Sterrenburg (Utrecht)

De Stadsbuitengracht is de singel rond de oude binnenstad van de Nederlandse stad Utrecht. De Stadsbuitengracht is aangelegd in de twaalfde eeuw als verdedigingswerk van de stad. De waterwegen Kromme Rijn en Vaartsche Rijn monden uit in het zuidelijke deel van de Stadsbuitengracht, de Utrechtse Vecht begint in het noordelijk deel. Langs de enkele kilometers lange gracht is (grotendeels) het Zocherpark gelegen. De straten die aan de buitenzijde rond de Stadsbuitengracht lopen heten (vanaf het noorden met de klok mee) de Weerdsingel, Wittevrouwensingel, Maliesingel, Tolsteegsingel, Catharijnesingel en Daalsesingel. Een deel van de gracht is in 1968 gedempt en sinds 2020 weer geheel bevaarbaar.

De Bijlhouwerstraat is een straat in het Museumkwartier van de Nederlandse stad Utrecht. De straat loopt van de Bijlhouwersbrug aan de Tolsteegbarrière tot het Pelmolenplantsoen aan het Zocherpark. De Bijlhouwerstraat is de meest zuidelijke zijstraat van de Oudegracht. De straat is ongeveer 80 meter lang. De straat is vernoemd naar het middeleeuwse gilde van de bijlhouwers (timmerlieden, schrijnwerkers en houtsnijders). Op de hoek stond de Bijlhouwers- of Toltoren, die behoorde bij het bolwerk (fort) Sterreburg en bemand werd door bijlhouwers. Toen de functie van de toren voor tolheffing niet meer nodig was, werd er een windmolen op de toren gezet, voor onder meer het pellen van gerst (een pelmolen), vandaar de naam van het aangrenzende Pelmolenplantsoen.

De Bijlhouwerstoren was een toren aan de stadsmuur van Utrecht op het bolwerk Sterrenburg. De toren stamde uit de middeleeuwen en heette oorspronkelijk Toltoren. Hij werd gebouwd om de tolbetalingen bij de Tolsteegpoorten te controleren. De toren werd bewaakt door het gilde der bijlhouwers (timmerlieden en houtbewerkers) en nam later deze naam aan. Toen de stadsmuur in de zestiende eeuw naar het zuiden werd verplaatst, kwam de toren achter de muur te staan. Nadat een voorstel uit 1537 om de toren te verlagen niet werd uitgevoerd, werd de toren in 1694 verbouwd tot windmolen. De molen werd gebruikt voor het pellen van gerst en de bereiding van gort. In het begin werd gepoogd ook graan te malen maar het molenaarsgilde hield dit tegen omdat het concurrentie vreesde. De torenmolen werd in 1872 afgebroken, enkele decennia na de start van de aanleg van het Zocherpark. Ter plaatse werd aan de Bijlhouwerstraat (vroeger de Halve Kous) het Fysisch Laboratorium gebouwd. Ook de straatnaam Pelmolenplantsoen herinnert nog aan de torenmolen.

De Tolsteegbarrière is een overkluizing aan het zuidelijk einde van de Oudegracht. Samen met de Tolsteegbrug over de Stadsbuitengracht (singel) vormt het een klein plein in het uiterste zuiden van de Binnenstad van Utrecht. Het plein is gelegen aan het eind van de Oudegracht. Het plein wordt in de volksmond vaak aangeduid als Ledig Erf, dit is echter de naam van de straat aan de overkant van de singel. Het plein verbindt het Museumkwartier met de Watervogelbuurt. Aan het plein liggen de cafés Ledig Erf en De Poort. In de op het plein uitmondende Twijnstraat zijn ook nog enkele kroegen en eetcafés te vinden. Aan de Tolsteegbrug was vroeger het politiebureau Tolsteeg gestationeerd, het politiebureau van Utrecht-Oost en Utrecht-Zuid. Tegenwoordig is in hetzelfde gebouw het filmhuis annex restaurant Louis Hartlooper Complex gevestigd. Het plein is in trek bij de Utrechtse bevolking. Het is een pleintje met een stadse en volkse ambiance. In de zomer is het plein drukbezocht vanwege de drie grote terrassen die er te vinden zijn. Vanaf de middeleeuwen tot circa 1845 bevond zich hier de zuidelijke toegang tot de stad.

