Zuidoost United

De Madibabrug (brug 1035) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brug is gelegen in de Karspeldreef en voert over het Reigersbospad. De Karspeldreef op dijklichaam doorsnijdt het Nelson Mandelapark van oost naar west en is alleen toegankelijk voor snelverkeer. Het Reigersbospad voor voetgangers en fietsers doorsnijdt het park juist van noord naar zuid en ligt op maaiveldniveau. Tijdens de aanleg van het park onder de naam Bijlmerpark hanteerde de gemeente Amsterdam een strikte scheiding in verkeersstromen. Het ontwerp voor deze brug uit 1968 was van Dirk Sterenberg voor de Dienst der Publieke Werken. Sterenbergs handtekening was terug te vinden in onder meer de randplaten, brugleuningen en het schakelkastje, die hij in Amsterdam-Zuidoost veelvuldig toepaste. Het viaduct werd niet meteen als zodanig in gebruik genomen. Het zuidelijke deel van het park, werd later ingericht dan het noordelijk deel. Wie in 1972 van noord naar zuid onder het viaduct trok eindigde in een modderpoel. In 2010 kreeg het park een flinke opknapbeurt onder toeziend oog van Francine Houben van Mecanoo. Daarbij werd ook het viaduct onder handen genomen. Van de brug bleef alleen het casco in gebruikt Er kwamen nieuwe randplaten en leuningen en de schuin afgestoken landhoofden kregen rechte wanden, waarachter het schakelkastje verdween. Die rechte wanden werden voorzien van lintmotieven die aansluiten bij de toegangspoorten van het park, alsmede andere bruggen. Het is niet bekend wie verantwoordelijk is voor deze motieven. De brug ging vanaf oplevering naamloos door het leven. In 2018 kreeg ze haar naam waarbij Madiba de bijnaam was van Nelson Mandela. De Nelson Mandelabrug (brug 1034) ligt 100 meter oostelijker in dezelfde dreef.

Home sweet home is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Het valt in de categorie toegepaste kunst. Het Bijlmerpark werd rond 1977 aangelegd en werd in de jaren 2009 opnieuw ingericht onder aanvoering van Francine Houben van Mecanoo. In zowel het zuidelijk als het noordelijk deel werd (opnieuw) een deel gereserveerd en ingericht als sportterrein. Deze sportterreinen moesten omheind worden om ze duidelijk van de rest van het recreatiepark te scheiden. Men vond daarbij dat gangbare hekwerk geen enkele bijdrage zouden leveren aan het opknappen van het park. Stalen staven of gaaswerk zouden een eentonig beeld opleveren, mede omdat de te omheinen terreinen een omtrek hebben van 1200 meter. Er werd voor gekozen een hekwerk te maken dat binding zou geven met de bewoners in de omgeving. In de omringende wijken wonen mensen met meer dan 80 verschillende culturele achtergronden. In het hekwerk zijn zoveel mogelijk van die achtergronden verwerkt. Het hekwerk heeft daarbij het uiterlijk meegekregen alsof het gekantklost (lace fence) is. Het ontwerp kwam van "DeMakersVan" (Joep en Jeroen Verhoeven en Judith de Grauw), die er de Toon van Tuyl Designprijs mee wonnen. In het hekwerk zijn wajangpoppen te ontwaren, maar ook bijv. een molen. Verhoeven verdiepte zich in textielpatronen van over de hele wereld. De items werden aangebracht door een speciale verhittingstechniek; staal wordt plooibaar bij verhitting, maar bij afkoeling is het weer stijf. Verhoeven vertelde in 2023 dat al bij de opening diverse buurtbewoners op zoek gingen naar patronen uit hun geboorteland.

In het Nelson Mandelapark in Amsterdam-Zuidoost staat een artistiek titelloos kunstwerk van Niels Keus. Keus ontwierp/ontwerpt abstracte beelden waarbij geometrische figuren de hoofdrol spelen. Kubussen, schijven en andere vormen raken of ontwijken elkaar. Het beeld uit de periode 1973-1975 bestaat uit een meters hoge en brede geschuurde stalen schijf die in het landschap staat. De schijf wordt van boven naar onder steeds dikker. De schijf wordt gedragen door een betonnen sokkel waarvoor een 30 cm brede uitsparing in de schijf is gemaakt. Deze uitsparing loopt exclusief sokkel door tot boven het middelpunt van het beeld. Keus' werk uit die jaren werd vaker gekenmerkt door figuren, waarvan een deeltje mist. Oorspronkelijk stond het vlak bij Constructie van Shlomo Koren. Bij de herinrichting van het Nelson Mandelapark in de jaren rond 2010 werden de beelden herplaatst. Het werk van Keus staat sindsdien op een groen plateau nabij een vijver. Door de vorm kreeg het in de volksmond bijnamen als zonneschijf, zonnevanger en Dubbeltje op zijn kant. In Alkmaar staat in het Rekerhoutpark een variant van dit beeld; het kreeg daar de naam Blauwe paddenstoel. Omdat de sokkel de gehele ruimte van de insnijding in beslag neemt, heeft het beeld de vorm van een paddenstoel.

