Trippenhuis

De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) is zowel een genootschap van uitmuntende geleerden, en een organisatie van nationale wetenschappelijke instituten, als een adviesorgaan voor de overheid op wetenschapsgebied. De Akademie is gevestigd in het Trippenhuis in Amsterdam.

De Nieuwe Hoogstraat is een Amsterdamse straat die de Oude Hoogstraat verbindt met de Sint Antoniesbreestraat in Amsterdam-Centrum. De straat loopt van de Bushuissluis over de Kloveniersburgwal, in de richting van de Snoekjessteeg. In de schaduw van de Zuiderkerk grenzen de Zanddwarstraat en het Zuiderkerkhof aan de Nieuwe Hoogstraat. De straat is van oudsher een winkelstraat en maakt deel uit van de deels autovrije route vanaf de Dam - Damstraat – Oude Doelenstraat – Oude Hoogstraat - Nieuwe Hoogstraat. Naast de in dit deel van de stad te verwachten op het toerisme gerichte bedrijvigheid (coffeeshops, souvenirwinkels, horeca) vindt men hier een gevarieerd winkelaanbod. In de middeleeuwen vormde de Nieuwe Hoogstraat een deel van de belangrijkste oost-westas van Amsterdam, die van de Dam naar de Sint Antoniesdijk liep; de toenmalige oostgrens van de stad. De Nieuwe Hoogstraat lag binnen de 'Jodenhoek', zoals men dit deel van de stad in de volksmond noemde. Deze Joodse wijk lag tussen het Centraal Station, de Kloveniersburgwal, Waterlooplein, Valkenburgerstraat en de Prins Hendrikkade. Tijdens de Tweede Wereldoorlog - vanaf februari 1941- werd de wijk door de Duitsers afgesloten. Er leefden, naast niet-Joden, meer dan 25.000 Joden. Velen van hen werden vermoord in vernietigingskampen. De Nieuwe Hoogstaat grenst aan het gebied waar zich in 1975 tijdens de aanleg van de eerste metrolijn de Nieuwmarktrellen afspeelden. Sindsdien verrees hier veel nieuwbouw, zoals het complex aan de Nieuwe Hoogstraat 10, 12, 14 (van Overbeek Architekten) en de metro-ingang en woningen aan de Nieuwe Hoogstraat en het Zuiderkerkhof van Theo Bosch uit 1982. In 2006 werden de autovrije Oude en Nieuwe Hoogstraat heringericht, waarbij een verdiept fietspad werd aangelegd om een duidelijker verschil tussen het fiets- en voetpad aan te brengen. Desondanks wordt het doel van de paden, vooral door toeristen, niet altijd begrepen. Aan de Nieuwe Hoogstraat / hoek Sint Antoniesbreestraat ligt een uitgang van het metrostation Nieuwmarkt.

Kloveniersburgwal 26 te Amsterdam is een gebouw aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam-Centrum. Het staat bekend als het Klein Trippenhuis, het staat namelijk schuin tegenover het Trippenhuis op huisnummer 29. Beide gebouwen zijn rijksmonument. Huisnummer 26 is één van de smalste gebouwen in Amsterdam. Het is slechts circa 2,40 meter breed. Het in breedte kleine gebouw werd neergezet omstreeks 1696 (jaartal in de gevel) naar een ontwerp van vermoedelijk Justus Vingboons, schepper van het veel grotere Trippenhuis met een breedte van 22 meter. Het ontstaan van het kleine huis is vervat in een aantal anekdotes: Een bediende (en zijn vriendin) van Hendrick Trip en Louys Trip, zagen de bouw van het grote Trippenhuis en zuchtte “hadden wij maar een huisje zo breed als de deur van het Trippenhuis”, dan zou ik al gelukkig zijn; een van de van gebroeders Trip stond toevallig achter hem en de bediende schrok terug met “het is maar een grapje”; Trip zou daarop hebben gezegd, dat hij zou kijken of er nog wat materiaal overbleef voor een pand ter breedte van een deur in zijn pand. Geschiedkundig onderzoek leverde de ontkenning van het verhaal op; er zit 34 jaar tussen de oplevering van de gebouwen (groot 1662, klein 1696); beide broers Trip waren in dat laatste jaar overigens ook al overleden (respectievelijk 1684 en 1666) Het zou ook het resultaat kunnen zijn van een weddenschap om een zo smal mogelijk gebouw neer te zetten. Ook nu weer gold de breedte van de deur van het Trippenhuis als maatstaf Een kleine wraakneming van Vingboons, die niet geheel zijn zin kreeg bij het Trippenhuis en overgebleven materiaal gebruikte om te laten wat hij er allemaal niet mee had kunnen doen; dit verhaal kon ook naar de prullenmand vanwege de jaren tussen de opleveringen Matthias Trip (zoon van Hendrick) zou een huisje hebben neergezet voor zijn minnares; echter Trip en zijn vrouw woonden in 1696 niet hier maar aan de Keizersgracht. Probleem bij dit alles is dat de geschiedenissen opgebouwd zijn uit mondelinge overlevering. Ook het jaartal kan bedrieglijk zijn, dergelijke datumstenen werden ook wel gebruikt als er een nieuwe gevel geplaatst werd. De smalte wordt toegewezen aan de plaatselijk belasting voor huizen; deze werd berekend op basis van de gevelbreedte. Dit wordt mede ingegeven omdat de achtergevel bijna zeven meter breed is; het gebouw is gelegen om Kloveniersburgwal 22-24 heen (of Kloveniersburgwal 22-24, dat jonger is, is neergezet op een nog beschikbare ruimte). De tijd kon wel vastgesteld worden aan de hand van het beeldhouwwerk in de voorgevel. Jan Gijselingh (de jonge) ontwerp en/of leverde onder meer vrouwelijke sfinxen, druiven, zonnebloemen en zandloper uit Bentheimer zandsteen. Historische Vereniging Amsterdam schat in dat het gebouwd is om een steeg dicht te bouwen; het pand kent met twaalf meter een opmerkelijke diepte. De stadsplattegrond van Balthasar Florisz. van Berckenrode laat echter tussen de Koestraat en Bethaniënstraat (waar het gebouw staat) geen steeg zien. De winkelpui is van later datum; vanaf het midden van de 19e eeuw zijn er winkels in het pand gevestigd. In 1974 vond er een grootscheepse renovatieplaats. Het gebouw is sinds 25 juni 1970 een rijksmonument; de omschrijving in het monumentenregister is summier: Pand met zeer smalle zandstenen lisenengevel onder gebeeldhouwde gebogen beëindiging (1696).

