Spiegel van de hemel

Het voormalige Burgerweeshuis aan het IJsbaanpad in Amsterdam-Zuid werd in 1958-1960 gebouwd door Aldo van Eyck en is het eerste voorbeeld van het structuralisme. Aldo van Eyck verwierf ermee veel aanzien in binnen- en buitenland. Het gebouw is opgebouwd uit 328 kleine eenheden, vier enkellaags grote eenheden, vier grote eenheden met een verdieping en een opgetild langwerpig volume met daaronder de ondergrondse fietsenstalling. De verschillende eenheden zijn gegroepeerd rond enkele patio's en een binnenplaats.

Tripolis is een kantorencomplex in Amsterdam-Zuid. Het is een van de laatste scheppingen van architect Aldo van Eyck. Het complex is echter te danken aan een andere architect, Herman Hertzberger, die rond 1988 collegae inschakelde in een (geslaagde) poging het Burgerweeshuis ook ontworpen door Van Eyck van de sloophamer te redden. De gemeente Amsterdam ging overstag en zette een gecombineerde opdracht uit. Degene die het burgerweeshuis wilde restaureren, mocht ook het terrein tussen dat complex en de Rijksweg 10 volbouwen, wel het liefst met ook een creatie van Van Eyck. In 1990 was het ontwerp klaar, in het voorjaar van 1992 ging de eerste heipaal de grond in voor dit driedelig (tri) ensemble van Aldo van Eyck en diens vrouw Hannie van Eyck. De oplevering was rond april 1994, toen er een malaise heerste in de Amsterdamse kantoorwereld en er nog (te) weinig huurders voor het pand waren gevonden. Volgens de gemeente Amsterdam was Van Eyck van mening, dat kantoren ontmoetingsplekken moesten zijn in plaats van alleen maar ruimten voor administratieve verwerking. Hij hield de gedachte aan, een kantoor moet zijn als een stad en een stad moet zijn als een kantoor. Volgens zijn ontwerp werden drie kantoorclusters gebouwd rondom een binnenplaats. Elke cluster bestaat uit een, wat de gemeente noemt ontsluitingstoren met daarin ook de liftschachten. Op die ontsluitingsruimten sluiten dan weer drie kantoortorentjes aan. Het gehele complex met binnenplaats is gesitueerd op een bovengrondse parkeergarage, die vanaf de binnenplaats ondergronds lijkt te liggen. De torens bestaan uit 6, 7 en 10 bouwlagen, waarbij ze zodanig zijn gepositioneerd, dat het lijkt alsof zij het burgerweeshuis beschermen tegen de rijksweg 10. Van Eyck liet veel van de interne kantoorvoering over aan de toekomstig gebruiker maar liet de diverse ruimten voor kantoorfuncties in elkaar overlopen en elkaar overlappen. Het gebouw moest zo ingedeeld worden zodat slingerende gangpaden ontstonden etc. De gevels zijn opgetrokken uit Irokohout, aluminium en graniet. Naar boven toe kragen de gevels aan alle kanten vijf centimeter per verdieping uit; een zicht dat terugvoert naar de aloude panden in de Amsterdamse binnenstad, die naar boven toe naar elkaar toe groeiden. Het moest de onderlinge samenhang versterken. Het grijze graniet wordt onderbroken door kleurige aluminium kozijnen. Door de kozijnen aan de buitenzijde van het complex paars en blauw te maken lijkt er een geheel aan gebouwen te ontstaan; hetzelfde geldt voor de kozijnen in de gevels rond de binnenplaats die graderen van geel-oranje-rood. Die kozijnen bevatten steeds andersvormige ruiten, zodat ook hier gedacht is aan afwisseling. Toen de werkzaamheden voor de Zuidasdok de ondergang dreigde te worden, vroeg de Erfgoedvereniging Heemschut in september 2018 de status van gemeentelijk monument aan, hetgeen op 16 april 2019 werd verleend. Een van de redenen was dat volgens Heemschut dat Tripolis en het Burgerweeshuis een bouwkundige eenheid vormen, mede doordat de gebouwen verbonden zijn door een glooiend landschap. Het maakte wel dat een van de eerste en een van de laatste ontwerpen van Van Eyck een soort duomonument vormen, het Burgerweeshuis werd op 9 september 2014 tot rijksmonument verklaard. Het tot monument verklaren kwam in een periode dat Tripolis wederom ten onder dreigde te gaan aan leegstand. Het idee van Van Eyck bleek voor kantoren nauwelijks toepasbaar zodat iedereen weer vertrok. Projectontwikkelaar Flow kocht het in de jaren tien van de 21e eeuw en wilde het onder leiding van architect Winy Maas (MVRDV) dusdanig veranderen (onder andere een glazen kantoor van 155 meter lengte er boven), dat de erfgenamen van Van Eyck protesteerden. In 2019 werden de procedures tot herontwikkeling in gang gezet met een verwachte start liggend in de jaren twintig. In 2019 heeft gebouw 300 een uitgerolde Slinky over de toegang; het is van kunstenaars Simon Wald Lasowski en Sajoscha Talirz; het moet door haar rijkheid aan kleuren bezoekers naar Tripolis lokken.

