Leesmuseum (Amsterdam)

Het Ruiterstandbeeld van koningin Wilhelmina staat op het Rokin in Amsterdam op de hoek van de Langebrugsteeg. Het beeld is gemaakt van brons door de kunstenares Theresia R. van der Pant. Op de eveneens bronzen sokkel - naar een ontwerp van K.L. Sijmons - staat geschreven: Wilhelmina 1880 - 1962. Het beeld kwam tot stand op initiatief van het Contactorgaan Vrouwenorganisaties Amsterdam (COVA). De kosten van deze onderneming (ruim 130.000 gulden) werden opgebracht door de Amsterdamse bevolking. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de koningin zou worden afgebeeld zittend achter de microfoon van Radio Oranje. Theresia van der Pant voelde daar niet voor en vervaardigde een beeld van jonge vorstin, gezeten te paard. Van der Pant koos hiervoor omdat er recent al beelden waren onthuld van de standvastige, oudere Wilhelmina als dat van Charlotte van Pallandt in Rotterdam Ook speelde mee dat Van der Pant vooral bekend was als beeldhouwer van dieren. Overigens kreeg Van der Pant veel assistentie van Wilhelmina's dochter, koningin Juliana die haar onder meer hielp bij het bepalen van de kleding die Wilhelmina zou moeten dragen. Als standplaats voor het beeld was in eerste instantie gedacht aan het Damrak, maar omdat het beeld groter uitviel dan aanvankelijk gedacht, werd het in 1972 op het Rokin geplaatst. De onthulling, op 17 mei van dat jaar, vond plaats in aanwezigheid van koningin Juliana en burgemeester Samkalden.

Het Rokin is een water en een straat in Amsterdam, gelegen tussen de Dam en het Muntplein, onderdeel van de vroegere loop van de Amstel. Trams van lijn 4 en 14 en bussen van een aantal nachtbuslijnen rijden over het Rokin.

De Langebrug ook wel Donderbrug was een brug in Amsterdam-Centrum. Het was een van de eerste bruggen in de stad, zo niet der eerste volgens Amstelodanum in 1937. Ze overspande hier de rivier Amstel, die hier Rokin heet. Ze vormde de verbinding tussen de Langebrugsteeg (aan wie ze haar naam gaf) in het oosten en de Taksteeg in het westen. Er zou al vanaf de 14e eeuw hier een brug liggen, toen hier de stad eindigde. De brug dankt haar naam aan de breedte van de Amstel hier, haar bijnaam aan het feit dat over de brug rijdende karren nogal lawaai maakten. In 1857 verscheen hier op de plaats van een houten hangbrug een dubbele ijzeren basculebrug, zoals alle bruggen over de Amstel toen basculebruggen waren, maar in 1875 kwam er een vaste brug. Met aanbruggen (vijf doorvaarten) lag er toen een brug van 53 meter. Door de verbreding van het Rokin voor het verkeer werd de brug korter waardoor deze nog vier doorvaarten had. De brug kon gesloopt worden toen in 1937 het Rokin plaatselijk gedempt werd (tot aan de Vijgendam), het doel was om parkeerruimte te scheppen. Op de plaats van de brug kwam een kassagebouwtje van Jan Leupen, toen architect bij de Dienst der Publieke Werken. In 1948 verscheen hier het beeld Vrouwe Fortuna van Hildo Krop, dat in 1972 werd vervangen door een ruiterstandbeeld van koningin Wilhelmina der Nederlanden vervaardigd door Theresia van der Pant. Vrouwe Fortuna raakte zoek, werd gevonden in een antiekwinkel in Brussel en verhuisde naar de kade nabij de Doelensluis en Muntsluis (100 meter verderop). De Langebrug ging naadloos over in de Grimnessesluis. De brug zou nummer 198 hebben gehad, dat later overging naar de brug bij het Kleine-Gartmanplantsoen.

De Langebrugsteeg is een straatje in Amsterdam. De Langebrugsteeg loopt van het Rokin naar de Nes, waar het overgaat in de Grimburgwal. Aan de oostzijde van het Rokin, op de hoek Langebrugsteeg / Oude Turfmarkt, staat een ruiterstandbeeld van koningin Wilhelmina. Hier bevindt zich ook de aanmeerplaats van de rondvaartboten van rederij Kooij. De steeg is vernoemd naar de Langebrug, die hier over het Rokin lag voordat het laatste stuk van het Rokin in 1937 gedempt werd om parkeerplaatsen aan te leggen. In 2006 werd de Langebrugsteeg heringericht, samen met de Grimburgwal en het Gebed zonder End. Hierbij werd het betonnen straatdek vervangen door klinkers. In 1994 besloot de gemeenteraad om de Langebrugsteeg autovrij te maken. Dit besluit is echter nooit uitgevoerd. Stadsdeel Centrum wil de Langebrugsteeg echter alsnog autovrij maken tijdens de herinrichting van het Rokin, als onderdeel van de aanleg van de Noord/Zuidlijn. De Langebrugsteeg was in de middeleeuwen, en nog steeds, deel van de route van de Stille Omgang.

