Groenhoven (Amsterdam)

Het Monument voor de stad Amsterdam is een kunstwerk, dat gelegen is in Amsterdam-Zuidoost. Kunstenaar Pieter Engels ontwierp voor 150.000 gulden voor de plek tussen de flats Groenhoven en Gouden Leeuw een beeld van 18.000 kilo Zweeds graniet, beton en staal. Het idee voor dit beeld kwam al in 1970 boven tafel en de gemeente Amsterdam vergoedde er toen 750 gulden voor. Het grootste deel van het kunstwerk bevindt zich echter onder de grond en dient als een bewaarplaats. Het geheel, geplaatst in 1977, bevat een aantal zaken die verwijzen naar die tijd in Amsterdam, zoals wat grondmonsters, water uit de Singel, Prinsengracht en het IJ. Ook een ademtocht van de kunstenaar bevindt zich onder de attributen. Zeventien kisten bevatten een tijdsbeeld dat begraven is. Films, kranten, weekbladen, foto's, een filmprojector en aarde van de Bijlmermeer en de Zeedijk. Dit is verzegeld in een roestvaststalen kist. Een vierkante plaat van Zweeds graniet dekt het monument af boven de grond. Diverse gouden letters heeft de kunstenaar laten graveren, met daarop de inhoud. De kunstenaar bepaalde dat de kist pas na 500 jaar geopend mocht worden. Als de kist dan geopend wordt kan er onder andere een filmpje teruggevonden worden waarop te zien is dat een reclamevliegtuigje de lap tekst achter zich aansleept: "Pieter Engels & Amsterdam 1977 groeten Amsterdam 2477", die tekst is ook terug te vinden aan de bovenzijde van de kist (NB voor de zekerheid werd ook een filmprojector meebegraven). Een opgeslagen radio-uitzending bevat het nieuws met gesteggel over de Tweede Kamerverkiezingen 1977 en de Treinkaping bij De Punt. Tegelijkertijd opende de kunstenaar bij de Nederlandsche Middenstandsbank een rekening met 100 gulden, die in 2477 pas opgenomen kan worden met alle rente erbij. Ook het rekeningboekje bevindt zich in een van de kisten. Het bedrag is dan bestemd voor nakomelingen van Engels en voor de oprichting van een Pieter Engelsmuseum. Het geheel werd in de grond gestopt door de Dienst der Publieke Werken. Koninklijke Saan takelde het rond 26 augustus 1977 op zijn plaats. Het kunstwerk kon op stevige kritiek rekenen. Een drietal kunstenaars onder leiding van Hans Verhoef zwoer dat het kunstwerk het jaar 1978 niet zou halen.

Professor Joop van Stigtpark is de officieuze benaming van een parkachtige omgeving in Amsterdam-Zuidoost. Het park kreeg haar naam in 2013, toen buurtbewoners een initiatief ontwikkelden voor naamgeving van een groenstrook met watergang tussen de flatreeksen Gouden Leeuw en Groenhoven. Deze verzameling flats werd rond 1974 gebouwd naar ontwerp van architect Joop van Stigt. Deze overleed in 2011, voor officiële naamgeving was het te vroeg, daarvoor moet de naamgever minstens vijf jaar dood zijn. Toch staat er een officieel “straatnaambord” van Stadsdeel Amsterdam-Zuidoost. Het park begint in het zuiden aan de Bijlmerdreef en eindigt in het noorden op een sierwater ten noorden van genoemde flats, bij het noordelijkste deel van de Bijlmerweide. De westgrens zou gevormd worden door de kilometerlange Bijlmerdreefmetrobrug; de oostgrens is vooralsnog onbepaald. Het park wordt op de verticale as (noord-zuid) doorsneden door het Gaasperparkpad en op de horizontale as (oost-west) door het Ganzenhoefpad. Het “straatnaambord” werd op 13 december 2013 onthuld door een van de stadsdeelraadsleden in aanwezigheid van zoon André van Stigt. In het park staat/ligt het Monument voor de stad Amsterdam van Pieter Engels

Bruggen 1090 en 1092 zijn een bouwkundig kunstwerken in Amsterdam-Zuidoost.

