Servaasbolwerk

Het Leeuwenbergh Gasthuis is een rijksmonumentaal gebouw aan het Servaasbolwerk in de Nederlandse stad Utrecht. Bij de oostelijke stadsmuur werd in 1567 een pesthuis gebouwd met geld uit de nalatenschap van Agnes van Leeuwenberch. Het bestaat uit een tweebeukige ruimte van 500 m² en wat bijgebouwen. Bij gebrek aan pestlijders deed het dienst als gasthuis. Later werd het gebruikt als kazerne, universiteitsgebouw, laboratorium en tehuis voor aankomende apothekers. In 1930 nam de Nederlandse Protestantenbond het pand als kerkgebouw in gebruik, na verbouwing onder leiding van de architect G.W. van Heukelom. Vanaf 2004 was het gebouw eigendom van de Stichting Vrienden van Leeuwenbergh die het in 2007 heeft laten restaureren. Het gebouw werd gebruikt voor concerten en lezingen. Vanaf 1 februari 2008 was Leeuwenbergh verhuurd aan Muziekcentrum Vredenburg, dat de zaal tot de ingebruikname van TivoliVredenburg op 1 april 2014 gebruikte ter vervanging van de kleine concertzaal voor onder meer kamermuziek. De grote concerten werden in die periode gegeven in een tijdelijk gebouw in de wijk Leidsche Rijn, dat vanwege de rode kleur ook wel de "Rode Doos" werd genoemd. Daarna werd het pand eigendom van Stadsherstel Utrecht, dat het verhuurt ten behoeve van een centrum voor kamermuziek, met een podium en opnamefaciliteiten.

De Bruntskameren of Bruntscameren is een complex van vijftien vrijwoningen in de binnenstad van Utrecht. De eenkamerwoningen werden in opdracht van de advocaat Frederik Brunt op het erf van zijn huis Klein Lepelenburg gebouwd in 1621 ten behoeve van arme weduwen, die naast gratis wonen ook voedsel en brandstof kregen. Het hoofdgebouw werd ontvangstruimte voor zijn erfgenamen en bevat een barok gebeeldhouwde poort. Nog steeds wordt daar eenmaal per kwartaal op grond van een uit 1742 daterend testament van Hillegonda Schoormond geld uitgereikt aan behoeftige bejaarden. Het complex bevat een tuin, waar in 1979 een beeldje ter herinnering aan C.C.S. Crone werd geplaatst. Het beeld is gemaakt door Hans Bayens. De naam Bruntenhof is ontleend aan de gemeenschappelijke tuin (hof) achter de eenkamerwoningen welke met heemplanten is beplant en door de bewoners wordt onderhouden. De huisjes waren eerst onderdeel van Lepelenburg maar later kregen de straatjes de namen Bruntenhof en Bruntensteeg. De huisjes worden thans van Lepelenburg afgescheiden door villa Lievendaal. In 1976 nam de stichting Het Utrechts Monumentenfonds het bezit van het complex over en voerde tussen 1979 en 1981 een restauratie uit. In deze eenkamerwoningen bevinden zich nog steeds de originele bedstede van weleer.

De Kameren van Jan van Campen is een rijksmonument in de wijk Museumkwartier in de Nederlandse stad Utrecht. Het betreft een rijtje godskameren die in verschillende fases werden gebouwd, gewijzigd of gesloopt. De geestelijke Jan van Campen liet vanaf de eerste helft van de 16e eeuw in verschillende fases de gebouwen bouwen waarin vier grote en negen kleine kameren werden gerealiseerd die bij testament in 1574 werden toegewezen aan de regenten van het ertegenover gelegen gasthuis Leeuwenberg, die ze beheerde als vrijwoningen. Omdat ook anderen aanspraak maakten op de erfenis werd pas in 1579 zijn woonhuis verbouwd tot nog drie kameren. Voor de aanleg van de straat Nieuwe Kamp in 1645 moesten twee kameren worden gesloopt maar aan de nieuwe straat werden een of twee nieuwe kameren gebouwd. De kameren in het voormalige woonhuis van Van Campen, tussen de straten Nieuwe Kamp en Achterom werden rond 1880 wegens bouwvalligheid gesloopt. Het gedeelte bij de Achterom werd daarbij verkocht en op de hoek van de Nieuwe Kamp en Schalkwijkstraat werden door de regenten nieuwe woningen gebouwd. Alle veertien kameren werden door de Regenten der Verenigde Gods- en Gasthuizen, die in 1817 het beheer over Leeuwenberg en de kameren hadden overgenomen, verkocht aan de gemeente Utrecht in 1953. De gemeente sloopte rond 1967 de huisjes uit 1880 en Schalkwijkstraat 10 werd in 1971 gesloopt om een doorgang te maken voor nieuw te bouwen lokalen voor de erachter gelegen school. Het gat dat daardoor ontstond werd afgesloten door een hek. De schoollokalen werden nooit gebouwd en het gesloopte pand werd bij de restauratie van de panden in 1988 hersteld maar dit huisnummer heeft geen monumentenstatus. Na de onbewoonbaarverklaring werden de woningen vanaf de jaren 60 in gebruik genomen als ateliers. Thans worden enkele huisjes weer bewoond. Een van de panden heeft nog een oorspronkelijke 17e-eeuwse spiltrap.