De Kalverstraat in Amsterdam loopt van noord naar zuid van de Dam tot het Muntplein, parallel aan het Rokin. De straat is ongeveer één kilometer lang en telt 15 zijstraten en -stegen. Halverwege wordt zij gekruist door het Spui. De Heiligeweg is een belangrijke zijstraat. De Kalverstraat is een winkelstraat met ongeveer 150 winkels. Het is een voetgangersgebied. Aan de Kalverstraat bevinden zich vele (rijks)monumenten, waaronder het voormalige Burgerweeshuis (nu het Amsterdam Museum), de H.H. Petrus en Pauluskerk (De Papegaai) en de Weeshuispoort.

De Maatschappij Arti et Amicitiae (= voor de kunst en de vriendschap), meestal kortweg Arti genoemd, is een Amsterdamse vereniging van beeldende kunstenaars en kunstliefhebbers, gevestigd aan het Rokin 112, hoek Spui.

De Heilige Stede ('heilige plaats', na de Alteratie bekend als Nieuwezijds Kapel) was een kerkgebouw dat werd gebouwd tussen 1346 en 1347 naar aanleiding van het mirakel van Amsterdam (15 maart 1345), op de plaats waar het eucharistisch wonder met de heilige hostie volgens de katholieke overlevering heeft plaatsgevonden aan de Amsterdamse Kalverstraat.

De Nieuwezijds Kapel is een kerkgebouw uit 1912 op de plek van de oude Heilige Stede aan het Rokin in Amsterdam. Na de Alteratie van Amsterdam in 1578 kwam de 15e-eeuwse kapel in handen van de Nederlandse Hervormde Kerk. In het begin van de 20e eeuw besloot de Hervormde kerk de oude kapel te vervangen door nieuwbouw. Ondanks protesten is de oude kapel toen gesloopt. Van 1908 tot 1912 werd een nieuw gebouw neergezet naar ontwerp van Christiaan Posthumus Meyjes sr. Het gebouw omvat het merendeel van het bouwblok tussen het Rokin, de Wijde Kapelsteeg, de Kalverstraat en de Enge Kapelsteeg en bevatte een nieuwe hervormde kerk, winkels en woningen. Er zijn elementen van verschillende bouwstijlen opgenomen: art nouveau, berlagiaans rationalisme en Hollandse neorenaissance. Het gebouw is sinds 2001 beschermd als rijksmonument. Op Palmzondag 1956 legde de achttienjarige prinses Beatrix hier belijdenis af van haar geloof ten overstaan van ds. H.J. Kater, die tien jaar later ook haar huwelijk zou inzegenen. De hervormde kerk heeft het gebouw in 1970 verlaten. Sindsdien heeft het kapeldeel verschillende functies gehad, zoals een zalencentrum. Tegenwoordig huisvest het de toeristische attractie Amsterdam Dungeon. Daarnaast zijn er nog steeds winkels en woningen.