Het Nelson Mandelapark, tot 23 oktober 2014 het Bijlmerpark geheten, is een stadspark midden in de wijk Bijlmer in Amsterdam-Zuidoost. Het Bijlmerpark is oorspronkelijk aangelegd in 1969 en 1970. Sinds 1975 wordt hier jaarlijks het Kwakoe Zomerfestival georganiseerd. Het Stadsdeel Zuidoost heeft het park in de periode 2009-2011 opnieuw aangelegd, met medewerking van Francine Houben van het architectenbureau Mecanoo. In het 43 hectare grote park zijn onder andere sportvelden en een sport- en speelplek, mede ontworpen door jongeren en kinderen uit het stadsdeel. Verder zijn er een vlinderheuvel, een magnoliavallei en waterpartijen. Langs de randen van het Nelson Mandelapark komen in de toekomst woningen. In de bomentuin zijn de nationale bomen van de landen waar de inwoners van Zuidoost oorspronkelijk vandaan komen. Het park wordt begrensd door de Flierbosdreef, het Gulden Kruispad, de Gooiseweg en de Gaasperdammerweg (A9) en wordt doorsneden door de Karspeldreef. De renovatie was controversieel, omdat voor dit project 8.500 bomen moesten wijken en in het vernieuwde park veel minder groen terugkeerde, omdat het park ook andere functies kreeg, zoals waterberging. Het stadsdeel stelde echter dat het wegens verzakking noodzakelijk was om de grond op te hogen en dat de kap daarom onvermijdelijk zou zijn. Een klein deel van de bomen kon wel behouden blijven en werd teruggeplant. In vergelijking met het oude park kwam er meer diversiteit in de beplanting en er kwam er meer water, wat kansen biedt voor andere plant- en diersoorten. Voor de Bomenstichting en het radioprogramma Vroege Vogels was de heraanleg van het park aanleiding tot het openen van een meldpunt voor bomenkap. Op 21 november 2009 startte de aanplant van bomen. Er werden onder meer ceders, zwarte elzen, coniferen, krentenstruiken en de moerascyprus geplant. Ook kwamen er grote heesters, zoals witte, rode en roze magnolia's, die het voorjaar in het park aankondigen. De aanplant is al volwassen. De zeven kunstwerken, waarvan de oudste uit 1969 is (tevens het oudste kunstwerk van de Bijlmer) zijn behouden en sommige verplaatst. Ook is er een uitzichttoren met weids uitzicht over het park. In de zuidoosthoek van het park kwam een vlinderheuvel; een combinatie van een vlindertuin rondom een bijenboom (Tetradium danielli) met daarop een uitkijktoren. Ontwerp kwam deels van Marie-Laure Hoedemakers, die ook medeverantwoordelijk was van de inrichting van een sport- en speelruimte. Het op 21 augustus 2014 door het college van burgemeester en wethouders ingediende voorstel aan de gemeenteraad om de naam van het Bijlmerpark te veranderen in het "Nelson Mandelapark" als eerbetoon aan de in 2013 overleden Zuid-Afrikaanse politicus Nelson Mandela is aangenomen en per 24 oktober 2014 uitgevoerd. Het voorstel ging gepaard met het voorstel om in het park een gedenkteken te plaatsen, iets dat eerst in 2021 gerealiseerd werd met Rona Batho van Mohua Modisakeng.

