Hortus Medicus (Haarlem)

Het Stedelijk Gymnasium Haarlem is een zelfstandig gymnasium in Haarlem. De school is opgericht in 1389 en daarmee een van de oudste scholen van Nederland. Het Stedelijk Gymnasium Haarlem is midden in de binnenstad gevestigd in twee gebouwen achter het stadhuis van Haarlem. Het hoofdgebouw is gevestigd op Prinsenhof 3, met daar tegenover een dependance aan de Jacobijnestraat 24. Beide gebouwen zijn een rijksmonument. Tussen de gebouwen ligt de Hortus Medicus. De school telde in het schooljaar 2019-20 862 leerlingen, 72 docenten en 21 onderwijsondersteunende medewerkers. De leerlingen komen uit de hele regio Zuid-Kennemerland, het overgrote deel komt echter uit de gemeentes Haarlem, Bloemendaal en Heemstede.

Het Prinsenhof in Haarlem is een gebouw in het centrum van deze stad tegenover de Hortus Medicus aan het Prinsenhof. Oorspronkelijk maakte het gebouw deel uit van het Predikherenklooster, ook wel Jacobijnenklooster of Dominicanenklooster genoemd. Het gebouw kreeg vanaf 1590 de functie van logement voor de stadhouder en is hierbij in het complex van het Stadhuis van Haarlem opgenomen. Cornelis Cornelisz van Haarlem schilderde in opdracht van het stadsbestuur schilderijen. In 1708 vestigde zich op de eerste verdieping de bibliotheek van Haarlem. In 1797 werden de schutterijen opgeheven. Negen grote schuttersstukken uit de verenigingsgebouwen werden in het stadhuis opgehangen. Vier van de negen waren geschilderd door Frans Hals. Het gebouw werd aldoende gebruikt om de stedelijke collectie schilderijen te tonen. Vanaf 1602 had de conciërge het verzoek gekregen bezoekers niet te weigeren en vanaf 1780 werd een bezoekerslijst bijgehouden. Hiermee was het een van de vroegste musea van Nederland. In 1860 werd de tentoonstellingsfunctie geformaliseerd door de gemeenteraad. In 1861 werd een eerste tentoonstelling over de productie van de Nederlandse nijverheid georganiseerd. Op 30 juni 1862 werd het Stedelijk museum van schilderijen (later hernoemd tot Frans Hals Museum) geopend. De zalen werden bestemd voor permanente expositie van de gemeentelijke bezittingen. Er werden 123 schilderijen getoond. De verzameling werd gestaag uitgebreid met schenkingen en een groot bruikleen van het Sint Elisabeth Gasthuis. De hoofdmoot van deze bezittingen vormde in de 19e eeuw een verzameling schuttersportretten van Frans Hals, welke in 1828 op het stadhuis was ondergebracht. Door aankopen en schenkingen groeide het stedelijk kunstbezit zo gestaag, dat in 1908 besloten werd om een nieuw museum in te richten. Hiertoe werd het Oudemannenhuis aan het Groot Heiligland bestemd, dat op 14 mei 1913 als museum in gebruik genomen werd. In 1921 werd de bibliotheek uitgebreid met een openbare leeszaal. Tot aan 1974 bleef de bibliotheek van de gemeente Haarlem gevestigd in het Prinsenhof.

Op 23 juni 1944 werd een mislukte overval gepleegd op het distributiekantoor aan de Zijlstraat 70 in Haarlem. De kraak werd gepleegd in opdracht van Johannes Post. De kassier van de distributiedienst, J.J. Barthel, zorgde ervoor dat de overvallers een sleutel kregen. Barthel zou zich op de dag van de overval ’s avonds in de kluis laten insluiten om de bonkaarten alvast in zes zakken in te pakken. Toen de overvallers na zessen in het gebouw binnendrongen bleken daar schoonmaaksters aan het werk te zijn. Die slaagden erin de politie te waarschuwen. Met slechts een kleine buit maakten de overvallers zich uit de voeten. Toch is een van hen, Jan Wildschut, gepakt. Dit gebeurde door toedoen van een NSB’er, die zijn fiets voor Wildschut gooide waardoor hij viel. Wildschut werd naar het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam gebracht. Een poging om hem te bevrijden mislukte (zie: Overval op het Huis van Bewaring) en leidde onder meer tot de arrestatie en executie van zijn goede vriend Johannes Post.