Brug 1124 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Eind jaren zestig van de 20e eeuw werd de G-buurt ingericht met veel groen en water. Daarbij behoorde ook een afwateringstocht van een gebied dat in 1974/1975 ruimte zou geven aan de flats Gouden Leeuw en Groenhoven. Tussen de flats liep het Gaasperparkpad, een pad dat de nieuwe wijk van noord naar zuid zou doorsnijden. Om voetgangers en fietsers verbinding te geven met het Strandvlietpad (van oost naar west) werd in de afwateringstocht een duiker neergelegd. Het ontwerp kwam van de Afdeling Bruggen van de Dienst der Publieke Werken. Voor de meeste bruggen ontworpen door medewerkers van die dienst is in de loop der jaren de specifieke architect bekend geworden (de dienst werkte als collectief), maar voor deze serie is de ontwerper onbekend gebleven. Bruggen 1111, 1124, 1125, 1126, 1127, 1128, 1129, 1131, 1150, 1152, 1162, 1165, 1172 en 1301 kregen hetzelfde uiterlijk mee. Ze zijn herkenbaar door: een verhoging in het landschap breed van opzet; voet- en fietspad zijn aan beide voorzien van een groenstrook hoekige balustraden die een aantal meters lager liggen dan de paden. Lopend of fietsend over de paden vallen de duikerbruggen nauwelijks op. Er is een doorvaartbreedte van circa 3 meter, maar deze is hypothetisch; er is hier geen scheepvaart mogelijk anders dan met kajak/kano. De koker is circa 30 meter lang.

Brug 1125 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brug is een zogenaamde duikerbrug. Zij werd in 1968/1969 gelegd in een brede afwateringstocht tussen de G-Buurt met Geerdinkhof en het park Bijlmerweide. Het park en het water zijn ter plaatse voor de helft om de buurt heen aangelegd. Er liggen in dit water zes vrijwel identieke duikers (brug 1124, brug 1125, brug 1126, brug 1127, brug 1128 en brug 1129). De brug verbindt buurt (naamloos pad Geerdinkhof) en park (Strandvlierpad) alleen voor voetgangers en fietsers. De zes bruggen hebben een identieke uitstraling. Ze liggen op maaiveldniveau waardoor voetgangers en fietsers over een bult in het landschap moeten gaan. De duiker is circa 32 meter lang en 4 meter breed.; doorvaarthoogte is theoretisch, er is geen commerciële scheepvaart mogelijk in de gracht. Alle bouwonderdelen zijn in beton uitgevoerd, conform het ontwerp van de Dienst der Publieke Werken (specifieke ontwerper onbekend). Elders in de wijk Zuidoost zijn soortgelijke duikers geplaatst.

Gouden Leeuw is een straat en een appartementencomplex in Amsterdam-Zuidoost. De straat, het gebouw en de omgeving werden in 2021 benoemd tot gemeentelijk monument (onder nummer 200956). Het complex heeft een soortgelijk gebouw in Groenhoven.

Brug 1019 was een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Ze maakte vanaf 1966 deel uit van de infrastructuur van deze toen nog toekomstige woonwijk. Het viaduct stond er jarenlang ongebruikt bij. In de woonwijk werd een systeem van gescheiden verkeersstromen geïntegreerd. Snelverkeer werd afgewikkeld via dreven op een dijklichaam, langzaam verkeer werd afgewikkeld op straten en paden op maaiveld niveau. Om dit te kunnen realiseren was een groot pakket aan bruggen en viaducten nodig. Deze werden voor het merendeel ontworpen door architect Dirk Sterenberg voor of in samenwerking met de Dienst der Publieke Werken. Sterenberg ontwierp daarbij viaducten en bruggen in allerlei maten. Brug 1019 werd gebouwd toen de Bijlmerdreef richting oosten werd doorgetrokken, maar pas in 1971 geopend werd en aansluiting kreeg op de 's-Gravendijkdreef. Het viaduct gaf eenmaal geopend voetgangers en fietsers de gelegenheid te bewegen tussen Garstkamp en Geerdinkhof enerzijds en Grubbehoeve en Grunder anderzijds. De viaducten van Sterenberg zijn te herkennen aan de afgeronde randplaten, de standaard leuningen, de betegeling van de taluds en betonblokken op het wegdek, zo ook hier. Bij nieuw inzicht in de jaren negentig zag de Gemeente Amsterdam liever dat het oostelijke stuk van de Bijlmerdreef vanaf de Gooiseweg geen weg voor snelverkeer meer bleef, maar een brede stadsstraat met middenberm. In 2001 besloot de Gemeente Amsterdam ook het verkeerssysteem Bijlmerdreef, Geerdinkhofweg en 's Gravendijkdreef af te graven en te verlagen. De buurten waren het hier deels mee eens, maar de definitieve herinrichting liet tot 2006 op zich wachten; de buurten wilden een meer groen karakter van de weg, passend bij hun wijken. Het dijklichaam werd afgegraven en de kruising kwam gelijkvloers op maaiveldniveau te liggen; de sterk ingekorte Geerdinkhofweg werd een wijkstraat. Rond 2005 (werk begon eerder dan de uitspraak) betekende dat het eind voor brug 1019. Diezelfde afgraving betekende het eind voor brug 1020.