In het Nelson Mandelapark ligt ten zuiden van de Karspeldreef een titelloos artistiek kunstwerk. Het is een grof kunstwerk uit 1977 van Kor Heemsbergen (1936-2005), die behalve kunstenaar ook landschapsvormgever was. Het werk kreeg in de volksmond de namen Omegaberg en De hunebed. Het bestaat namelijk uit een zestal keurig gerangschikte Omega-tekens van cortenstaalplaat. Deze staalplaten liggen echter voor en tegen een heuvel van rotsen van Belgisch blauw hardsteen, die juist willekeurig gestapeld lijken. Van Heemsbergen is bekend, dat hij gebruik maakte van tegenstellingen in materiaal en uiterlijk daarvan. Het kunstwerk werd geplaatst in het kader van de halfprocentsregeling bij de inrichting van wat toen nog het Bijlmerpark heette (de naamswijziging vond plaats in 2014). Het lag enkele jaren in een soort wildernis, omdat het zuidelijk deel van het park later werd ingericht dan het noordelijk deel. Het beeld onderging juist wat Heemsbergen voor ogen stond; het werd beïnvloed door natuurkrachten. Zo verzakte het Bijlmerpark en werd het beeld uiteengedrukt door opgroeiende bomen, die ook deel uitmaakten van de inrichting van het park. Tijdens de grote herinrichting van het park in de jaren 2009-2011 onder leiding van Mecanoo werden de bomen verwijderd en kreeg het een prominente plaats op een heuveltje. Het beeld werd daarbij enkele meters naar het oosten verplaatst. Bij plaatsing in 1977 is overeengekomen dat het beeld net als vier andere beelden, permanent thuishoren in het park. Bij verplaatsing moet toestemming gevraagd worden bij de kunstenaars of erfgenamen.

Rona Batho is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost.

Brug 1217 en Brug 1218 zijn bouwkundige kunstwerken in Amsterdam-Zuidoost. Alhoewel de brugnummers wijzen op een opbouw in de jaren zeventig, dateren de bruggen uit 2010. Het Nelson Mandelapark onderging toen na verwaarlozing en jaren planning een ingrijpende vernieuwing. Daarbij kreeg het een andere indeling. Dit betekende ook dat er een extra vijver werd gegraven in de zuidwesthoek met verbindingen naar de afwateringstocht van het gehele park. Op die plek lag echter in het originele park een voetpad dat van noord naar zuid aan de rand van het park liep. Om dat voetpad haar functie te laten behouden werden er over die verbindingen twee voetbruggen gelegd: Brug 1217 en brug 1218. Ze zijn ontworpen door Mecanoo, die de gehele herinrichting van het park verzorgde en gefabriceerd bij Haasnoot Bruggen. Zij kwamen voor bruggen en toegangen met metalen frames met sierlijke lintmotieven daartussen; ze vormen alle een eenheid binnen het park, zie bijvoorbeeld ook Albert Helmanbrug (brug 1231). Alhoewel de linten in goudkleur zijn uitgevoerd, vallen de bruggen op enige afstand niet meer op in het landschap.

De George Madurobrug (brug 1036) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brug is een combinatie van een brug en viaduct. Het voert over een voet- en fietspad in het Nelson Mandelapark en een afwateringstocht van datzelfde park. Het bouwwerk is gelegen in de Karspeldreef, een doorgaande route in Amsterdam-Zuidoost, die het park doormidden snijdt. Het viaduct van 53 meter lengte wordt tussen de landhoofden gedragen door twee series brugpijlers die een juk dragen. Deze twee jukken steken aan een van beide kanten eenmalig uit om plaats te bieden aan lantaarnpalen, ter verlichting van de weg. Omdat de brug met 22 meter breedte te weinig daglicht op onderliggende paden geeft, moest er ook aan de onderzijde van het viaduct verlichting aangebracht worden. Het ontwerp is afkomstig van Dirk Sterenberg, die voor deze dan nieuwe wijk een aantal series bruggen ontwierp voor de Dienst der Publieke Werken. Zijn handtekening is terug te vinden in de leuningen, balustraden, randplaten als ook het schakelkastje, dat midden onder het viaduct is geplaatst. Ook de betegeling van de landhoofden verraadt zijn hand. Een bijzonderheid zijn de brugpijlers in de vorm van kristallen; brugpijlers in deze vorm zijn ook bij andere bruggen in Zuidoost te vinden. Bijna het gehele viaduct is van beton. De brug kreeg op 21 augustus 2018 haar naam; een vernoeming naar George Maduro.

