit van de installatie, maar de kosten van de werking daarvan waren te hoog. Perridon was ten tijde van plaatsing betrokken bij de BBK (Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars) die zich bemoeiden met het aankoopbeleid op kunstgebied van de gemeente Amsterdam. Perridon is voornamelijk bekend van schilderijen.

Brug 1196 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brug is gelegen in een voetpad in het park Bijlmerweide en overspant een ringwater om een eiland. De eerste brug die hier werd neergelegd dateerde uit 1970. Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken ontwierp een bijna tien meter lange houten voetbrug die zonder brugpijlers over het water hing. Het park droeg toen nog de naam Gaasppark. Liggers, leuningen en balustraden werden gevormd door dikke houten balken, een bouwwijze die Sterenberg gebruikte voor een veelvoud aan parkbruggen. In 2015 waren die bruggen in de Bijlmerweide vermolmd, verweerd en versleten, bovendien moesten ze ook de karretjes van de gemeentereiniging en –hersteldiensten (maximaal 5 ton) kunnen gaan dragen en daar waren ze niet op gebouwd. Stadsdeel Zuidoost gaf opdracht aan ipv Delft twaalf verschillende bruggen te ontwerpen (meerdere bruggen hebben hetzelfde ontwerp), die toch een eenheid zouden vormen in het park. Er kwam het waterbouwkundig aannemingsbedrijf Jos Scholman aan te pas de bruggen in te passen. Ipv Delft ontwierp een soort standaardmodel dat steeds indien nodig aangepast kon worden. Om de eenheid te bewaren zijn al die bruggen voorzien van cortenstalen randliggers (de buitenste liggers) en dito balusters. Opvallend is dat de balustraden met houten leuningen enigszins naar buiten wijken, bovendien gaan ze mee met de welving van de brug, ipv Delft omschreef het als "waaiervorm".