Lievendaal is de enige villa in de binnenstad van Utrecht en een rijksmonument. De villa werd in 1862 in opdracht van G. Reede gebouwd in eclectische stijl op een heuvel langs het Zocherpark dat werd aangelegd toen hier de stadsmuren en het bolwerk Lepelenburg werden verwijderd. Jan David Zocher, ontwerper van het park, had ook een aandeel in het ontwerp van Lievendaal. De villa wordt door middel van een tuin en een hekwerk van het park afgescheiden maar het geheel vormt toch een integraal onderdeel van het ontwerp van het plantsoen. De villa werd met opzet op een heuvel gebouwd om het zicht op de armoede van de Bruntskameren te ontnemen. Een deel van de oude stadsmuur zou in de heuvel zijn blijven staan. Irene van Lippe-Biesterfeld bewoonde van 1958 tot 1962 een deel van Lievendaal tijdens haar studententijd in Utrecht.

De Maliebrug is een rijksmonumentale brug in de Nederlandse stad Utrecht. De bakstenen boogbrug met drie overspanningen is in 1833 gebouwd. Deze brug verving een oudere brug. De vroegste Maliebrug is hier in 1637 aan het bolwerk Lepelenburg gebouwd toen dat jaar buiten de verdedigingsgracht de Maliebaan werd geopend. Rond 1830 startte de afbraak van de oude stadsverdediging. In de jaren erop werd op onder meer het Lepelenburg het Zocherpark aangelegd naar ontwerp van de landschapsarchitect Jan David Zocher jr. De Maliebrug werd daarbij vervangen door de huidige brug. In vroegere tijden bevond zich een douanekantoortje bij de brug en in de eerste helft van de 20e eeuw een politiepost.

Het Centraal Israëlitisch Weeshuis in Utrecht was een landelijk weeshuis voor Joodse kinderen vanaf zes jaar. Het pand aan de Nieuwegracht 92 werd op 1 augustus 1871 geopend. Het stond toen nog bekend als "Onder De Linden" met wijkhuisnummer A 923. Er woonden ook verscheidene halfwezen, die waren opgenomen omdat hun ouder niet (meer) voor hen kon zorgen. Zij konden hier tot hun 21e verjaardag blijven en kregen een opleiding. Omstreeks 1884 maakte de architect Albert Nijland een nieuw ontwerp voor het weeshuis. Op 8 september 1940 bepaalde de bezetter dat Duitse vluchtelingenkinderen die ouder waren dan vijftien jaar niet in het kustgebied mochten wonen. De kinderen in het Joods weeshuis in Den Haag moesten deze instelling verlaten. De meeste kinderen kwamen naar het Centraal Israëlitisch Weeshuis in Utrecht. In het begin van 1942 had het weeshuis ongeveer veertig pupillen, tien verzorgers en dertig gastkinderen die na de Kristallnacht uit Duitsland waren gevlucht.

Lepelenburg maakt deel uit van het Zocherpark in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. De aan dit parkgedeelte grenzende straat draagt dezelfde naam. Oorspronkelijk was Lepelenburg een huis dat hier gelegen was. Daarnaast verrees in de 16e eeuw een aarden bolwerk dat diende in de Utrechtse stadsverdediging, maar omstreeks 1860 werd omgevormd tot onderdeel van het huidige singelplantsoen. In het Lepelenburgpark bevinden zich een muziektent, een kinderspeelplaats, ligstoelen en aan de rand de villa Lievendaal en de Bruntskameren. In het park vinden regelmatig evenementen plaats, zoals de Utrechtse Introductie Tijd, het Counter Culture Festival (2006), in 2015 de ploegenpresentatie van de Ronde van Frankrijk en in 2017 de huldiging van het Nederlands vrouwenvoetbalelftal bij het winnen van het Europees Kampioenschap.

De Sint-Servaasabdij is een verdwenen vrouwenklooster in de Nederlandse stad Utrecht.

De Magdalenabrug is een rijksmonumentale boogbrug in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. De brug overspant de Nieuwegracht en heeft een enkelvoudige overspanning. Aan de brug grenzen werven. Op de Magdalenabrug lopen de Magdalenastraat en A.B.C.-straat aan. In vroegere eeuwen stond in het gebied ten oosten van de brug het Maria Magdalenagasthuis.

