Brug 1139

Aan het Gaasperparkpad in Amsterdam-Zuidoost staat een titelloos beeld van Pjotr Müller. Bij de inrichting van de Bijlmermeer werd geld vrijgemaakt voor artistieke kunstwerken. Müller werd in een vrije opdracht verzocht een beeld te leveren dat geplaatst zou worden tussen de honingraatflats Grubbehoeve en Grunder. Hij kwam met een beeld van “spierwit” marmer, waarbij het lijkt of twee gedraaide staven met elkaar verstrengeld zijn. Het beeld is echter uit één brok marmer gemaakt, aldus het bijbehorend infobordje. Het beeld inclusief een drietraps sokkel viel door haar witte kleur op naast de eerder genoemde grijze flats. Het doet enigszins denken aan de spaarlampen van decennia later. Het beeld maakt deel uit van een verzameling beelden, die vanwege de sanering van de wijk verplaatst moesten worden, al was hier de verplaatsing gering. De verplaatsing was nodig in verband met de sloop van flat Grunder en een nieuwe stadsplattegrond die dat tot gevolg had. Het beeld stond eerst midden in de bebouwing, vanaf omstreeks 2005 bijna aan het (nieuwe) water.

Brug 1140 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Het voet- en fietsbrug werd aangelegd om de verbinding te maken tussen de de G-buurt en K-buurt. Aan de noordkant waren er de honingraatflats Grubbehoeve en Grunder. Aan de zuidkant Kleiburg en Koningshoef. Daartussendoor slingert het kilometerslange Gaasperparkpad, een hoofdverkeersader voor voetgangers en fietsers. Om water over te steken ontwierp Dirk Sterenberg met de Dienst der Publieke Werken de zogenaamde maaiveldbruggen. Bijna alle voet- en fietspaden in de Bijlmermeer liggen op maaiveldniveau, daar waar het autoverkeer op verhoogde dreven was geplaatst. Het type brug is ook in de 21e eeuw nog talrijk aanwezig in de wijk; een aantal moest echter plaatsmaken voor sanering etc. De maaiveldbruggen zijn herkenbaar aan de borstweringen met ankergaten, de specifieke grijze leuningen met blauwe balusters en het nummerplaatje in die leuningen. Ook de “buiten de brug” staande lantaarn is een regelmatig terugkerend onderdeel van dat brugtype. De brug is een broer van de even verderop liggende brug 1134. De brug kijkt uit op de blinde zijgevel van flat Kleiburg. De brug overleefde de sanering van de buurt, waarbij de flats Grunder en Koningshoef werden gesloopt.

Brug 1094 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brugserienummer reeks 1000-1099 bevat meest bruggen die werden gebouwd met de inrichting van de nieuwe woonwijk Bijlmermeer eind jaren zestig. De reeks stopte echter bij brug 1089, die rond 2007 gesloopt is. Bij de herinrichting van de wijk, die al in de jaren negentig begon pakte men bij de nummering de draad weer op. Zo stamt brug 1094 uit circa 2005. De honingraatflat Grunder was net als andere van dat type in ongenade gevallen. Ze werd in 2003 afgebroken om plaats te maken voor een wijk met eengezinswoningen (twee bouwlagen met dak) De grijze flat werd daarbij vervangen door wisselend gekleurde woningen, hetgeen de wijknaam Mi Akoma di Color opleverde. Het wijkje werd gebouw in de hoek van Bijlmerdreef en 's-Gravendijkdreef, waarbij eigenlijk de gehele plattegrond gewijzigd werd. Beide dreven waren al van dijklichaam naar het maaiveld verplaatst. De groenstrook tussen Grunder en Grubbehoeve werd eveneens afgegraven voor een gracht. Die gracht bracht met zich meet dat tussen de oude omgeving (Grubbehoeve) en nieuwe (Gaandeweg) twee overspanningen nodig waren om van de ene naar de andere wijk (en omgeving) te komen. Voor de voetgangers werd daarbij brug 1094 neergelegd. Deze gewelfde brug voert tussen twee landhoofden en wordt in het midden ondersteund door een gelast aan de twee brugpijlers. Buiten de brug zijn de brugpijlers verlengd om ruimte te bieden aan verlichting. De brug was niet naar ieders zin; ze is relatief steil daar waar de oude bruggen juist plat waren. De brug heeft in brug 1093 een broertje. Het Bijlmermuseum omschreef de brug in 2018 als “Een brug te hoog”. De brug, waarvan de ontwerper vooralsnog onbekend is verraderlijk; de ene zijde is op- en afrit; de andere kant heeft een steile trap.

