Zuiderkerk (Amsterdam)

De Zuidertoren is de toren van de Zuiderkerk in Amsterdam.

. De stal int Nuland is een herplaatste gevelsteen aan het Zuiderkerkhof, Zandstraat in Amsterdam-Centrum. De tekst is een samentrekking van De stal in het nieuwe land en laat een stal zien in wat toen nog agrarisch gebied was. Deze gevelsteen is afkomstig uit het gebouw Zandstraat 38, zelf nieuwbouw uit 1932/33, dat in 1968 tegen de vlakte ging voor de metrobouw. Er werd vervolgens gesteggeld om de herplaatsing maar de VVAG (Vereniging voor Amsterdamse Gevelstenen) zorgde er uiteindelijk in 2001 voor dat het herplaatst werd op een hoekpand van de Zandstraat aan het plein, ongeveer twintig meter van haar plaats in 1933. Als gevolg van het Van Houtensysteem werden bij sloop begin 20e eeuw historische geveldelen elders in de stad herbruikt; in dit geval kwam de halsgevel van 38 in een gebouw aan Reguliersgracht 16. De gevelsteen bleef haar adres echter trouw. De steen is middel een tekening in de 19e eeuw vastgelegd door tekenaar Johan George Lodewijk Rieke. De steen kwam voor in het boekwerk Noord-Hollandsche oudheden met omschrijvingen van Gerrit van Arkel en Adriaan Willem Weissman uit 1900; zij schatten de maaktijd in als 1740. Het object werd ook omschreven in de Voorlopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst (versie 4.2) uit 1933. Het gebouw Zandstraat 38 stond op de nominatie een monument te worden, maar werd vlak na of voor publicatie van de lijst dus afgebroken.

Zuiderkerkhof is een binnenplein in Amsterdam-Centrum, Zuiderkerkbuurt.

Het Watergordijn is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Architect Hans Hagenbeek ontwierp voor het Zuiderkerkhof een aantal nieuwbouwwoningen, nadat de bebouwing was afgebroken ten behoeve van bouw van de Oostlijn van de Amsterdamse Metro. Die nieuwbouw tussen het Zuiderkerkhof en de Sint Antoniebreestraat staat deels op de ondergrondse metrotunnels. Dit had tot gevolg dat de bebouwing gebouwd moest worden rondom een gigantische ontluchtingskoker van het Gemeentelijk Vervoerbedrijf. Hagenbeek fleurde die ontluchtingskoker op met een watergordijn. Het watergordijn begint aan de bovenzijde met een boog waarin een glasplaat de drie Andreaskruizen uit het wapen van Amsterdam zijn te zien. Het water stroomt naar beneden vanuit een gleuf en langs spiegelende tegels. Het stort in een bassin in de vorm van een dubbel uitgevoerde halve cirkel van marmer. De bovenste halve cirkel houdt het water in het bassin, maar dient tevens als rugleuning van de zitbank van de onderste ring. Burgemeester Ed van Thijn onthulde de waterpartij op 24 maart 1984 tijdens de opening van het plein als geheel. De wand was in eerste instantie van tegels van roestvast staal met reliëf, maar die lieten door een verschil in de mate van uitzetting/krimp met het omringende beton los. Op kosten van het Gemeentelijk Vervoerbedrijf (eigenaar van de zuil) werden de tegels bij een renovatie vervangen door hardglas, waarbij er tevens een rubberen isolatielaag kwam tussen beton en glas.

De Theo Boschbrug (brug 230) is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. Hij is genoemd naar de Amsterdamse architect Theo Bosch (1940-1994). De brug is gelegen in de westelijke kade van de Zwanenburgwal en voert over de Raamgracht. Alhoewel de brug in het oude centrum van de stad ligt zijn er nauwelijks gemeentelijke of rijksmonumenten rondom de brug te vinden; Als gevolg van de sloop van alle bebouwing ten behoeve van de aanleg van de metrobuis van de Oostlijn van de Amsterdamse metro heeft hier op grote schaal nieuwbouw plaatsgevonden aan het einde van de 20e eeuw met als meest opvallende gebouw de Stopera uit 1986 aan de overzijde van de Zwanenburgwal en het door Theo Bosch ontworpen Pentagon uit 1983 aan de noordzijde van de brug. De brug geeft wel een inkijk in de markt van het Waterlooplein, eveneens aan de overkant van de Zwanenburgwal; een rechtstreekse verbinding is er niet. Er ligt hier al eeuwen een brug. Pieter Bast tekende hier een brug in op zijn plattegrond van 1599 (er waren hier toen nog lege plekken in de bebouwing) en in 1625 deed ook Balthasar Florisz. van Berckenrode dat. Volgens de kaart lag de brug toen in de kade van de Verwers Graft (de Verweryen, thans Zwanenburgwal) over de Verwers Graft (thans Raamgracht), die hier een haakse bocht maakte nabij de Moddermeule Steech. De moderne geschiedenis van de brug begint toen de tekenaar, graveur Elias Spanier (1821-1863) hier de situatie vastlegde. Er lag toen al een liggerbrug. Sindsdien is er weinig veranderd voor wat betreft de brug. Rond 1960 is zij nog vernieuwd voor het destijds relatief schamele bedrag van 24.000 gulden. De vernieuwing maakte deel uit van een pakket aan 43 brugvernieuwingen voor een totaalbedrag van 18 miljoen gulden. De brug is gezien de hoeveelheid zoutschade in de jaren tachtig vermoedelijk opnieuw aangepakt, nadat het Pentagon was opgeleverd. De brug had als officieuze benaming de Moddermolenbrug, naar de nabij gelegen Moddermolensteeg, die recht voor de brug lag. In april 2016 schrapte de gemeente Amsterdam alle officieuze benamingen van bruggen. Een voorstel uit begin 2017 deze brug te vernoemen naar architect Theo Bosch (1940-1994) werd in december 2017 goedgekeurd en deze naam wordt opgenomen in de Basisadministratie Basisregistraties Adressen en Gebouwen.

