Schipholbrug

De Schipholdraaibrug is een draaibrug over de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder in de Oude Schipholweg, tussen de buurtschap Nieuwe Meer en Schiphol-Oost, en verbindt de gemeentes Haarlemmermeer en Amstelveen ter hoogte van het Amsterdamse Bos. De in juli 1936 geopende brug ligt op de plaats van het afgebroken Fort aan het Schiphol. Toen de groei van de in 1920 geopende luchthaven Schiphol een toenemende verkeersdrukte tot gevolg had, was de capaciteit van de Sloterbrug onvoldoende. Er was al eerder, in 1926, in het kader van het Primaire Wegenplan van de Provincie Noord-Holland besloten de Spaarnwouderweg (de huidige Oude Schipholweg) uit te bouwen tot autoweg. Het verlengen daarvan naar Amstelveen via de Burgemeester Colijnweg door het gelijktijdig aangelegde Amsterdamse Bos maakte ook deel uit van deze plannen. Dat bij Koninklijk Besluit in 1926 de defensieve betekenis van het fort Schiphol kwam te vervallen betekende dat het fort aan de provincie kon worden overgedragen. Deze ging over tot sloop van het fort en de bouw van de brug. Het brugwachtershuis en de landhoofden zijn in typische Amsterdamse School baksteenarchitectuur uitgevoerd. Tijdens de bouw heeft er op deze plek tussen 1 januari 1932 en de opening in 1936 een pont gevaren.

Fort aan het Schiphol was een fort in de Haarlemmermeer dat werd aangelegd bij de droogmaking van de Haarlemmermeer om de Posten van Krayenhoff ter verdediging van Amsterdam aan te vullen. Later werd het fort binnen de Stelling van Amsterdam de basis van het militair vliegkamp Schiphol, dat uitgroeide tot Luchthaven Schiphol. Na de drooglegging van de Haarlemmermeer waren extra verdedigingswerken noodzakelijk. Besloten werd om rond 1846 vier torenforten aan te leggen, het Fort bij Heemstede (toren niet gerealiseerd), het Fort aan de Liede, het Fort aan de Nieuwe Meer en het Fort aan het Schiphol. Tussen de forten de Liede en Schiphol is een verbindingsweg aangelegd, de latere Schipholweg. Omstreeks 1885 werd de brisantgranaat geïntroduceerd en waren de forten van baksteen verouderd. In 1926 verloor dit fort zijn defensieve betekenis. De forten waren bovendien niet goed gefundeerd en zijn daarom later gesloopt. Het fort aan het Schiphol is door de provincie Noord-Holland in 1934 gesloopt om plaats te maken voor de Schipholdraaibrug.

Brug 538 is een vaste brug in het Amsterdamse Bos, vallend onder de gemeente Amstelveen, maar in beheer bij de Gemeente Amsterdam.

ZT.AmstBos 2018 is een natuurlijk en artistiek kunstwerk in het Amsterdamse Bos. Dat bos ligt op het grondgebied van Amstelveen maar wordt beheerd door gemeente Amsterdam. Het is een werk van kunstenaar Tom Claassen. Claassen werd gevraagd de restanten van een aantal iepen om te vormen tot een kunstwerk. Gerooide iepen werden in de lengte- en breedterichting doorgezaagd. Hij legde de alle op verschillende manieren doorgezaagde stammen in een patroon van start- en landingsbanen van vliegvelden, regelmatig vliegen boven het veld vliegtuigen op Schiphol. Een andere inspiratie vormden knuppelpaden. Claassen zag dan wel de inspiratie terug, maar kon zich voorstellen dat andere toeschouwers er ook andere zaken in terugzagen. Zelf noemde hij nog een “verspoelde begraafplaats”, "scheepskerkhof", "opgegraven galjoenen" of "golfbrekers". ZT.AmstBos 2018 is echter niet alleen een kunstwerk, het is tevens een speeltoestel dan wel zitbank. Het kunstwerk zal vanaf 2018 lang opgaan in de omgeving; het hout is onbewerkt. Terwijl het kunstwerk vergaat, groeit nieuwe aanplant er om heen.

