Aarde, lucht, water en vuur

Het Obiplein is een plein in Amsterdam-Oost.

De Indische Buurt is een wijk in het stadsdeel Oost van de gemeente Amsterdam, in de Nederlandse provincie Noord-Holland, die stamt uit begin 20e eeuw. De naam verwijst naar de straatnamen die afkomstig zijn van geografische gebiedsnamen, met name eilanden, in het toenmalige koloniale Nederlands-Indië. De eerste straatnamen werden vernoemd in 1900. Soms werd voor de wijk ook de benaming Oost-Indische Buurt gebruikt, zowel ter onderscheiding van de West-Indische Buurt (een wijk bij het Surinameplein in Amsterdam-West) als in de verwijzing naar het gebied waar de straten hun namen aan danken: Nederlands Oost-Indië. Andere namen die de eerste tientallen jaren van de twintigste eeuw regelmatig gebruikt werden voor de huidige Indische Buurt, zijn Archipelwijk, Insulindebuurt en Javakwartier. In 2015 telde de buurt 22.776 inwoners. De buurt wordt aan de westkant begrensd door de spoorlijn Amsterdam – Hilversum (met het Muiderpoortstation), aan de oostkant door het Flevopark, aan de noordkant door de Zeeburgerdijk en aan de zuidkant door de Ringvaart van de Watergraafsmeer. De Indische Buurt is onder te verdelen in twee delen: De Indische Buurt Noord en De Indische Buurt Zuid. Beide delen worden gescheiden door de Insulindeweg. Meer dan de helft van de woningen is in eigendom en beheer van drie grote woningcorporaties: Eigen Haard, De Alliantie en Ymere. De Indische buurt is etnisch zeer divers; meer dan de helft van de inwoners heeft ten minste één ouder die in het buitenland is geboren, en er worden naar schatting 100 talen gesproken.

Het Monument leven en vrijheid is een gedenkteken op het Ceramplein in Amsterdam-Oost. De Tweede Wereldoorlog werd in de Amsterdamse Indische Buurt jarenlang gevierd nabij een vrijheidsboom staande op dat plein. In 1957 werd nabij die vrijheidsboom een tegel geplaatst. In de 21e eeuw bestaat het gedenkteken (wellicht niet oorspronkelijk) uit twee delen: een rossige tegel, waarvan onbekend is of dat de eerder genoemde tegel is, die moet herinneren aan de strijd die geleverd is voor vrijheid en vrede in die oorlog; de tekst luidt simpelweg: "Hun leven, onze vrijheid 1940-1945"; de steen is gemetseld op een terreinafscheiding van baksteen en graniet; een beeld in de vorm van een phoenix van Arend Soerink, het is een bronzen sculptuur op een betonnen sokkel; wanneer dit beeld is geplaatst is onbekend, maar het stadsarchief van Amsterdam bezit een foto van een stratenmaker uit circa 1988 die de straatstenen voor het beeld aan het leggen is Arend Soerink (1924-1999) was een vrij onbekende beeldhouwer, die les heeft gehad van Luigi de Lerma en Gijs Jacobs van den Hof. Van Soerink is maar een beperkt aantal beelden bekend: Mens in Den Haag, Godin nabij Artis, Amsterdam en een Vogelmeisje in Schijndel. De combinatie was tijdens Nationale Dodenherdenking 2003 slachtoffer van opstandige jeugd. In 2008 werd alleen het beeld beklad met groene verf. Nabij of eigenlijk in het monument staat een linde (Tilia platyphylios) uit 1945, onbekend is of dat de bedoelde vrijheidsboom is.

De Molukkenstraat is een straat in Amsterdam-Oost.