De Grimnessesluis (brug 202) is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. De korte verkeersbrug zorgt voor de verbinding tussen de oostzijde van het straatgedeelte van het Rokin en de Oude Turfmarkt. Ze overspant daarbij de kleine vaart tussen de Grimburgwal en datzelfde Rokin, maar dan open water. De brug wordt omringd door rijksmonumenten en één gemeentelijk monument (het kaartverkoophuisje ten noorden van de brug). Grimnessesluis was in vroeger tijden ook de aanduiding van de straat, die hier de Nes kruiste. Er ligt hier al eeuwen een brug. Cornelis Anthonisz. tekende hier al een brug in op zijn plattegrond van 1538. De brug maakte toen onderdeel uit van een drietal bruggen op de kruising Grimburgwal, Rokin en Spui. De Grimnessesluis is de enige die daarvan nog over is. De Langebrug verdween bij de gedeeltelijke demping van het Rokin, de brug Rokin/Spui verdween bij de demping van het Spui. De brug vormde door de eeuwen heen een inspiratiebron voor kunstenaars tot aan Rembrandt van Rijn toe. De brug werd in 1640 geschetst door Gerbrand van den Eeckhout, waarbij er een vrij hoge en steile brug te zien is (Oude Grimnisse Sluys). Niet veel later legde Abraham Rademaker hem vast in een tekening; Herman Schouten volgde rond 1783, waarbij de brug een ander uiterlijk laat zien. De brug is dan een welfbrug met een bijna vlak brugdek, zoals ook te zien is op tekeningen van Jacob Cats en Jan Bulthuis (beide tekeningen uit de periode negentig van de achttiende eeuw). Toen Gerrit Hulseboom de brug in 1830 vastlegde was er sprake van een welfbrug waarbij het wegdek de welving volgt. In juni 1860 werd door de gemeente Amsterdam aanbesteed: "Het maken van een nieuwe steenen brug met ijzeren bascule, tegenover de Grimnessesluis in het te verbreeden gedeelte van de Oude Turfmarkt, en zulks met allen daartoe benoodigde materialen en arbeidslonen". Het ontwerp voor die brug was afkomstig van Bastiaan de Greef, stadsarchitect en werkzaam aan de Stadstimmertuin. Er kwam westwaarts een nieuwe kade van het Rokin, waarbij de nieuwe brug werd gebouwd, die aanmerkelijk lager lag dan de oude welfbrug. Er bleef toen enige tijd water liggen tussen de oude en nieuwe kade van het Rokin. Toen dat water een paar jaar later werd gedempt, was het Rokin versmald en werd de oude brug overbodig. Rond 1868 verdween de oude brug, zodat in praktijk de brug 10 meter opgeschoven was. De sloop van de brug ging gepaard het slopen van de gebouwen op de Oude Turfmarkt 40 tot en met 44 en het bouwen van een gesticht tot verpleging van 100 kraamvrouwen (een deel van het Binnengasthuis). De brug werd in 1937 nog deels vernieuwd. In 2018 bleek de brug niet meer te voldoen aan de veiligheidseisen; er waren scheuren in het metselwerk ontdekt en het hout in de fundering bleek aangetast door een bacterie. De gemeente besloot derhalve de brug voor autoverkeer te sluiten.

De Osjessluis was een stenen vaste brug in Amsterdam-Centrum. De brug is al te zien op de kaart van Cornelis Anthonisz. uit circa 1538. De brug is gelegen in de Kalverstraat en overspant het Spui. Op een vervolgkaart van dezelfde man is een brug met bebouwing erop te zien. Hetzelfde geldt voor de kaart van Pieter Bast uit circa 1599. Balthasar Florisz. van Berckenrode kwam in 1625 met een stenen welfbrug met bebouwing op het westelijke landhoofd, een "Osse Sluys" over "’t Speuy". Toen stadsarchitect Daniël Stalpaert zijn plattegrond afgaf rond 1662 is de brug weer smaller en ontbreekt de bebouwing; het is een “kale brug” geworden. Frederik de Wit volgde hem daarin met zijn kaart van 1688 (nummer 170). De voorloper van het gebouw van Arti et Amicitiae stond toen ook nog direct aan het water. De brug verdween in 1882 toen het Spui gedempt werd en hij overbodig werd. Niet veel later reden op het Spui en dus dwars over de restanten van de brug de eerste elektrische trams. In 1958 kwam de brug ineens weer aan de oppervlakte. Tijdens vernieuwingen van het rioolsysteem rond het Spui stuitte de bouwvakkers op de nog steeds stevige muren van de brug. Ze werden na onderzoek vernield voor de aanleg van het riool. De restanten van de brug bevinden zich nog steeds onder het wegdek. De brug dankte haar naam aan de ossenmarkt die ter plaatse van de Kalverstraat tot aan de Munt gehouden werd.