De Dubbele Buurt is een vroegere buurt aan het begin van de Amstelveenseweg in Amsterdam-Zuid. Na de aanleg van de overtoom in de Schinkel in 1515 ontstond hier een levendige buurt met veel bedrijvigheid. Een van de bekendste gebouwen was de herberg het Leidse Veerhuis, gesloopt in 1915. De Schinkel was tot 1896 de grens tussen de gemeente Nieuwer-Amstel (aan de oostkant) en de gemeente Sloten (aan de westkant). Vanuit Amsterdam liep de Overtoomse Vaart tot aan de overhaal. Hier begon ook de weg naar Amstelveen, de Amstelveenseweg. Langs een groot deel van de weg was er slechts aan een kant bebouwing, alleen op het eerste stukje (tot aan de latere Zocherstraat bij het Vondelpark) stonden de huizen aan beide zijden van de weg. Zo ontstond de naam 'Dubbele Buurt'. Een veronderstelling dat deze naam te maken had met het feit dat aan de Slotense zijde ook een buurtschap lag is onjuist. De buurt aan de westkant van de Schinkel heette Overtoomse Buurt. Na de annexatie van dit deel van Nieuwer-Amstel door Amsterdam in 1896 en van de gehele gemeente Sloten in 1921 begon de verstedelijking in deze omgeving en daarmee de neergang van de oude buurtschappen. De overtoom werd in 1809 vervangen door een schutsluis. Een eeuw later was deze te smal geworden voor het groeiende scheepvaartverkeer. Nadat in 1942 de Nieuwe Meersluis in gebruik werd genomen kwam het einde voor de Dubbele Buurt. Een deel moest verdwijnen voor de verbreding van het vaarwater, een ander deel voor verbreding van de Amstelveenseweg. Ook de nabij liggende Overtoomse Buurt verdween voor het grootste deel voor de stedelijke bebouwing bij het Surinameplein. Van de bebouwing van voor 1933 resteren alleen nog de huizen Amstelveenseweg 54-56. De eerste tram door de Dubbele Buurt was in 1877 de paardentramlijn Leidseplein – Amstelveenseweg, die in 1904 werd vervangen door de elektrische tram, dit was sindsdien lijn 1. Omdat er in de Dubbele Buurt slechts ruimte voor enkelspoor was, werd in 1918 een spoor richting Leidseplein gelegd door de Zocherstraat. Dit bleef in gebruik tot de gedeeltelijke sloop van de Dubbele Buurt en verbreding van de Amstelveenseweg in 1933. Van 1913 tot 1923 reed ook lijn 17 hier langs, die in 1921 werd opgevolgd door lijn 23. Van 1918 tot 1922 reed ook lijn 19 hier langs, die in 1922 werd opgevolgd door lijn 6. Deze beide lijnen bleven hier tot 1942 respectievelijk 1944, en voor stadionverkeer tot 1958. Lijn 1 bleef de route over de Amstelveenseweg volgen tot 1971, toen deze naar Osdorp werd verlegd. Van 1977-2006 (met onderbreking van juni 2002 tot december 2004) was de opnieuw ingestelde lijn 6 weer op deze route te vinden, sindsdien is er uitsluitend tramverkeer van en naar de Remise Havenstraat.