Lord of the rings is een artistiek kunstwerk in het Amsterdamse Bos. Het ontwerp binnen de categorie toegepaste kunst is afkomstig van Buitenom, bestaande uit Minka Haverkorn en Carolien Oomes. Het kantoor ontwerpt zaken voor plaatsing in de openbare ruimten. Voor de Gemeente Amsterdam ontwierpen ze voor 2018 een zevental zitelementen voor steigers aan de Nieuwe Meerlaan/Schipholdijk in het Amsterdamse Bos, langs de Ringvaart van de Haarlemmermeer. Ze staan aan de zijde van het bos. De objecten hebben frames van cortenstaal met planken zittingen/rugleuningen etc. Naam en objecten zijn gebaseerd op de ringslang, de bewerking van de frames op haar huid. De slang komt voor in het Amsterdamse Bos. Ook in de vorm van de steigers zelf zou de ringslang zichtbaar moeten zijn, aldus het uitlegbord van het bos. Een aantal van de objecten staat bij de Veer Ome Piet.

Het Gemaal Schipholdijk is een poldergemaal aan de westelijke rand van het Amsterdamse Bos. In 1939 maakte de gemeente Amsterdam 75.000 gulden vrij voor een nieuw gemaal voor de Rietwijkeroorderpolder. Het oude voldeed niet meer en moest zodanig aangepast worden, dat het goedkoper was een nieuw gemaal te bouwen met machinistenwoning. De machinistenwoning werd aangelegd in het kader van de werkverschaffing. Het pompgebouw met installaties moest wachten omdat men niet eens kon worden over een installatie aangedreven door diesel of elektra.; het werd dat laatste. De bouwkosten werd daarmee extra verhoogd tot 122.000 gulden. Het geheel werd gebouwd onder toezicht van de Dienst der Publieke Werken onder leiding van Wichert Arend de Graaf. Het gemaal is sinds 1941/1942 werkzaam en houdt de waterstand bij in het gebied van het Amsterdamse Bos (gebied rond Grote speelweide), maar voorheen ook van de Rietwijkeroordpolder. Het gemaal heeft een capaciteit van 104 m³ per minuut en is in eigendom van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Het water wordt via een ondergrondse doorgang in de Nieuwe Meerlaan en Schipholdijk in de Ringvaart Haarlemmermeer gepompt. Anno 2022 worden de centrifugaalpompen aangedreven door elektromotoren, oorspronkelijk werd ook diesel gebruikt. De gehele installatie is in de jaren 2019 vernieuwd, waarbij er tevens een brug over de krooshekreiniger werd neergelegd. De gevel aan de Nieuwe Meerlaan wordt opgesierd door een klein gevelsteentje. Het refereert aan de drooglegging van de Haarlemmermeer en is het Wapen van Waterschap Groot-Haarlemmermeer.

Brug 528 is een vaste brug in het Amsterdamse Bos, vallend onder de gemeente Amstelveen, maar onder beheer bij gemeente Amsterdam.