Het Pentagon is een woningbouwcomplex in de Nieuwmarktbuurt van Amsterdam. Het is het enige gebouw aan het gelijknamige plein. Het gebouw is ontworpen door architect Theo Bosch met hulp van Aldo van Eyck en geldt als voorbeeldproject binnen de Nederlandse stadsvernieuwing. Pentagon en Complex Hagenbeek schermen het pleintje Zuiderkerkhof af van de drukke omgeving.

Pentagon is een plein in Amsterdam-Centrum, Zuiderkerkbuurt. Het is een binnenplein centraal gelegen in het gebouw Pentagon. Het plein kreeg haar naam per raadsbesluit 23 maart 1983. Het werd toen gedefinieerd als het binnenplein van het vijfhoekig gebouw; het enige gebouw aan het plein. Huisnummers lopen op van 1 tot en met 87, al ontbreekt er hier en daar een nummer. Het is gesitueerd tussen de Sint Anthoniebreestraat, Zwanenburgwal, Raamgrachtplein en Moddermolenstraat. Er zijn diverse uitingen van kunst in de openbare ruimte. Gevels van het gebouw zijn beschilderd met cirkelsegmenten en pilaren aan de Sint Anthoniebreestraat zijn opgesierd met schilderingen. In een van de toegangen zijn twee gevelstenen aangebracht. Een met de spreuk: Beneyt Niemans Profitt Laat Elleckop Hoopen BouweWant Of Gy Het Schoon BenytHet Fortuyn Sal Syn Loop Houwe Het andere geeft een ambachtelijk tafereel: De Glasemakers Winkel. Deze gevelstenen zijn restanten van de gebouwen aan de Moddermolensteeg, een bij de bouw van het Pentagon verdwenen straatje.

De Nieuwe Hoogstraat is een Amsterdamse straat die de Oude Hoogstraat verbindt met de Sint Antoniesbreestraat in Amsterdam-Centrum. De straat loopt van de Bushuissluis over de Kloveniersburgwal, in de richting van de Snoekjessteeg. In de schaduw van de Zuiderkerk grenzen de Zanddwarstraat en het Zuiderkerkhof aan de Nieuwe Hoogstraat. De straat is van oudsher een winkelstraat en maakt deel uit van de deels autovrije route vanaf de Dam - Damstraat – Oude Doelenstraat – Oude Hoogstraat - Nieuwe Hoogstraat. Naast de in dit deel van de stad te verwachten op het toerisme gerichte bedrijvigheid (coffeeshops, souvenirwinkels, horeca) vindt men hier een gevarieerd winkelaanbod. In de middeleeuwen vormde de Nieuwe Hoogstraat een deel van de belangrijkste oost-westas van Amsterdam, die van de Dam naar de Sint Antoniesdijk liep; de toenmalige oostgrens van de stad. De Nieuwe Hoogstraat lag binnen de 'Jodenhoek', zoals men dit deel van de stad in de volksmond noemde. Deze Joodse wijk lag tussen het Centraal Station, de Kloveniersburgwal, Waterlooplein, Valkenburgerstraat en de Prins Hendrikkade. Tijdens de Tweede Wereldoorlog - vanaf februari 1941- werd de wijk door de Duitsers afgesloten. Er leefden, naast niet-Joden, meer dan 25.000 Joden. Velen van hen werden vermoord in vernietigingskampen. De Nieuwe Hoogstaat grenst aan het gebied waar zich in 1975 tijdens de aanleg van de eerste metrolijn de Nieuwmarktrellen afspeelden. Sindsdien verrees hier veel nieuwbouw, zoals het complex aan de Nieuwe Hoogstraat 10, 12, 14 (van Overbeek Architekten) en de metro-ingang en woningen aan de Nieuwe Hoogstraat en het Zuiderkerkhof van Theo Bosch uit 1982. In 2006 werden de autovrije Oude en Nieuwe Hoogstraat heringericht, waarbij een verdiept fietspad werd aangelegd om een duidelijker verschil tussen het fiets- en voetpad aan te brengen. Desondanks wordt het doel van de paden, vooral door toeristen, niet altijd begrepen. Aan de Nieuwe Hoogstraat / hoek Sint Antoniesbreestraat ligt een uitgang van het metrostation Nieuwmarkt.