Het metrostation Amstelveenseweg is een halte van de Amsterdamse metro in het stadsdeel Zuid. Het station ligt aan de Ringlijn, metrolijn 50, en werd geopend op 28 mei 1997. Per 3 maart 2019 wordt dit station ook aangedaan door metrolijn 51, die vanaf die datum vanaf station Zuid naar Isolatorweg is verlegd. Het metrostation ligt op een viaduct boven de Amstelveenseweg, die van het Stadionplein via Buitenveldert naar Amstelveen leidt. Net als de evenwijdig aan de metrosporen lopende Schipholspoorlijn ligt het station Amstelveenseweg tussen de rijbanen van de Amsterdamse ringweg A10. Het eilandperron heeft (voor beide richtingen van de metrolijn) twee in- en uitgangen, aan de west- en oostzijde, leidend naar weerszijden van de Amstelveenseweg. In de omgeving van het station bevinden zich enkele kantoorgebouwen (waaronder het Infinity-gebouw (het voormalige ING House) uit 2002 en het complex Tripolis uit 1994 van Aldo van Eyck) en verder het VU medisch centrum, het Olympisch Stadion en de Begraafplaats Buitenveldert. Er is een overstapmogelijkheid op tramlijn 24 en de buslijnen 62, 198, 246 (in de ochtendspits), 257 (in de ochtendspits), 346, 357 en 397.

Aldo van Eyckbrug (brug 413) is een vaste brug in Amsterdam-Zuid. De vierbaans verkeersbrug met aan weerszijden fiets- en voetpaden, waarover ook nog tramlijn 24 rijdt, is gelegen in de Amstelveenseweg. Zij overspant hier het Zuider Amstelkanaal, waar deze overgaat in de Stadiongracht. Aan de noordoostkant van de brug ligt het Stadionplein. Aan de zuidwestkant van de brug komt het IJsbaanpad op de Amstelveenseweg uit. In 1928 lag hier nog een dijk tussen de twee grachten. In 1934 werd aan Piet Kramer gevraagd een brug te ontwerpen voor deze plaats. De brug werd ingediend als project voor het Werkfonds ter bestrijding van werkloosheid. Kramer had zijn ontwerp in Amsterdamse Schoolstijl, dat hij met Hildo Krop had gemaakt pas in 1936, want hij wilde een “spectaculaire” nieuwe toegangspoort tot de stad. Let wel, toen de brug gebouwd werd lag aan de zuidzijde nog braakliggend terrein. De financiën waren echter ontoereikend voor het totaalontwerp en er werd aan met name Krop gevraagd om een alternatief. De granieten zuilen waarop de beelden geplaatst zouden moeten worden werden behoorlijk slanker. Zo kwam toch een brug tot stand die alle kenmerken had van de samenwerking van Kramer en Krop. Afwisseling tussen baksteen en graniet, sierlijke smeedijzeren balustrades en zitbanken zijn van Kramer, die ook de omgeving liet voorzien van bomen. Deze worden aangevuld door twee beelden op acht meter hoge sokkels van Krop aan de zuidkant. Aan de zuidwestkant staat een beeld van een moeder met kind op de schouder met een bloesemtak in de hand en vogels aan haar voeten, aan de zuidoostkant een man met fruit op zijn schouder, die een sluishendel bedient. Beide beelden stonden symbool tussen de verbinding (toen nog) platteland en de stad. Het beeld van de vrouw draagt een schild met het oude stadszegel van Amsterdam (met koggeschip), de man het stadswapen met de drie Andreaskruizen. De sokkels moeten de kijker herinneren aan de elders aan de rand van de stad geplaatste banpalen. Het geheel wordt gecompleteerd met een windroos, een geliefd onderwerp van Kramer, aan de noordzijde. De brug draagt het jaartal 1937 in zich, maar er trad vertraging op, de brug was pas een jaar later klaar voor gebruik. Aan weerszijden aan de zuidkant van de brug staan acht meter hoge sokkels met beelden van Hildo Krop, aan de zuidwestkant een beeld van een moeder met een kind, en aan de zuidoostkant een brugwachter. Tot 2016 stond de brug officieus te boek als 'Stadionbrug', vernoemd naar het ten noordwesten gelegen Olympisch Stadion, dat in 1938 al tien jaar klaar was. In juli 2016 wilde de gemeente af van officieuze benamingen en liet de bevolking kiezen tussen de officieuze naam officieel maken, een verzoek tot nieuwe vernoeming insturen dan wel de brug anoniem door het leven te laten gaan. Er werd toen voor de laatste optie gekozen. In april 2017 werd voorgesteld en in juli besloten de brug te vernoemen naar architect Aldo van Eyck, een vernoeming vanwege zijn grote verdiensten voor de architectonische schoonheid van de stad.