De Bushuissluis (brug 224) is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. Sluis staat hier voor stenen brug; er heeft hier geen sluis gelegen. Ze overspant de Kloveniersburgwal en verbindt zo de Oude Hoogstraat met de Nieuwe Hoogstraat. Het is de noordelijkst gelegen brug over de Kloveniersburgwal voordat ze (richting noorden) onder de Nieuwmarkt duikt en daarna verder gaat als Geldersekade. De brug wordt (behalve aan de zuidwestkant) omringd door gemeentelijke en rijksmonumenten, waar van het Trippenhuis het bekendst is. Er ligt hier al eeuwen een brug. Pieter Bast tekende in zijn kaart van 1599 hier al een ophaalbrug in. De kaart van Balthasar Florisz. van Berckenrode uit 1625 laat een juistere positie van de brug zien ten opzichte van de Zuiderkerk en haar begraafplaats. De brug voert dan over de Oude Cingel en ligt tussen de Oude en Nieuwe Hoogh-straet. Die ophaalbrug moet al snel daarna vervangen zijn, kunstschilder Jan van Kessel documenteerde rond 1672 een welfbrug met vijf bogen, waarvan de vier aan de zijkant al dienden tot opslag. Hij legde de brug vast toen hij een schilderij maakte van de naamgever van de brug: het Bushuis, een wapenopslagplaats van de gemeentelijke schutterij. Die welfbrug werd rond 1802 vervangen door een brug met maar een doorvaart, getuige een bouwtekening in het bezit van Beeldbank Amsterdam. Die hoge brug werd rond 1890 weer onderwerp van gesprek, men wilde een lagere brug of indien mogelijk demping van de burgwal tussen Nieuwmarkt en de Hoogstraten. Enkele raadsleden drongen aan op een spoedige verlaging en verbreding toen eenmaal de demping van tafel was. Anderen meldden dat snelheid hier niet aan de orde was, want bouwwerkzaamheden hier waren niet mogelijk in verband met de grondige verbouwing van het Bushuis/Oost-Indische Huis. Pas in mei 1892 volgde de aanbesteding voor de benodigde materialen voor deze en drie andere bruggen en het verlagen en verbreden van brug 224. De werkzaamheden werden begeleid door de stadsingenieur. Er moesten sloopwerken aan te pas komen, die het verkeer hier danig verstoorden; voetgangers konden gebruik maken van een noodbrug. Er kwam toen een standaardmodel van een ijzeren liggerbrug. Die brug hield het net geen eeuw uit. Bij een grootscheepse aanpak van de Oude en Nieuwe Hoogstraat in de periode 1983-1985 werd ook de brug wederom vernieuwd. Het was destijds de vraag of de brug daarbij weer haar oude welfvorm kreeg of dat men koos voor het ontwerp uit 1892. Men besloot deze brug in de vorm van de brug van 1892 te laten, maar zij kreeg daarbij wel de moderne bouwmiddelen mee.