De Sint-Martinuskerk was een kerkgebouw in de zuidelijke binnenstad van Utrecht aan de Oudegracht. De huidige Sint-Maartenskerk, opvolger van een schuilkerk aldaar, werd in neogotische stijl ontworpen door architect Alfred Tepe en gebouwd in 1899-1901. De kerk uit 1899 verving een ouder kerkje op die plaats dat stamde uit 1753. Dit kerkje is t.b.v. de nieuwbouw afgebroken.

Enghlenschild is een gebouw, gelegen aan de Catharijnesingel in Utrecht. Het bouwwerk uit omstreeks 1870 fungeerde ruim een eeuw als ziekenhuis. Het werd vervolgens herbestemd tot appartementencomplex dat de naam Enghlenschild kreeg. De entrees van de appartementen bevinden zich in de Arthur van Schendelstraat 50-162.

De Bijlhouwersbrug (ook wel Bijlhouwerbrug genoemd) is een brug in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. De stenen boogbrug overspant de Oudegracht die onder de brug uitmondt in de Stadsbuitengracht. Op de brede brug ligt deels een pleintje aan de Tolsteegbarrière. Naamgever van deze brug is het gilde der bijlhouwers, timmerlieden en houtbewerkers die zich in vroegere eeuwen in Utrecht hadden verenigd en de nabijgelegen Bijlhouwerstoren bewaakten. Naast deze brug stonden vanuit de middeleeuwen de Tolsteegpoorten die de zuidelijke stadspoort vormden. Erbuiten lag het voorstadje Tolsteeg dat gunstig gelegen was aan een knooppunt van waterwegen met de Stadsbuitengracht en Oudegracht maar ook de Kromme Rijn en Vaartsche Rijn. Waarschijnlijk was er reeds rond 1560 een brug hier over de Oudegracht, waarbij 10 jaar later een tweede smalle ernaast verrees en rond 1600 beide bruggen versmolten waren tot de overkluizing over de Oudegracht zoals die vandaag de dag te zien is. In 2012 werd ontdekt dat reeds vroeg in de 13e eeuw tussen de Tolsteegpoorten een waterpoort over de Oudegracht was gelegen. Delen uitgevoerd in baksteen en Naamse steen werden daarbij aangetroffen bij de restauratie van de werven. Aan de zijde van de Oudegracht bevindt zich direct naast de brug een wed; een schuinoplopende weg vanaf de werf naar de hogergelegen straat. Aan de zijde van de Stadsbuitengracht is een stenen trap in de vroege 20e eeuw aangebracht die vanaf de waterkant naar het plein leidt op de brug. Vanaf 1914 stond bij de naastgelegen Tolsteegbrug een gedenkteken dat herinnert aan de aftocht uit de stad van de Fransen in 1813. Rond 1930 is het monument verplaatst naar de Bijlhouwersbrug.

Het ruiterstandbeeld van Sint Martinus is een kunstwerk in de Nederlandse stad Utrecht. Het ruiterstandbeeld is vervaardigd door de Belgisch-Nederlandse beeldhouwer Albert Termote. Op een bak- en natuurstenen sokkel is in brons uitgebeeld Martinus van Tours, de patroonheilige van Utrecht, te paard. Onder het paard ligt een slang, symbool van het kwaad, die wordt vertrapt door een hoef. Het kunstwerk werd in 1948 onthuld voor de Sint-Martinuskerk uit dankbaarheid voor de bescherming tijdens de Tweede Wereldoorlog van de stad en in het bijzonder van de parochie.

Het gedenkteken 1813-1913 is een kunstwerk in de Nederlandse stad Utrecht.