De Sporthallen Zuid vormen sinds 1975 een groot sportcomplex gelegen aan het Burgerweeshuispad en het IJsbaanpad in Amsterdam-Zuid. In de omgeving zijn vele andere sportvoorzieningen zoals het Olympisch Stadion, het Sportpark Zuid met het Frans Otten Stadion en het Sportpark De Schinkel met de voetbalclub ASV Arsenal. Sinds de jaren 1990 dienden de Sporthallen Zuid regelmatig als locatie voor grootschalige housefeesten, zoals Hellraiser, Digital Overdose en Pandemonium. De kopgevels van de hallen waren voorzien van schilderingen ontworpen door Marte Röling.

Infinity, voorheen ING House (bijgenaamd de schoen, poenschoen, klapschaats, strijkijzer, kruimeldief of trein), is een prominent kantoorgebouw aan de Amstelveenseweg in de Zuidas te Amsterdam. Het gebouw werd ontworpen en gebouwd als hoofdkantoor van de grote Nederlandse multinational ING Groep. Op 16 november 1999 werd de eerste paal geslagen en op 16 september 2002 was de officiële opening door toenmalig kroonprins Willem-Alexander. Ondanks de reputatie heeft ING al jaren niets meer met het gebouw van doen.

Het Zuidelijk Citroëngebouw oftewel Citroëngarage is een van oorsprong garage/showroom aan het Stadionplein in Amsterdam, dat tot 2014 dienstgedaan heeft als hoofdkantoor van Citroën Nederland. Het werd van 1930 tot 1931 gebouwd naar een ontwerp van Jan Wils.

Langs de Fred. Roeskestraat, Amsterdam-Zuid staat een titelloos artistiek kunstwerk van Ben Guntenaar. Guntenaar, destijds docent aan wat binnenkort de Gerrit Rietveld Academie zou worden, werd door architect Gerrit Rietveld gevraagd een beeld te ontwerpen voor de bij de academie behorende tuin ontworpen door Mien Ruys. Guntenaar kwam met een zuil dan wel totem, die visueel samenwerkt en contrasteert met het door Rietveld ontworpen gebouw. Guntenaar ontwierp meestentijds beelden bestaande uit meerdere figuraties, maar dat lijkt hier niet het geval. Het is slechts een kolom. Nader bekeken schijnt het echter te bestaan uit drie op elkaar gezette dubbelfiguren. Het bestaat uit blokken die tezamen drie composities vormen van elk 210 centimeter hoog. De overeenkomst met het gebouw zit in de vlakverdeling; deze vertoont overeenkomsten met de glaspartij in de gevel van het oorspronkelijke gebouw. Het contrasteert juist met het gebouw (veel glas met af en toe een onderbreking van kozijn) in dat het toegepaste travertijn compleet ondoorzichtig is, maar dat er smalle openingen zijn waardoor men kan heenkijken. Guntenaar laat tevens verschil zien in het ruwe materiaal en gepolijst travertijn. Het beeld vormde begin 21e eeuw een van de redenen om de Gerrit Rietveld Academie op deze plaats te houden. Er kwamen snel nieuwe gebouwen bij, waardoor het beeld vanaf de Fred. Roeskestraat nog amper zichtbaar is.