Brug 226 is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. De brug ligt in de zuidelijke kade van de Raamgracht en voert over de Groenburgwal. Het vormt met brug 225 en brug 230 de drie bruggen in en over de Raamgracht. Er liggen maar twee bruggen over de Groenburgwal; deze in het noorden en Staalmeestersbrug (brug 2270 van de Staalstraat in het zuiden. De brug wordt omringd door gemeentelijke en rijksmonumenten. Men heeft vanaf de brug een goed uitzicht op (de toren van) de Zuiderkerk, een van de kunstenaars die hier midden 19e eeuw kwam tekenen dacht dat hij de Westerkerk in zijn vizier had. Er ligt hier al eeuwen een brug. Op de kaarten van Cornelis Anthonisz. uit 1538 en 1544 staat wel al het gebied "Die Raemen" (lakenramen) aangegeven, maar een brug ontbreekt. Die brug is wel te zien op de kaart van Pieter Bast uit 1599. De kaart van Balthasar Florisz. van Berckenrode uit 1625 laat een houten brug zien in de kade van de Verwers Graft over de Groene Burchwal. De moderne geschiedenis van de brug begint in het midden van de 19e eeuw. Een aantal kunstenaars legde hier toen een stenen welfburg vast, toen steevast een sluis genoemd; een daadwerkelijke sluis heeft hier nooit gelegen. Op de tekeningen en schilderijen is ook al te zien dat de boogconstructie afwijkt van de welfbruggen elders in de stad; ze lijkt te zijn afgeplat. Een veelvuldige klacht in de 19 eeuw over de Amsterdamse bruggen was dat de hellingen te steil waren voor met name paard en wagen of handkarren. Niet zelden hielden ze de vracht niet in toom en belandde de kar in een hoekpand. In 1893 schreef de gemeente een aanbesteding uit voor het vernieuwen van de brug. Toch raakte in 1937 een paard en wagencombinatie van Van Gend & Loos van de brug in de kelder van het hoekpand. In 1929 kwam er nog een nieuw rijdek. Die vreemde boog heeft de brug anno 2017 nog steeds. Zoutschade aan de vleugelmuren verraadt echter dat (een gedeelte van) de brug in de jaren zestig of zeventig nog is vernieuwd.

De Raamgracht in het centrum van Amsterdam loopt van de Kloveniersburgwal naar de Zwanenburgwal. De Groenburgwal, Verversstraat en Zanddwarsstraat komen uit op de Raamgracht. Over de gracht liggen brug 225 bij de Kloveniersburgwal en de Theo Boschbrug (brug 230) nabij de Zwanenburgwal.

De Sint Antoniesbreestraat is een winkelstraat tussen de Amsterdamse Nieuwmarkt en de Jodenbreestraat, in de Nieuwmarktbuurt in Amsterdam-Centrum. Op de hoek van de Nieuwe Hoogstraat en Sint Antoniesbreestraat is een ingang van het metrostation Nieuwmarkt. De Sint Antoniesbreestraat loopt vanaf de voormalige Sint Antoniespoort (nu de Waag), naar de Sint Antoniessluishoogwaterkering (tussen de Zwanenburgwal en Oude Schans). De verlenging over de Sint Anthoniebrug in zuidelijke richting noemt men sinds de tweede helft van de 17e eeuw de Jodenbreestraat. In de straat is een aantal vitrines tegen de gevels geplaatst om ruimte te bieden aan tijdelijke exposities. Van 1 oktober 2022 tot 1 mei 1 mei 2023 exposeerde daar René Smulders (Heemskerk, 1955; Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) onder de titel Couleur locale. De kleuren voor de abstracte werken had hij in de buurt gevonden en werkte het verder uit,

De Sint Antoniesdijk was een dijk die langs de zuidelijke oever van het IJ liep, in het verlengde van de Zeedijk. De Zeedijk bevond zich binnen de stadsmuren, de Sint Antoniesdijk daarbuiten.