Brug 536 is een bouwkundig kunstwerk in het Amsterdamse Bos. Het Amsterdamse Bos maakt onderdeel uit van de gemeente Amstelveen, maar de gemeente Amsterdam voert het beheer. De brug stamt vanuit de inrichting van het Amsterdamse Bos, eind jaren dertig. De brug werd gelijk met zusterbrug brug 537 gebouwd, ook brug 539 werd toen gebouwd. Het drietal werd aanbesteed op 26 september 1938. In november van datzelfde begonnen de bouwwerkzaamheden. De architect Piet Kramer van de Dienst der Publieke Werken was verantwoordelijk voor het ontwerp. Bruggen 536 en 537 wijken sterk af van de overigen bruggen in het bos. Ze werd gebouwd in wat toen al een doorgaande route voor “snelverkeer” was, de Burgemeester A. Colijnweg en over wat later bekend werd als de Nieuwe Meerlaan. Via de onderdoorgang in het viaduct werd een verbinding gemaakt tussen het noordelijk en zuidelijk deel van het bos. Brug 536 heeft alle uiterlijke tekenen van een Kramerbrug. Ze is gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School met afwisseling van bak- en natuursteen (sluit- en dekstenen). Bijzonder aan de brug is dat het een combinatie betreft van plaat- en liggerbrug. De betonnen plaat wordt gedragen door stalen liggers de brugliggers. Die brugliggers worden ondersteund door stalen brugpijlers met juk. Die brugpijlers staan overigens niet in het midden van de overspanning. De drie pijlers vormen samen een soort portaal. Opvallend daarbij is de middelste brugpijler die van boven naar beneden taps uitgevoerd is. Geïntegreerd is een trap met granieten treden. Ten aanzien van de leuningen kent de brug twee stijlen. De daadwerkelijke brugleuning zijn uitgevoerd in zwaar siersmeedwerk, zoals hij die ook ontwierp voor de binnenstad. De leuningen als onderscheid tussen onderliggende paden en watergang is uitgevoerd conform de betonnen bruggen die Kramer uitwierp voor het park. Bijzonder is ook de balustrade tussen Nieuwe Meerlaan en de sloot daarnaast. Het is een bakstenen muur met rollaag en bewerkte granieten sluitstenen, ook te vinden in de balustraden op de brug. Ongeveer parallel aan de brug ligt even zuidelijker de bosbrug brug 546. In 1958 werd het rijdek-profiel van zowel brug 536 als 537 aangepast onder beheer van Rijkswaterstaat. In 1999 werden alle bruggen in het Amsterdamse Bos door MTD Landschapsarchitecten in opdracht van de gemeente onderzocht op hun cultureel belang. Zij vonden brug 536 een architectonisch waardevolle brug, passend binnen het Kramer-oeuvre. Een groot minpunt was het aantal verkeersborden dat de brug omringde. Tevens vond het bureau de rijksweg 9 te opdringerig. De brug werd door de gemeente Amstelveen tot gemeentelijk monument verklaard, mede doordat het een geheel eigen karakter heeft. De bovenzijde maakt eigenlijk geen deel uit van het bos (Burgemeester A. Colijnweg), de onderzijde juist wel. De daar liggende voet- en fietspaden en watergang vormen de verbinding noord-zuid. In de periode 2021 tot 2026 zijn er grote werkzaamheden rondom brug 536 en brug 537. Rijksweg 9 zal verlegd en verbreed worden van drie naar vier rijstroken beide richtingen. Daarvoor moeten ter plaatse nieuwe kunstwerken gebouwd worden. De werkzaamheden vormen onderdeel van het Project Schiphol-Amsterdam-Almere.

De Groene AS is een verbindingszone die een aantal natuurgebieden tussen Amstelland en Spaarnwoude met elkaar verbindt. Hierdoor ontstaat een ecologische verbindingszone, en tevens een aantrekkelijk landschap dat geschikt is voor recreatie en levert een groter leefgebied op voor flora en fauna in de Metropoolregio Amsterdam. De Groene AS is een belangrijke schakel in de ecologische hoofdstructuur van Noord-Holland. De Groene AS telt 26 projecten en maakt op haar beurt deel uit van de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS). Het ontwikkelingsplan 'De Groene AS' werd In 1995 vastgesteld. Provincie Noord-Holland was initiatiefnemer van het project. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), de gemeentes Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam en Haarlemmermeer, waterschap Groot-Haarlemmermeer en het Hoogheemraadschap Rijnland deden mee in dit project. Het doel was om de Groene AS in twintig jaar te realiseren. Een groot deel van de groene projecten is inmiddels uitgevoerd.