De Apostolische Kerk is een kerk van de Hersteld Apostolische Zendinggemeente in de Jacobijnestraat in Haarlem. Het gebouw dateert uit de tweede helft van de 19e eeuw, volgens een gevelsteen anno 1868. Sinds 1925 is het gebouw in gebruik als kerk. Het gebouw is een rijksmonument.

De Nieuwe Groenmarkt is een straat en plein in de Binnenstad van Haarlem. De straat is een korte, maar brede straat en loopt van de Zijlstraat tot aan het Krocht. Haarlem kent twee straatnamen met Groenmarkt, de Oude Groenmarkt is gelegen achter de Grote of St.-Bavokerk. Aan de Nieuwe Groenmarkt staat de tussen 1843 en 1844 gebouwde Groenmarktkerk, een van de vier in deze straat te vinden rijksmonumenten. Tot aan de uitbreiding van de autoluwe binnenstad in juli 2019 was de straat deels ingericht als parkeerplaats voor auto's. Sinds de uitbreiding zijn de voormalige parkeervakken, als tijdelijke inrichting, bestemd voor fietsers. Tevens zijn er een aantal bloembakken geplaatst. De Groenmarkt is in afwachting van definitieve herinrichting. Zo wordt onder andere onderzocht of er onder de straat een fietsenkelder gerealiseerd kan worden en of deze duurzaam is. Verder zal de straat als uitvalsbasis voor de weekmarkt dienen en moet de straat kleinschalige evenementen kunnen herbergen.

Het Huis van Schagen is een complex en huis in de Nederlandse stad Haarlem. Het huis is gelegen in het centrum van de stad en ligt aan de Koningstraat. Het huis dateert uit het midden van de 15e eeuw en is vernoemd naar Johan van Beyeren van Schagen. Van Schagen bewoonde het huis van 1584 tot 1601 en liet het belangrijk verbouwen. De toegangspoort dateert uit 1631. De bovenkant van deze poort wordt gekenmerkt door de toegepaste Hollands classicisme. Het complex werd in de periode 1882-1883 verbouwd tot een rooms-katholieke school van de St. Antoniusparochie. Tijdens deze verbouwing kreeg het complex een gevel in neorenaissancestijl. Rond deze periode van verbouwing is ook een neogotische kapel geplaatst in het verlengde van de 17e eeuwse toegangspoort. Het huis betreft sinds 18 mei 1971 een rijksmonument. Sinds 2003 herbergt het gerestaureerde complex op de begane grond winkels en op de verdiepingen en in de kapel woningen.

Het stadhuis van Haarlem bevindt zich op de Grote Markt. Op dezelfde locatie stond eerder een jachtslot van de graven van Holland en het door Floris V in 1296 gestichte Dominicanenklooster. Het jachtslot, dat dienstdeed als militair en bestuurlijk centrum, werd in de 14de eeuw door brand verwoest. Het stadhuis, een rechthoekig gebouw bestaande uit het Zaalgebouw en de Gravenzaal, met kantelen en een toren, werd in 1370 op dezelfde plaats opgericht. In de eeuwen daarop werden diverse verbouwingen uitgevoerd. De stadhuistoren werd tussen 1465 en 1468 opgetrokken, maar in 1772 afgebroken en pas in 1913 herbouwd. Na de opheffing in 1578 van het Dominicanen- of Jacobijnenklooster werden de kloostergebouwen en het pandhof in het stadhuiscomplex geïntegreerd. De tweebeukige kloosterkerk werd in 1579 gesloopt. Tussen 1622-1630 werd een nieuwe vleugel in de Hollandse renaissancestijl gebouwd naar ontwerp van Lieven de Key. De stadhuisgevel werd in de periode van 1630-1633 in classicistische stijl vernieuwd. In 1764 werd een nieuwe vleugel, de Weeskamer genoemd, aan de Koningstraat opgericht. Een grote uitbreiding vond in de jaren 1885-1891 aan de kant van de Koningstraat en Jacobijnenstraat plaats. In de hal van het stadhuis hangt een gedenkbord, geschilderd door Han Bijvoet, ter herinnering aan de tien mensen die na de aanslag op Alois Bamberger in 1943 werden gefusilleerd. De Gravenzaal is toegankelijk tijdens open monumentendagen en voor huwelijken. Er hangen 19 panelen met in totaal 32 graven en gravinnen van Holland, deze zijn omstreeks 1493 geschilderd voor het Karmelietenklooster aan de Grote Houtstraat.