De Gerardus Majellakerk is een voormalige rooms-katholieke kerk aan het Ambonplein en het Obiplein, in de Indische buurt in Amsterdam-Oost. De kerk stamt uit 1925 en werd ontworpen door architect Jan Stuyt, als middelpunt van een katholiek complex, waartoe onder meer ook woningen, een klooster en twee scholen behoorden. Zoals bij veel van zijn kerken is het ontwerp van de Gerardus Majellakerk geïnspireerd door de Byzantijnse kerken die Stuyt tijdens een bedevaart naar Palestina in 1903 bezocht, met name de Aya Sophia in Istanboel. De belangrijkste verwijzing naar de Byzantijnse architectuur is de grote twaalfzijdige vieringtoren. Een westtoren maakte deel uit van het oorspronkelijke ontwerp maar werd nooit gebouwd. Vanaf de jaren 1930 ontstonden problemen rond de instandhouding van het gebouw. Het feit dat de Indische buurt werd verlaten door de meer draagkrachtige bewoners, droeg bij aan de financiële tekorten die ontstonden. Ook de ontkerkelijking in de jaren 1960 en de stadsvernieuwing, die leidde tot veranderingen in de samenstelling van bevolking, versterkten de moeilijkheden rond het behoud van de kerk. Uiteindelijk werd de kerk na een laatste liturgische viering op 20 september 1992 buiten gebruik gesteld en overgedragen aan Stadsherstel Amsterdam, dat het gebouw door architect André van Stigt liet restaureren en verbouwen tot verhuurbare ruimten voor instellingen. Van 1994 tot en met 2011 huisden onder anderen het Clara Wichmann Instituut en het instituut Aletta (voorheen Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging, tegenwoordig Atria) in de kerk. Sinds 2012 hebben het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamerorkest er hun thuisplek gevonden. De centrale ruimte is een concertzaal geworden en het gebouw heeft de naam NedPho-Koepel gekregen.

Het Ceramplein is een plein in Amsterdam-Oost.

Omgekeerde spijkerbroek is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Oost. De titel hebben de omwonenden gegeven aan de hand van de vorm. De scheppend kunstenaar Helly Oestreicher (1936, leerling Gerrit Rietveld Academie) was minder poëtisch; ze noemt het Gevelbekroning. Buitenkunst Amsterdam kwam niet verder dan Blauwe glazen objecten op het dak. Het werk is inderdaad een bekroning en accentuering van de gevel van het gebouw Sumatraplantsoen 22-38 (1981), een door Gemeentelijke Dienst Volkshuisvesting (het later Ymere) gebouwde reeks woningen naar ontwerp van Jan Abels. Ter bekroning van de reeks woningen, werd er een kunstwerk van gehard spiegelglas ontworpen en geplaatst, dat met haar blauwe kleur ruimtelijk afsteekt tegen het roodbruine baksteen van de gevels. Tegenover een blauwe lucht is het minder zichtbaar. Het werd ook wel gezien als twee geknakte zuilen, uitgevoerd met medewerking van glazenier Norbert van der Broek.

De Eerste Ceramstraat is een relatief korte straat in Amsterdam-Oost.

De Van der Pekblokken in Amsterdam bestaan uit twee wooncomplexen in de Indische Buurt in Amsterdam-Oost. De complexen hebben de adressen: Molukkenstraat 66-72 Balistraat 128-144 Eerste Atjehstraat 135-151

Obiplein 2 is een gebouw aan het Obiplein te Amsterdam-Oost. Het gebouw is sinds 12 december 2001 een rijksmonument. Het maakt deel uit van het monumentencomplex van de Gerardus Majellakerk met hoofdingang aan het Ambonplein. Het gebouw werd gebouwd als de pastorie en Vincentiushuis (hulpvereniging armen en behoeftigen) behorende bij de kerk. Het kerkbestuur had de benodigde grond in 1924 aangekocht van de gemeente Amsterdam. Het ontwerp voor dit gebouw kwam van architect Jan Stuyt, die ook verantwoordelijk was voor kerk, een zusterhuis en ook een school. Het kwartet gebouwen vulde de zuidelijke gevelwand van de Obistraat. De gehele noordelijke gevelwand van die straat werd in de periode 1978-1980 gesloopt om plaats te maken voor het Obiplein. De vier gebouwen van Stuyt bleven staan, maar kregen wel in de loop der jaren een andere bestemming. Stuyt ontwierp deze pastorie in de stijl van het rationalisme. Het wordt vanaf de hardstenen plint gevormd door drie bouwlagen met daarop een zolder onder een afgeplat puntdak. De eerste bouwlaag kan onderscheiden worden door de speklaag, maar daarboven gaat de gevel direct door naar een strook versieringen onder de bakgoot annex daklijst.Opvallend aan de voorzijde aan het Obiplein is de raamverdeling. Het rechter deel, dat overigens risaleert tegenover het linker deel, heeft een gangbare indeling van ruiten. Het linker deel laat een aparte ruitverdeling zien. Het trappenhuis wordt gemarkeerd door twee raamwerken, waarin glas-in-lood is verwerkt. Daartussen zijn twee hardstenen ornamenten geplaatst, geschikt voor tekst, maar onduidelijk is of die ooit geplaatst is.Verder naar links is een groot blind geveldeel te vinden waarin nog direct onder de sierstrook twee ramen. Onder dit rijksmonument is meebegrepen een bakstenen tuinmuur met rondbogen onder een ezelsrug. Het gebouw met muur werd onder andere tot rijksmonument verklaard vanwege de specifieke architectuur met nadruk op de katholieke kerkarchitectuur en de functie van het gebouw. Bovendien is het een wezenlijk onderdeel van het kerkcomplex. Ook in 2022 is het gebouw een welzijnsorganisatie gevestigd.