Het Bushuis was het geschutsmagazijn van de stad Amsterdam. Het is gebouwd omstreeks 1550 en afgebroken in 1890 of 1891 om plaats te maken voor het huidige neogotische gebouw. Het pakhuis had een korte gevel aan de Oude Hoogstraat en een lange zijde aan de Kloveniersburgwal. Het was het eigendom van de stad. In 1603 huurde de pas opgerichte VOC een deel van het pand voor de opslag van haar goederen. Twee jaar later kreeg ze beschikking over het geheel, en vertrok de schutterij naar de Singel. Aan de zuidzijde werden al gauw bijgebouwen rond een binnenhof neergezet. In 1604 was begonnen met de bouw van het Oost-Indisch Huis, dat in 1606 in gebruik werd genomen. Deze bebouwing is toegeschreven aan de stadsarchitect Hendrick de Keyser: zijn hand is te zien in de zandstenen banden en blokken, de ornamenten onder de ontlastingsbogen en de afsluitende balustrade op de topgevel, alles in de stijl van de Hollandse Renaissance. De Heeren XVII, het centrale college van bestuur van de zes kamers van de Compagnie, hielden hier hun halfjaarlijkse vergaderingen. De twintig bewindvoerders van de kamer Amsterdam zetelden hier permanent. De Heeren XVII kwamen bij toerbeurt zes jaren bijeen in het Oost-Indisch Huis, en vervolgens twee jaren in Middelburg. Tot de ontbinding van de VOC in 1798 was zij hier gevestigd. Daarna, tot 1808, was het de zetel van het koloniaal bestuur. Tegenwoordig is het complex Bushuis / Oost Indisch Huis een onderdeel van de Universiteit van Amsterdam, het dient nu voornamelijk als huisvesting voor de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Het Stads-Bushuis uit 1606 aan het Singel werd het nieuwe arsenaal, met twee grote deuren voor de kanonnen. De fraai gerestaureerde gevel is nu nummer 423.

Zuiderkerkhof is een binnenplein in Amsterdam-Centrum, Zuiderkerkbuurt.

De Zuidertoren is de toren van de Zuiderkerk in Amsterdam.

De Zuiderkerk is de eerste voor de protestantse eredienst ontworpen kerk in Amsterdam. De kerk is gebouwd nabij de Sint Antoniesbreestraat in de Lastage, een buurt die eind 16e eeuw bij de stad werd gevoegd. Tegenwoordig is dit de Nieuwmarktbuurt. De kerk staat aan de Zandstraat no. 17.

Het Wijnkopersgildehuis is een voormalig gildehuis in Amsterdam. Het 17e-eeuwse dubbelpand bevindt zich aan Koestraat 10-12, nabij de Nieuwmarkt. Het is een van de weinige overgebleven gildehuizen van de stad en heeft de oudst bekende halsgevels. Het is aangewezen als rijksmonument. Het gebouw is eigendom van Vereniging Hendrick de Keyser. Het diende in de tweede helft van de 20e eeuw een aantal jaar als museum en wordt anno 2012 verhuurd als woonhuis met atelier.

De Sint Antoniesdijk was een dijk die langs de zuidelijke oever van het IJ liep, in het verlengde van de Zeedijk. De Zeedijk bevond zich binnen de stadsmuren, de Sint Antoniesdijk daarbuiten.

De Sint Antoniesbreestraat is een winkelstraat tussen de Amsterdamse Nieuwmarkt en de Jodenbreestraat, in de Nieuwmarktbuurt in Amsterdam-Centrum. Op de hoek van de Nieuwe Hoogstraat en Sint Antoniesbreestraat is een ingang van het metrostation Nieuwmarkt. De Sint Antoniesbreestraat loopt vanaf de voormalige Sint Antoniespoort (nu de Waag), naar de Sint Antoniessluishoogwaterkering (tussen de Zwanenburgwal en Oude Schans). De verlenging over de Sint Anthoniebrug in zuidelijke richting noemt men sinds de tweede helft van de 17e eeuw de Jodenbreestraat. In de straat is een aantal vitrines tegen de gevels geplaatst om ruimte te bieden aan tijdelijke exposities. Van 1 oktober 2022 tot 1 mei 1 mei 2023 exposeerde daar René Smulders (Heemskerk, 1955; Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) onder de titel Couleur locale. De kleuren voor de abstracte werken had hij in de buurt gevonden en werkte het verder uit,

Nieuwmarkt 25 te Amsterdam is een gebouw aan de Nieuwmarkt 25 (begane grond) en Sint Antoniesbreestraat 1 (bovenetages) in Amsterdam-Centrum. Het gebouw is sinds 27 augustus 1970 een rijksmonument met de omschrijving “hoekhuis met gebeeldhouwde zandstenen top”. Een soort cartouche onder de daklijst vermeldt 1724.