Brug 546 is een bouwkundig kunstwerk in het Amsterdamse Bos. Het Amsterdamse Bos maakt onderdeel uit van de gemeente Amstelveen, maar de gemeente Amsterdam voert het beheer. De brug stamt vanuit de tijd dat er na de Tweede Wereldoorlog verder werd gewerkt aan het bos. De brug werd in april 1940 ontworpen, maar eerst op 21 juli 1947 aanbesteed; in september 1947 begonnen de werkzaamheden en in juni 1948 was de brug klaar. Brug 546 ligt in het zuidelijk deel van het bos, ten zuiden van de Burgemeester A. Colijnweg en Rijksweg 9/Burgemeester van Sonweg. De brug ligt in het knooppunt tussen de Nieuwe Meerlaan en de Burgemeester A. Colijnweg. Anders dan de andere bruggen in de directe omgeving ligt deze brug op maaiveldniveau; even verderop ligt brug 536 in een dijklichaam. Deze twee bruggen liggen slechts 135 meter uit elkaar, zijn qua ontwerp beide ongeveer even oud, zijn beide ontworpen door Piet Kramer van en met de Dienst der Publieke Werken en beide vertonen allerlei tekenen van de bouwstijl Amsterdamse School. Het is daarom opmerkelijk te noemen, dat het zeer verschillende bruggen zijn. Aan brug 536 wijst alles op een drukke verkeersbrug, brug 546 is een landelijk gelegen brug. Kramer ontwierp voor het Amsterdamse Bos vier typen bruggen: ophaalbruggen (waaronder de ballenbruggen), allerlei houten parkbruggen, betonnen bruggen en de verkeersbruggen. Brug 546 is er één uit de derde categorie. Er liggen er talloze verspreid over het bos en lijken een basisontwerp te hebben. Echter al die betonnen bruggen zien er anders uit. Brug 546 is bijvoorbeeld de enige brug met door een open ruimte gescheiden rijdekken en vides met plantenbakken. Die plantenbakken hebben de vorm van een voorsteven van een schip. In de afwerking is er verschil tussen puntige en vloeiende vormen; tevens is de constructie van zowel beton als baksteen. De leuningen worden gevormd door gietijzeren constructies omhoog gehouden door dito balusters. Aan ieder zijde zijn er leuningen op twee hoogtes, daarbij draagt de onderste bestaande uit één laag als het ware bovenste bestaande uit twee lagen. Bij het aanknopingspunt omringt de onderste de bovenste. Apart is tevens te noemen de metalen balustrades rondom de opening. Het werd in 1999 omschreven als een brug van baksteen, gewapend beton en stalen liggers. Ook in 2023 heeft de brug een eigen indeling, van noord naar zuid: voetpad, rijdek, middenberm, rijdek, berm, fietspad en voet/ruiterpad. In 1999 werden alle bruggen in het Amsterdamse Bos door MTD Landschapsarchitecten in opdracht van de gemeente onderzocht op hun cultureel belang. Zij vonden brug 546 een architectonisch waardevolle brug, passend binnen het Kramer-oeuvre, al maakten de vele verkeersborden inbreuk op de schoonheid. De brug werd door de gemeente Amstelveen tot gemeentelijk monument verklaard, mede doordat het een geheel eigen karakter heeft. Zij merkte nog op, dat het brugdek wordt gedragen door natuurstenen (granieten) sluitstenen. De brug kreeg de (officieuze) bijnaam Klimopbrug; er hing jarenlang een klimop aan. Amsterdam heeft sinds 2011 een officiële Klimopbrug, deze ligt aan het andere eind van de stad, Amsterdam-Noord.