De Brigittenstraat is een straat in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. De zo'n 200 meter lange Brigittenstraat loopt van de over de Nieuwegracht gelegen Brigittenbrug naar het Lepelenburg. De Brigittenstraat zou in het jaar 1366 door het kapittel van Oudmunster zijn aangelegd. De straatnaam is ontleend aan het verdwenen nabijgelegen Brigittenklooster. In de straat bevinden zich zo'n 16 monumentale huizen waaronder 14 rijksmonumenten. Het oudste rijksmonument in deze straat is het werk-wwonhuis op huisnummer 17, dat rond 1500 gebouwd werd. Vermoedelijk is het gebied in de late middeleeuwen bewoond geraakt. Hoe dan ook viel het in die periode onder Oudmunster en de inwoners lieten de stenen bestrating zelfstandig uitvoeren in de straat, dat laatste was destijds niet ongebruikelijk. De straat stond vroeger (ook wel) bekend als de Campstrate. Ook zou deze straat ´by den Wijngaerd´ zijn genoemd. ter hoogte van het klooster bevond zich het Convent van Onze Lieve Vrouw in den Wijngaert. Vandaag de dag kruisen de Oude Kamp en Nieuwe Kamp de Brigittenstraat halverwege.

De Quintijnsbrug is een rijksmonumentale boogbrug in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. De brug overspant de Nieuwegracht, een gracht die eind 14e eeuw is aangelegd. De stenen brug heeft een enkelvoudige overspanning en een of meer brugkelders. Aan de brug grenzen een stenen werftrap, werven en werfkelders. Op de Quintijnsbrug lopen de Schalkwijkstraat en Zuilenstraat aan. In vroegere eeuwen lag ten oosten van de brug het Quintijnsgasthuis. De brug op deze locatie wordt in de 19e eeuw door Nicolaas van der Monde de Schalkwijksbrug genoemd.

Sonnenborgh is een bolwerk en publiekssterrenwacht in de Nederlandse stad Utrecht. Het werd in 2021 door de European Physical Society benoemd tot "Historic site". Keizer Karel V liet ter verdediging van de stad Utrecht tussen 1544 en 1558 vier stenen bolwerken aanleggen aan de binnenkant van de Stadsbuitengracht. Sonnenborgh is daar een van. Het werd onder leiding van stadsbouwmeester Willem van Noort gebouwd en kon in 1552 in gebruik worden genomen. De andere waren aan de zuidkant van de stad Manenborgh (1553-1554) en Sterrenburg (1554), met aan de noordkant Morgenster (ca. 1544). Sonnenborgh is gelegen in de zuidoostelijke hoek van de binnenstad aan de singel. In 1636 werd de Universiteit Utrecht opgericht en het bolwerk werd in 1639 door de hoogleraar plantkunde Regius deels voorzien van een academische kruidentuin tot in 1724 de tuin naar de Lange Nieuwstraat in Utrecht verhuisde (de huidige Oude Hortus). De hoogleraar Buys Ballot zorgde er medio 19e eeuw voor dat de Sterrenwacht van de Smeetoren, waar reeds meteorologische waarnemingen werden gedaan, naar de Sonnenborgh verhuisde. Na de chemie richtte Buys Ballot zich vooral op meteorologie en in 1854 richtte hij op deze plaats het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) op. Na het vertrek van het KNMI naar De Bilt in 1897, onder leiding van directeur Maurits Snellen, stond Sonnenborgh weer geheel in het teken van de sterrenwacht. Bekende onderzoekers die met de Sonnenborgh in sterrenkundig opzicht verbonden waren zijn Pieter van Musschenbroek, Marcel Minnaert en Kees de Jager. Andere directeuren van de sterrenwacht waren Jean Abraham Chrétien Oudemans, Martin Hoek, en Albertus Antonie Nijland. De laatste directeur was Christoph Keller. Het sterrenkundig instituut in Utrecht is in 2012 opgeheven. Stichting De Koepel was tot eind 2013 gevestigd in Sonnenborgh. Nu is er Sonnenborgh - museum & sterrenwacht gevestigd, een publiekssterrenwacht en een museum voor weerkunde, sterrenkunde en bastiongeschiedenis. Veel grote steden hadden vroeger een eigen sterrenwacht om de tijd te meten. Ook de Meridiaanzaal van Sonnenborgh is speciaal daarvoor gebouwd. Met de kijker die daar staat konden sterrenkundigen precies meten hoe laat het was. De telescoop staat gericht langs de meridiaan, een lijn die precies van het noorden naar het zuiden loopt. Als je door de kijker kijkt, kan je zien hoe laat een bepaalde ster langs de meridiaan komt. In 2001 werden tijdens restauratiewerkzaamheden de resten aangetroffen van het eerste chemisch laboratorium in Utrecht. Dit werd rond 1695 in dit bolwerk gevestigd en stond onder leiding van Johann Conrad Barchusen. Sonnenborgh doet mee aan de Utrechtse Museumnacht en de Landelijke Sterrenkijkdagen.