De Gerrit Rietveld Academie is een Nederlandse hogeschool voor beeldende kunst en vormgeving gevestigd in Amsterdam. De instelling staat internationaal bekend om haar eigenzinnige en autonome karakter. Van 1924 tot 1968 was de naam van de school Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs.

De Stadionbuurt is een wijk in Amsterdam, in het stadsdeel Zuid in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De buurt is vernoemd naar het nationale stadion van Harry Elte en niet naar het Olympisch Stadion van Jan Wils. Dit stadion stond tussen 1914 en 1929 op de plek van de huidige Jason- en Argonautenstraat. Het werd na de Olympische Spelen van 1928 afgebroken om plaats te maken voor woningbouw. De Stadionbuurt wordt begrensd door: Noorder Amstelkanaal, Apollolaan, Olympiaplein (oostzijde en zuidzijde), Parnassusweg, Zuider Amstelkanaal (midden), Amstelveenseweg (midden), Ringweg A10 (noordelijke teen talud), Schutsluis, Schinkel, Olympiakanaal, Stadiongracht, Amstelveenseweg, Cornelis Krusemanstraat en Hendrik Jacobszstraat. De oppervlakte van de Stadionbuurt is 109,14 hectare. Op centraal stedelijk niveau wordt de wijk aangeduid als buurtcombinatie V48.

Prometheus is een kunstwerk in Amsterdam-Zuid. Het is een oorlogsmonument ter nagedachtenis aan "voor omgekomen sportbeoefenaars" tijdens de Tweede Wereldoorlog. De kunstenaar Fred Carasso beeldde de Griekse mythologische figuur Prometheus met fakkel uit. Prometheus stal volgens de mythe het vuur van de Olympische goden om het aan de mensen te geven. Carasso zag in de fakkel met vuur het vuur van verzet. Carasso was in de jaren dertig zelf op de vlucht voor het fascisme van Benito Mussolini en was later bevriend met diverse leden van het verzet, waaronder Gerrit van der Veen. Bovendien waren de Olympische Zomerspelen 1928 in Amsterdam de eerste spelen, waarbij de Olympische vlam werd ontstoken. Oorspronkelijk was het de bedoeling een plaquette aan te brengen op de marathontoren, maar het Nederlandsch Olympisch Comité zag liever een beeld dat van elke plaats vanuit het Olympisch Stadion te zien was. De beoogde plaats werd toen de zuidtribune. In samenwerking met de Dienst der Publieke Werken werd vervolgens Fred Carasso ingeschakeld. Er heeft ook nog overleg gepleegd met Jan Wils, de architect van het stadion. Het beeld werd onthuld op 22 juni 1947 tijdens de eerste Olympische dag na die oorlog. 50.000 mensen bezochten die dag waarop allerlei sporten werden beoefend. Onder de aanwezigen waren burgemeester Arnold d'Ailly, prinses Juliana en Bernhard van Lippe-Biesterfeld. Die laatste onthulde toen het beeld in zijn functie als beschermheer van het Nederlands Olympisch Comité. Sporters brachten de Olympische groet onder het klinken van het Wilhelmus. Bij de grote herinrichting van de terreinen in en rond het Olympisch Stadion werd het beeld verplaatst en werd neergezet naast de marathontoren. Stond het beeld in het stadion op een zuil, buiten het stadion werd het in 2000 op een sokkel neergezet. Tien jaar later in 1957 werd het beeld De Boeg in Rotterdam onthuld, ter nagedachtenis van de opvarenden van Nederlandse koopvaardijschepen.