Brug 1093 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brugserienummer reeks 1000-1099 bevat meest bruggen die werden gebouwd met de inrichting van de nieuwe woonwijk Bijlmermeer van eind jaren zestig. De reeks stopte echter bij brug 1089, die rond 2007 gesloopt is. Bij de herinrichting van de wijk, die al in de jaren negentig begon, pakte men bij de nummering de draad weer op. Zo stamt brug 1093 uit circa 2005. De honingraatflat Grunder in de G-buurt was net als andere van dat type in ongenade gevallen. Ze werd in 2003 afgebroken om plaats te maken voor een wijk met eengezinswoningen (twee bouwlagen met dak). De grijze flat werd daarbij vervangen door wisselend gekleurde woningen, hetgeen de wijknaam Mi Akoma di Color opleverde. Het wijkje werd gebouw in de hoek van Bijlmerdreef en 's-Gravendijkdreef, waarbij eigenlijk de gehele plattegrond gewijzigd werd. Beide dreven waren al van dijklichaam naar het maaiveld verplaatst. De groenstrook tussen Grunder en Grubbehoeve werd eveneens afgegraven voor een gracht. Die gracht bracht met zich mee dat tussen de oude omgeving (Grubbehoeve) en nieuwe (Gaandeweg) twee overspanningen nodig waren om van de ene naar de andere wijk (en omgeving) te komen. Het Gulden Kruispad, dat van west naar oost door de gehele Bijlmermeer slingert kreeg een nieuwe brug. Deze gewelfde brug 1093 voert tussen twee landhoofden en wordt in het midden ondersteund door jukken op brugpijlers. Buiten de brug zijn de brugpijlers verlengd om ruimte te bieden aan verlichting. De brug was niet naar ieders zin; ze is relatief steil daar waar de oude bruggen juist plat waren (zie bijvoorbeeld brug 1132). De brug heeft in brug 1094 een broertje. Het Bijlmermuseum omschreef de brug in 2018 als “Een brug te hoog”. De ontwerper van de brug is vooralsnog onbekend.

De Kandelaar is een multifunctioneel verenigingsgebouw in Amsterdam-Zuidoost. De Kandelaar ligt tegenover metrostation Ganzenhoef en naast het Cultureel Educatief Centrum (CEC Amsterdam). Het gebouw biedt onderdak aan vijftien migrantenkerken uit Amsterdam-Zuidoost. Er zijn vijf kerkzalen, die in totaal plaats bieden aan 900 gelovigen. Ook geeft De Kandelaar ruimte aan een aantal zelforganisaties, een kinderdagopvang en een horecagelegenheid. De Kandelaar telt vier verdiepingen. Op de begane grond ligt het kinderdagverblijf. In de centrale ontmoetingshal staat een doopvont dat door de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten is geschonken. Op de eerste verdieping bevinden zich kantoren van zelforganisaties, op de tweede verdieping liggen vier kleine kerkzalen. Op de derde verdieping is een grote kerkzaal die plaats biedt aan 400 mensen. Dominee Hans Eschbach, directeur van het Evangelisch Werkverband in de Protestantse Kerk, lanceerde in 2004 het idee, om als 'autochtone' christenen kerkverzamelgebouwen neer te zetten voor 'allochtone' kerken. Daarvoor werd de Stichting De Bijlmerkerk opgericht. De stichting haalde ongeveer negenhonderdduizend euro op, maar dat was niet genoeg om alles te financieren. Uiteindelijk heeft woningstichting Rochdale de bouw gefinancierd. Stichting De Bijlmerkerk betaalde de inrichting en stond garant voor de betaling van de huur voor de eerste vijf jaar. Na vijf jaar krijgen de kerken de mogelijkheid het gebouw te kopen, omdat dan de voorwaarden voor de subsidie vervallen. De Europese Unie, de gemeente Amsterdam en het stadsdeel Zuidoost hebben subsidies verstrekt aan het project, waardoor de huur lager is dan bij commerciële huurders. Er zijn vijf hoofdhuurders. De hoofdhuurders verhuren de zalen weer door aan negen andere gemeenten. Onder grote belangstelling ging op 6 juli 2005 de eerste paal voor De Kandelaar de grond in. Minister André Rouvoet en stadsdeelbestuurder Elvira Sweet openden het gebouw op 29 november 2007. De Kandelaar kwam in april 2012 in het nieuws omdat eigenaar Rochdale dreigde om de vijf hoofdhuurders uit het pand te zetten, omdat zij gezamenlijk een huurachterstand hadden van een kwart miljoen euro. Uiteindelijk kwam er een regeling, waarbij de woningcorporatie tachtigduizend euro van de schuld kwijtschold.