Buurttafel Ambonplein is een artistiek kunstwerk staand op het Ambonplein, Amsterdam-Oost. Stadsdeel Zeeburg wilde in haar buurten de gemeenschappen dichter bij elkaar brengen en liet daartoe buurttafels plaatsen. Op het Ambonplein kwam een betonnen buurttafel. Elders werden houten exemplaren neergezet zoals de Verzonken tafel. De zogenaamde Tangantafel op het Ambonplein werd ontworpen door Renet Kortes Altes tussen 2006 en 2011 werkend voor Carve. Tangan is Ambonees voor hand; op de tafel en bijbehorende bank zijn handafdrukken te vinden van kinderen uit de buurt, die verbonden zijn door kleurige linten. Kortes Altes ontwierp een bank en tafel, waarbij de tafel een vaste hoogte heeft, maar waar rondom zo gezeten kan worden zo dat je je gesprekspartner altijd recht in de ogen kan zien. De bank is overigens zo geconstrueerd, dat een voorbijganger hem ook als ligplek kan gebruiken. Kinderen kunnen klimmen en glijden op de bank. Een deel van de buurttafels verdween al spoedig; ze waren niet bestand tegen vandalisme en/of weersinvloeden. Elders op het plein staat nog een ”kunstwerk” van Carve: Een transparante grens.

De Hartmanbrug (brug nr. 190) is een plaatbrug in Amsterdam-Oost. Ze is gelegen in de Molukkenstraat en overspant de Ringvaart. De brug verbindt zo de Indische Buurt met de Watergraafsmeer. De kade langs de Ringvaart heet aan de noordzijde de Valentijnkade en aan de zuidzijde de Ooster Ringdijk. Aan de zuidoostkant van de brug ligt de Carolina MacGillavrylaan. Begin 1927 zou hier een houten noodbrug neergelegd worden, maar de bewoners van met name de Celebesstraat protesteerden; zij vonden een brug in het verlengde van hun straat een betere optie. De gemeenteraad ging overstag. Er volgde discussie en pas in 1932 werd er door de Publieke Werken een brug ontworpen. Piet Kramer ontwierp haar in zijn vertrouwde Amsterdamse Schoolstijl met veel baksteen. In 1935 volgde een aanbesteding, waarbij een aannemer de brug voor 26.000 gulden kon leveren. In 1936 werd de brug geopend voor verkeer. Het werd een grote uitvoering van een duiker met veel baksteen (ook de balustraden), maar toch ook met de sierblokjes van natuursteen. Ook is in de brug eenvoudig beeldhouwwerk terug te vinden, zo zijn Anno en 1935 uitgehakt uit het graniet. De balustraden zijn scheef afgewerkt terwijl de daarin liggende granieten blokjes waterpas liggen. De 25 meter brede brug had van oorsprong aan weerszijden van het rijdek twee voetpaden van elk 4,50 meter, daarin werden later ook de fietspaden gelegd. Het geheel wordt gedragen door een houten paalfundering. Het was echter pas in 2007 dat de brug een naam kreeg, de Hartmanbrug. Dit was een eerbetoon aan de op 6 november 1993 bij een roofoverval om het leven gebrachte André Hartman, een sigarenwinkelier op de hoek Molukkenstraat/Valentijnkade. Zijn weduwe, die de zaak tot 2015 voortzette en in 2016 overleed, onthulde op 6 november 2007 het naambordje op de brug, waarmee de naam officieel werd. GVB buslijnen 40 en 65 rijden over de brug.