Brug 554 is een kunstwerk in het Amsterdamse Bos. Het Amsterdamse Bos is een deel van de gemeente Amstelveen, terwijl de gemeente Amsterdam het beheer voert. De brug werd echter gebouwd op het grondgebied van de gemeente Aalsmeer, dat in 2002 met Amstelveen overeenkwam de gemeentegrens te verschuiven. De brug is ontworpen door Piet Kramer van de Dienst der Publieke Werken. Kramer ontwierp voor het Amsterdamse Bos allerlei typen bruggen zoals vlonderbruggen, duikers en een enkele ophaalbrug (brug 504). Brug 554 is daarentegen een van Kramers betonnen plaatbruggen. Ze is gelegen in een afslag van de Nieuwe Meerlaan en maakt deel uit van de hoofdverkeersroute in het bos. Ze leidt naar een parkeerplaats die ligt op de scheidslijn tussen open ruimte en bos. De brug ligt in de buurt van het radarterrein. Daar waar het in het bos zelf wemelt van de slingerende paden en paadjes, is het radarterrein juist strak rechthoekig uitgevoerd. Net als binnen de categorie houten bruggen in het bos, gaf Kramer elke betonnen brug een ander uiterlijk mee. Ze verschillen dan met name in de leuningen. De bovenste leuning krult aan het eind naar beneden, zoekt verbinding met de onderste leuning en krult vervolgens weer naar boven om steeds smaller zichzelf te raken, waardoor een soort druppelvorm ontstaat. Anderen zien er een hals van een zwaan in. De onderste leuning, die langer doorloopt dan de bovenste, buigt ook naar beneden af, maar lijkt de brug een aarding te geven; ze eindigt in de grond. Een ander onderscheid is de bruinrode kleur van de leuningen. Het grootste verschil met alle andere bruggen in het park is echter te vinden onder de brug. De brug wordt namelijk gedragen door een woud aan brugpijlers, waarvan de buitenste uitkragen. Zo kreeg de brug dertien doorvaarten mee van 1,23 meter breed. Ook het brugdek kraagt daarbij uit ten opzichte van de buitenste pijlers. De opstaande brugranden zijn daarbij van grindbeton; in die randen zijn de leuningen verankerd. De brug heeft een rijdek van 4,05 meter, een voetpad van 2,00 meter en een schamprand van 0,36 meter. In 1999 werden alle bruggen in het Amsterdamse Bos door MTD Landschapsarchitecten in opdracht van de gemeente onderzocht op hun cultureel belang. Zij constateerden voor brug 554 dat het voor het bos en omstreken een waardevolle brug was. Ze merkten daarbij op dat: de rode kleur van de brug accentueert een bouwkundig element bosachtige omgeving; tevens vond men die kleurstelling passend voor de omgeving een plaatbrug van gewapend beton karakteristiek decoratief siersmeedwerk in strakke dunne leuningen sterk architectonisch beeld van de onderbouw. De gemeente Amstelveen benoemde deze brug tot gemeentelijk monument mede door de subtiele detaillering.

Brug 558 in een bouwkundig kunstwerk in het Amsterdamse Bos. Het Amsterdamse Bos maakt deel uit van de gemeente Amstelveen, maar wordt beheerd door de gemeente Amsterdam. Bij de aanleg van het Amsterdamse Bos werd aan architect Piet Kramer van de Dienst der Publieke Werken gevraagd bruggen te ontwerpen. Hij kwam rond 1938 met bruggen in de categorieën houten en stenen bruggen. Binnen die categorieën varieerde hij vanuit een basis ontwerp. Deze brug van circa 16 meter lengte valt in de eerste categorie, maar ze is pas rond 1953 gebouwd. De brug maakt met brug 559 (direct naast 558), brug 560 en brug 562 deel uit van een ensemble; lijken sterk op elkaar, maar zijn alle verschillend. In 1999 werden alle bruggen in het Amsterdamse Bos door MTD Landschapsarchitecten in opdracht van de gemeente onderzocht op hun cultureel belang. Geconstateerd werd dat de brug een identiteitsdrager was binnen de bosbruggen en daarmee een topbrug was uit het oeuvre van Kramer. Wel viel op dat deze brug ten opzichte van haar (niet gelijkende) tweeling brug 559 minder attractief is uitgevoerd. De witgele enigszins vale kleurstelling van de brug met slechts hier en daar een rood en blauw accent is minder opvallend dan de overwegend groene kleur van 559. De gemeente Amstelveen deed ook onderzoek om te kijken of de brug, net als meerdere bruggen in het bos, beschermd moest worden door de status gemeentelijk monument. Het onderzoek vertaalde de ligging van de brug naar de vorm van de brug. Brug 558 ligt namelijk in een rechthoekig ingericht deel van het bos. De vier bruggen vormen daarin een speelser element Dit is terug te vinden in de enigszins naar buitenstaande balustraden en de uitwaaiering op de landhoofden. Voorts leek Kramer de vorm van de brug dimensionaal aangepast te hebben. De brug is op het oog te smal voor haar lengte. Kramer kwam hier met een hellende voetbrug met in het midden een knik, de zogenaamde kepervorm. De brug begint al voordat het talud overgaan in water. In het midden van het water staan de brugpijlers met daarop een juk, die samen met de landhoofden de stalen liggers dragen. Op de stalen liggers liggen de houten planken, hout is sowieso hier goed vertegenwoordigd. Borstweringen, balustrades en leuningen zijn uitgevoerd in bewerkte hout.