Constructie is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Kunstenaar Shlomo Koren werd bij de aanleg van het Bijlmerpark (in 2014 hernoemd in Nelson Mandelapark) gevraagd een beeld te ontwerpen. Hij kreeg net als een aantal andere kunstenaars een opdracht in het kader van de halfprocentsregeling (een ½% van de aanbestedingskosten voor bouwwerken kon uitgegeven worden aan kunstobjecten); dat gaf hier een vrij bedrag van 1.860.000 NLG. Hij liet zich inspireren door de betonnen flatgebouwen die rondom het park stonden en welke kant je ook uitkeek het zicht op de omgeving blokkeerden. Voorts vond hij het park “te netjes”. Koren kwam met een constructie van veertien aluminium buizen; eigenlijk meer geen object dan een object. De kunstenaar vond het afsteken bij de bebouwde en niet-bebouwde omgeving. Het werk ziet er uit als een grote diabolo (X-vorm opgehangen aan staanders), die compleet doorzichtig is, op de buizen na. Koren hield zelf een vergelijking met een brug af, maar wilde wel een object dat een ene kant met een andere verbindt. Hij gaf zelf toe dat “hij van open beelden hield” Het beeld werd in 1976 in het noordelijk deel (ten noorden van de Karspeldreef) neergezet over een watergang. Bij de herinrichting van het park in 2010 werd het verplaatst naar het zuidelijk deel. Het staat in een in 2010 aangelegde vijver nabij de bruggen 1217 en 1218. Door het voetpad tussen de bruggen te volgen lijkt Constructie te veranderen.

Bruggen 1162, 1164 en 1165 zijn bouwkundige kunstwerken in Amsterdam-Zuidoost.

De Karspeldreefbrug (brug 1062) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Dit viaduct is gelegen op de ongelijkvloerse kruising tussen de Karspeldreef en de Gooiseweg. De Karspeldreef lag er al een aantal jaren, wanneer de Gooiseweg steeds verder door Zuidoost wordt doorgetrokken. In 1982 moet een oplossing gevonden worden voor deze kruising. Dreven in de wijk liggen meest op een dijklichaam, maar de Gooiseweg ook. Er werd tijdens aanleg van de dreef al rekening mee gehouden; ze werd zo aangelegd dat ze op de plek waar de toekomstige kruising werd geprojecteerd op maaiveldniveau werd gelegd. Architect Dirk Sterenberg ontwierp de brug al in 1979 en moest dat ontwerp later (1981) aanvullen met geluidsschermen. Zijn handtekening is terug te vinden in de randplaten en balustraden, die hij ook elders in de stad meenam in ontwerpen en hier geel (elders blauw) zijn geschilderd. Een ander herkenningspunt zijn de jukken die rusten op de zeer robuuste brugpijlers; met de uitstekende uiteinden van die jukken schiep Sterenberg plaatsen voor lantaarns. De dragende constructie is van beton. De brug ging vanaf 1982 naamloos door het leven. In december 2017 besloot de gemeente Amsterdam in één keer de verkeersbruggen in grote wegen te vernoemen naar onderliggende paden en wegen. De brug werd dus vernoemd naar de Karspeldreef, in 1968 vernoemd naar Weesperkarspel en/of algemeen karspel, een klein kerkdorp. Het schept geen duidelijkheid waar de brug daadwerkelijk ligt. Over en onder de lange Karspeldreef liggen vijftien bruggen.

Brug 1223 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brugnummers 1200-1299 in Amsterdam behoren veelal bij bruggen uit de jaren zeventig, die geplaatst werden tijdens de bouw van de wijk Bijlmermeer. Uitzondering daarop zijn de bruggen met nummers 1216 tot 1224. Zij liggen weliswaar in Amsterdam-Zuidoost, maar werden gebouwd tijdens de herinrichting van het Nelson Mandelapark, tot 2014 Bijlmerpark geheten. Francine Houben van Mecanoo richtte het park opnieuw in waarbij er in het zuidelijk deel (ten zuiden van Karspeldreef) een grote vijver werd gegraven (en een andere gedempt). Die vijver wordt door midden gesneden door brug 1223. Deze brug wijkt af van de andere bruggen uit die serie. Bruggen in het park, inclusief de in 2021 gebouwde Reigersbospadbrug, hebben leuningen/balustrades met sierlijke linten. Brug 1223 heeft het uiterlijk van een havensteiger, dus zonder leuningen en balustrades. Bijzonder aan de brug is dat ze zich aan beide uiteinden splitst in twee af- en toevoeren. Ten zuidoosten van de brug staat de Vlinderheuvel.