Brug 1126 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brug is een zogenaamde duikerbrug. Zij werd in 1968/1969 gelegd in een brede afwateringstocht tussen de G-Buurt met Geerdinkhof en het park Bijlmerweide. Het park en het water zijn ter plaatse voor de helft om de buurt heen aangelegd. Er liggen in dit water zes vrijwel identieke duikers (brug 1124, brug 1125, brug 1126, brug 1127, brug 1128 en brug 1129), die keurig op een rijtje liggen. De brug verbindt buurt (Geerdinkhofpad) en park (Strandvlietpad) alleen voor voetgangers en fietsers. De zes bruggen hebben een identieke uitstraling. Ze liggen op maaiveldniveau waardoor voetgangers en fietsers over een bult in het landschap moeten gaan. De duiker is circa 32 meter lang en 4 meter breed.; doorvaarthoogte is theoretisch, er is geen commerciële scheepvaart mogelijk in de gracht. Alle bouwonderdelen zijn in beton uitgevoerd, conform het ontwerp van de Dienst der Publieke Werken (specifieke ontwerper onbekend). Elders in de wijk Zuidoost zijn soortgelijke duikers geplaatst.

Grubbehoeve is een straat en flatgebouw in Amsterdam-Zuidoost. De straat en flat kregen hun naam op 25 juni 1969 waarbij vernoemd werd naar boerderij Grubbe Hoeve nabij Albergen. De flat was in 1969 opgeleverd in een serie van vier honingraatflats ten zuiden van de Bijlmerdreef: Gooioord, Groeneveen, Grubbehoeve en Grunder. Het basisprincipe was voor alle vier de flats hetzelfde, hoogbouw met galerijen en een gemeenschappelijke ruimte. Per flat was een architect ingeschakeld, die binnen die richtlijnen mocht ontwerpen; voor Grubbehoeve was dat Fop Ottenhof. Grubbehoeve werd opgebouwd uit drie segmenten en heeft een plattegrond in de vorm van een schematisch weergegeven rivierbedding, een middenstuk met twee vleugels. De honingraatflats brachten niet het verwachte succes, werd al amper zes jaar na oplevering geconstateerd. De eerste flat die een hevige wijziging onderging was Groeneveen. Deze flat werd getroffen door de Bijlmerramp in 1992; het gevolg was dat twee van de vijf segmenten moesten worden afgebroken. De Bijlmerramp zorgde ervoor dat het gebied rondom die flat grondig gesaneerd werd; hoogbouw maakt daarbij plaats voor laagbouw. Het betekende voor de drie overgebleven ongewijzigde flats dat Grunder gesloopt werd en dat de parkeergarages behorend bij die drie flats werden gesloopt. Er werd lang over Grubbehoeve vergaderd, de flat kwam steeds verder leeg te staan door junkies en andere onverlaten. Vooral werd de toenmalige binnenstraat gebruikt door drugsverslaafden, daklozen, dealers en andere mensen, zodat ze toch droog bleven en soms moeilijk te vinden waren, in de 400 meter lange binnenstraat, met veel "schuilplekken". Overgebleven bewoners wilden hun ruime woningen echter niet kwijt. Grubbehoeve kreeg twee onderdoorgangen voor voet- en fietspaden, bovendien kreeg het de heuvelbrug 1437, die aansloot op de galerij op de eerste verdieping. De onderdoorgangen bestaan nog, de heuvelbrug is gesloopt. Het zou uiteindelijk tot 2003 duren voordat een grootscheepse renovatie en herindeling op gang kwam onder leiding van Koen Crabbendam van CASA Architecten. De belangrijkste elementen waren daarin het verdwijnen van de privéboxen op de begane grond; daar kwamen woningen en kantoren voor in de plaats en gedeeltelijke afscherming van de loopstraten met glas. De eigenaar Rochdale wist een aantal van de 313 flats verdeeld over tien verdiepingen (waarvan negen