De Vaartscherijnbrug is een monumentale brug in de Nederlandse stad Utrecht. Ze overspant de Vaartsche Rijn waar die overgaat in de Stadsbuitengracht. Het betreft een basculebrug. Over de brug loopt een belangrijke verkeersader die over de Catharijnesingel en het Ledig Erf voert. De Vaartscherijnbrug is een gemeentelijk monument. Ze werd omstreeks 1931 gebouwd naar ontwerp van de architect G. van der Gaast in de stijl van de nieuwe zakelijkheid. De voorganger op deze locatie werd de Tolsteegbasculebrug genoemd. De vernieuwing bracht een verbrede brug. De gebruikte materialen zijn ijzer/staal en steen. In de vernieuwing is aangrenzend een brugkelder en een brugwachtershuisje aan de zijde van de Oosterkade gebouwd. Gaandeweg de geschiedenis is de Vaartscherijnbrug een vaste brug geworden omdat scheepvaart, vooral goederentransport, niet tot nauwelijks meer plaatsvindt over deze route. De brug werd begin eenentwintigste eeuw gerenoveerd en was in 2003 tijdelijk een 'bruggenmuseum' met informatie over de Utrechtse boogbruggen. Sinds 2018 is in het brugwachtershuisje een barbier gevestigd.

De Ooster- en Westerkade zijn twee straten langs het noordelijkste deel van de Vaartsche Rijn in respectievelijk de Watervogelbuurt en Bleekstraat en omgeving van de Nederlandse stad Utrecht. Het kanaal werd aangelegd in de eerste helft van de 12de eeuw. In de middeleeuwen waren er pottenbakkers gevestigd aan de Oosterkade. Rond 1400 werd het gerecht Tolsteeg versterkt met vijf poorten. Op de Oosterkade werd ter hoogte van de huidige Brugsteeg de Rijnpoort gebouwd en op de Westerkade de Galgpoort. Deze bruggen waren door een afsluitbare brug over het water verbonden. In de negentiende eeuw werden langs de Ooster- en Westerkade stegen en sloppen aangelegd. Bij de Oosterkade bestaat nog de Brugsteeg. De Stijfsel-, Lakmoes- en Wijdesteeg zijn verdwenen, de Keisteeg heet sinds 1938 Wulpstraat. Aan de kant van de Westerkade bestaan de Kroonsteeg en de thans afgesloten Laddersteeg en Singelsteeg nog. Rond 1930 werd het schuine talud van de Oosterkade vervangen door een steile kade. Ten zuiden van de beide kades is tussen 2010 en 2015 het Station Utrecht Vaartsche Rijn aangelegd. In het noorden zijn beide kades met elkaar verbonden via de Vaartscherijnbrug.

De Sint Martinusbrug of kortweg Martinusbrug is een vaste brug in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. Ze overspant de Stadsbuitengracht (Catharijnesingel) Het betreft een tuibrug voor voetgangers die is uitgevoerd in staal met een betonnen brugdek. Ze is gebouwd naar ontwerp van de Nederlandse architect Wiek Röling. In de aanloop naar de definitieve bouw zou de brugverbinding de voormalige stadsverdediging en het Zocherpark gaan doorsnijden. Bij het ontwerp diende hier rekening mee gehouden te worden. Na een jarenlange discussie en een prijsvraag werd uiteindelijk Rölings ontwerp gebouwd met de opening in 1997. De brug vormt met name een verbinding tussen de middeleeuwse binnenstad en de buurt Hooch Boulandt op het in de 19e eeuw ontstane terrein van het AZU-ziekenhuis. In de volksmond wordt ook wel gesproken over de Sint Martinusbrug als de AZU-brug, of de Yuppenbrug naar de nieuwe bewoners van de herbestemde ziekenhuisgebouwen. In 2001 is in het noorden over de Stadsbuitengracht tevens de Monicabrug naar Rölings ontwerp geopend.