De Wilhelminakerk in Haarlem staat in het centrum van de stad aan de Gedempte Oude Gracht. Het kerkgebouw is ontworpen door Arie de Maaker en gebouwd vlak na de Eerste Wereldoorlog. De kerk werd op 31 augustus 1921 (Koninginnedag) in gebruik genomen.

De Koningstraat is een straat in de Binnenstad van Haarlem. De straat verbindt de Grote Markt met de Gedempte Oude Gracht en ontspringt ter hoogte van het Stadhuis. De straat loopt vanaf de Grote Markt zuidwaarts om na het kruisen van de Gedempte Oude Gracht verder te gaan als de Gierstraat. Op de Koningstraat komen de Jacobijnestraat, Paarlaarsteeg en de Stoofsteeg uit. Langs het eerste gedeelte van de Koningstraat ligt de oostelijke vleugel van het Stadhuis. Deze vleugel behoorde ooit tot een voormalig Dominicaner- of Predikherenklooster, via de Pandpoort kan men de binnentuin van deze vleugel betreden. Even verderop staat het rijksmonumentale Huis van Schagen.

De Groenmarktkerk is de gebruikelijke aanduiding voor de Sint-Antoniuskerk aan de Nieuwe Groenmarkt te Haarlem. Het was tot 2022 de op een na oudste nog rooms-katholieke kerk van Haarlem. De kerk werd gebouwd in 1843 en 1844. Patroon van de kerk is de heilige Antonius van Padua. Per 2023 werd de kerk verkocht aan de evangelische gemeente met de naam Re:Connect.

Het Remonstrants Hofje is een Haarlems hofje, het is te vinden aan de Ursulastraat nummer 16. Het Hofje is 1773 gesticht door Isabella van Leeuwarden op het terrein van het voormalige Ursulaklooster, dit was een klooster van de Orde der Franciscanen. Zoals vrijwel alle kloosters in Haarlem was ook dit klooster tijdens de reformatie gesneuveld. De ingang van het hofje bevindt zich in een overgebleven muur van het klooster, de kloosterkapel doet dienst als voorhuis. Isabella van Leeuwarden (1696–1773) was een koopvrouw en eigenaresse van een weverij. Op haar 41ste trad ze toe tot de remonstrantse gemeente. Ze trouwde op latere leeftijd (1752) met Pieter Merkman jr. (1699-1760), eigenaar van een garenlintfabriek. Na het overlijden van Merkman erfde ze ook zijn bedrijf, daarmee was Van Leeuwarden zeer vermogend. In de laatste jaren van haar leven hield Isabella van Leeuwarden zich bezig met een plan om de armoede binnen de remonstrantse gemeente te verzachten. Dit plan was een idee van haar in 1748 overleden broer Justus. In eerste instantie wilde ze geen eigen hofje, liever wilde ze de kosten dragen van het oudste Haarlemse hofje, het Hofje van Bakenes. Ze stelde wel een voorwaarde: een van de twee regenten moest remonstrants zijn. Deze voorwaarde werd niet ingewilligd. Hierop stelde Van Leeuwarden een deel van haar nalatenschap beschikbaar voor de stichting van een hofje voor zes arme weduwen of ongehuwde vrouwen uit de Haarlemse Remonstrantse gemeente. De eveneens remonstrantse timmerman Nicolaas Tijsterman, eigenaar van het terrein van het oude Ursulaklooster, maakte het ontwerp. In 1774 opende het 'Remonstrantsch Gereformeerd Hofje van Justus en Izabella van Leeuwaerden' zijn deuren voor de eerste bewoonsters.

De Krocht is een straat in het centrum van Haarlem. De korte straat en kleine vernauwing vormt een verbinding tussen de Kruis- en Smedestraat, onderdeel van de Rode Loper, en de Nieuwe Groenmarkt. Tevens komen de Lange Margarethastraat, Zoetestraat, Ursulastraat en de Barteljorisstraat uit op de Krocht. Het straatje - dat ook gezien kan worden als een smal plein - is onderdeel van het regionaal fietsnetwerk dat van het Station Haarlem via de Zijlstraat naar de Gedempte Oude Gracht loopt. De naam van de straat is afkomstig van het woord croft, dat zoiets betekent als; klein stuk wei- of bouwland of akker. Op de hoek met de Lange Margarethastraat werd in 1876 de hogereburgerschool voor meisjes gebouwd. Aan deze HBS studeerde ook de Nederlandse archivaresse Gerda Hendrika Kurtz. Op de hoek met de Kruisstraat staat het Hofje van Oorschot. Op de plek van dit hofje stond tot en met 1768 het Heilige Geesthuis.