Rokin 115 te Amsterdam is een gebouw aan het Rokin in Amsterdam-Centrum. Sinds maart 2004 is het een gemeentelijk monument. Het Rokin maakt al eeuwen deel uit van het oude centrum van Amsterdam; het is het verlengde van de Amstel. In de loop der eeuwen is vrijwel alles verdwenen en is steeds oudbouw gesloopt en nieuwbouw neergezet. Zo stond op nummer 115 het gebouw Leeuwenburg, dat met de buurpanden, op de plaats werd gezet van het gesloopte 15e eeuwse Sint-Mariaklooster, dat bijna de gehele gevelwand vulde tussen Langebrugsteeg en Kalfsvelsteeg. Aan het eind van de jaren twintig van de 20e eeuw viel het doek voor het grachtenpand Rokin 115, dat nog aan het water van het Rokin stond. Het was een redelijk smal winkelpand waar de kunsthandel Van Gogh in was gevestigd. George Hendrik Breitner had het in het eerste decennium nog gefotografeerd. De Algemeene Friesche Levensverzekering Maatschappij, eerder gevestigd op Willemsparkweg 46 en Rokin 97 had uitbreiding nodig, kocht de grond op 115 en pleegde er nieuwbouw. Met architecten Herman Ambrosius Jan Baanders en Jan Baanders werd gedurende de jaren 1928-1929 een nieuw kantoor neergezet, waar de verzekeringsmaatschappij in oktober 1929 introk. Al in 1929 werd geconstateerd dat het een monumentaal gebouw betrof vanwege haar consequent tot de noklijn doorgevoerde vorm en gevelbekroning. Een van de opvallendste kenmerken van het gebouw toen was de entree, die de volledige voorgevel op de begane grond in beslag nam; de entree was alleen bereikbaar via een trapje. Achter de entree lag een centrale hal, met daarin de zestien kolommen die negen koepels ondersteunen waarop de eerste etage is geplaatst met het daadwerkelijke kantoor. De gevel is opgetrokken uit baksteen (Limburgs handvorm) en natuursteen (grijze tufsteen). Boven de toegang bevindt zich een baksteen paneel met afwijkend metselverband, aangepast aan de boogconstructie boven de centrale toegang. Die boog wordt aan beide zijden geflankeerd door reliëfs, links het Wapen van Amsterdam, rechts het Wapen van Friesland. Boven het paneel bevindt zich een natuurstenen lijst en volgen vier beeldhouwwerken van Hildo Krop aan beide zijden van een centraal geplaatst raam (van links naar rechts): Welvaart: vrouw met op haar armen voedsel Arbeid: Man met gereedschap Zorg, vrouw in verpleegstersuniform Rust, man met wandelstok. De titels stonden op de lijsten onder de beelden, maar sinds 1929 zijn de letters weggevreten onder milieuverontreiniging Er volgen dan nog drie raamrijen, waarvan de bovenste teruggetrokken onderdeel uitmaakt van het balkon. De voorgevel werd afgesloten door een natuurstenen paneel waarop de naam van het verzekeringsbedrijf was vermeld. De bouwstijl zou invloeden vertonen van architecten als Hendrik Petrus Berlage en Karel de Bazel. In het interieur zouden zich van oorsprong glasmozaïeken bevinden van Willem Bogtman. In 1967 vond een grote verbouwing plaats, maar het gebouw behield daarbij grotendeels haar originele uiterlijk en innerlijk. De eigenaar Algemeene Friesche Levensverzekeringsmaatschappij had deze plek vermoedelijk uitgekozen omdat er ter plaatste meerdere maatschappijen aan Damrak en Rokin waren gevestigd. Schuin tegenover Rokin 115 staat bijvoorbeeld het gebouw waarin De Nederlanden van 1845 (Muntplein 2-4) was gevestigd. Beide maatschappijen ondergingen steeds fusies in een aparte verzekeringstak. De Friesche eindigde bij Aegon, De Nederlanden in Nationale-Nederlanden. Beide maatschappijen trokken zich terug van deze plek; de plek van de Friesche, vertrokken rond 1950, werd in 1989 opgevuld door het Noordnederlands Effektenkantoor, in de 21e eeuw gevolgd door Ohpen, een bedrijf binnen financiële technologie, dat hier meerdere panden gebruikt. In de maanden volgend op de opening van de Metrolijn 52 (Noord/zuidlijn) kreeg het gebouw een naam: Station Rokin; het metrostation Rokin ligt voor de deur en de entree kan aangezien worden voor een plaatselijke entree voor die metro. De naam wordt vermeld op de plek waar de oorspronkelijke gebruiker haar naam had staan.

De Mirakelkolom is een zuil op het Rokin in Amsterdam opgesteld als herinnering aan de Heilige Stede, een kerkgebouw dat zich destijds aan het Rokin bevond. Het woord 'mirakel' verwijst naar het Mirakel van Amsterdam, dat in 1345 zou hebben plaatsgevonden. De zuil werd in 1988 geplaatst en is een bundelpijler samengesteld uit een nieuw basement, zuiltrommels en een kapiteel van bouwframenten afkomstig uit de oorspronkelijke middeleeuwse kerk. De zuilelementen hebben na de afbraak opgesteld gestaan in de tuin van het Rijksmuseum en zijn later opgeslagen. De zuil heeft een gewapende kern gekregen met bovenop een kussenblok en onderop een nieuw steenblok met een ingebeitelde verklarende tekst in pseudo-oude belettering. De zuil is gefundeerd met vier 12 meter lange palen. Vooruitlopend op de bouw van de Noord/Zuidlijn werd de zuil in 2001 weggehaald en tijdelijk opgeslagen op een opslagterrein bij het ventilatorgebouw van de IJ-tunnel in Amsterdam-Noord. Op 25 februari 2017 werd de Mirakelkolom teruggeplaatst op de oude plek bij de Wijde Kapelsteeg. Omdat de kolom niet stevig stond werd hij weer verwijderd en verstevigd in april 2018 opnieuw geplaatst.