verdiepingen met een galerij, met trap en lift bereikbaar) te verkopen onder de noemer Koop je eigen Bijlmer (KJEB), waarbij je eigenlijk een casco koopt, die je zelf verder mag afbouwen. Het betekende opnieuw een gedeeltelijke teloorgang; de kopers hadden geen enkele binding met de flat dan dat ze er woonden en opnieuw ging de flat achteruit. Toen in 2009 de renovatie van de gehele flat klaar was, bleek de situatie gestabiliseerd. Overleg tussen bewoners (onder andere Bijlmerbelievers), Bijlmermuseum, woningbouwvereniging en architecten bleek de samenhang (een van de uitgangspunten in de Bijlmermeer) te herstellen. Overgebleven zijn dan 150 sociale huurwoningen en 163 koopappartementen. De verbouwing kostte circa dertig miljoen euro. Speciaal voor deze flat is de collectieve ruimte bewaard gebleven. Op de begane grond zijn allerlei bedrijven en winkels, ook gezamenlijke bergingen voor fietsen, die niet zo veilig zijn als ze lijken. Op de eerste etage bevinden zich appartementen die veelal via een afgesloten portiek op de begane grond (aan de straatzijde) bereikt kunnen worden. Boven de hal en boven de gezamenlijke bergingen, zijn ook appartementen. De binnenstraat, is op een klein 'historisch' stukje na verdwenen tijdens de grote renovatie. Naar eigen zeggen van het architectenbureau won ontwerp en uitvoering van de renovatie de Zuidoost Architectuurprijs 2009 en de Metropoolprijs voor gebiedsontwikkeling 2009. Grubbehoeve is de naamgever van een vijver ten zuiden van de flat; deze heet in de volksmond Grubbezee; daarin staat het beeld Mama Aïsa, een idee van Henno Eggenkamp, die al vanaf het begin in de Grubbehoeve woont.

Brug 1094 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brugserienummer reeks 1000-1099 bevat meest bruggen die werden gebouwd met de inrichting van de nieuwe woonwijk Bijlmermeer eind jaren zestig. De reeks stopte echter bij brug 1089, die rond 2007 gesloopt is. Bij de herinrichting van de wijk, die al in de jaren negentig begon pakte men bij de nummering de draad weer op. Zo stamt brug 1094 uit circa 2005. De honingraatflat Grunder was net als andere van dat type in ongenade gevallen. Ze werd in 2003 afgebroken om plaats te maken voor een wijk met eengezinswoningen (twee bouwlagen met dak) De grijze flat werd daarbij vervangen door wisselend gekleurde woningen, hetgeen de wijknaam Mi Akoma di Color opleverde. Het wijkje werd gebouw in de hoek van Bijlmerdreef en 's-Gravendijkdreef, waarbij eigenlijk de gehele plattegrond gewijzigd werd. Beide dreven waren al van dijklichaam naar het maaiveld verplaatst. De groenstrook tussen Grunder en Grubbehoeve werd eveneens afgegraven voor een gracht. Die gracht bracht met zich meet dat tussen de oude omgeving (Grubbehoeve) en nieuwe (Gaandeweg) twee overspanningen nodig waren om van de ene naar de andere wijk (en omgeving) te komen. Voor de voetgangers werd daarbij brug 1094 neergelegd. Deze gewelfde brug voert tussen twee landhoofden en wordt in het midden ondersteund door een gelast aan de twee brugpijlers. Buiten de brug zijn de brugpijlers verlengd om ruimte te bieden aan verlichting. De brug was niet naar ieders zin; ze is relatief steil daar waar de oude bruggen juist plat waren. De brug heeft in brug 1093 een broertje. Het Bijlmermuseum omschreef de brug in 2018 als “Een brug te hoog”. De brug, waarvan de ontwerper vooralsnog onbekend is verraderlijk; de ene zijde is op- en afrit; de andere kant heeft een steile trap.