Brug 1141 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De betonnen liggerbrug ligt officieel in de straat Kleiburg, maar die heeft aan alle kanten uitlopers. Een van die uitlopers loopt naar een eilandje (diameter 21 meter) in wat de Grubbezee (vernoemd naar de flat Grubbehoeve) of Colakreek (naar de Surinaamse Colakreek, maar vooral dankzij het leeggieten van Colaflessen tijdens een festival) wordt genoemd. Op dat eilandje staat het beeld Mama Aïsa van Chaim Oren. Het eilandje kan alleen bereikt en verlaten worden via brug 1141. Architect Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken ontwierp een anderhalve meter brede voetbrug, die de verbinding verzorgde tussen gebieden rondom Grubbehoeve en Kleibrug. De brug kreeg het uiterlijk mee van meerdere bruggen in deze buurt, de zogenaamde maaiveldbruggen, zie bijvoorbeeld brug 1110. Ook hier werden iele zwart/grijze leuningen, een borstwering met ankergaten en een nummerplaat tussen de leuningen toegepast. Bij herinrichting van het gebied tussen de twee flats werd hier een open water gegraven. Brug 1141 leidt sindsdien alleen maar naar het eilandje waarop het beeld staat.

Mama Aïsa (Ma Aisa/Moeder Aarde) is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Rond 1986 had men bij de gemeente Amsterdam/Stadsdeel Zuidoost het idee dat deze nieuwe wijk wel af zou zijn. Als kers op de taart werd in het kader van het festival Blij met de Bijlmer een wedstrijd uitgeschreven voor een kunstwerk dat referentie moest hebben met de Creoolse gemeenschap in de wijk. De Oostenrijker Chaim Oren won de wedstrijd en wilde een beeld afleveren met een verwijzing naar Moeder Aarde, draagster van alle culturen op die Aarde. Kosten 10.000 gulden. Er kwam commentaar uit de wijk en het beeld werd onder invloed van een daar wonende medicijnman (omschrijving beeldhouwer) aangepast aan het Surinaamse equivalent uit de Wintireligie M’m Aisa. Er was nog wel enige discussie; men wilde eigenlijk een zwart beeld, maar daar zag de kunstenaar niets in. De kop ontbeert oren, hetgeen de kunstenaar weerlegde door te stellen dat Moeder Aarde geen oren nodig heeft om alles te regelen. Om de verbinding tussen hemel en aarde weer te geven, gaf de kunstenaar de sterrenbeelden Grote Beer en Kleine Beer weer door middel van bollen. Mama Aïsa staat op een eilandje, met voetbrug brug 1141 met het vaste land verbonden. Het beeld is vier meter hoog en komt in de vorm van een stevig gevormde vrouw in witte japon. Op die jurk zijn de felgekleurde bollen zichtbaar, die overigens ook in het omringende veld liggen. Uit de witte jurk steekt een donkere hand die rust in haar schoot, de ander hand gaat er achter schuil. Uit de jurk steekt ook een donker hoofd, waarvan een oog open staat en het andere dicht is. Oren wilde hiermee weergeven dat Moeder Aarde wel eens een oogje dichtknijpt bij problemen en zeker niet alles doorvertelt. Het beeld kwam in de problemen na de Bijlmerramp van 4 oktober 1992. Een aantal bewoners bleek in het beeld het kwade oog te zien; die groep wilde het beeld verbranden; die groep zag een blasfemisch afgodsbeeld. Dit werd versterkt toen bleek dat de maker een Israëli was; het neergestorte vliegtuig was van de maatschappij El Al. Het beeld overleefde de discussie ter nauwer nood. Het verbranden van het beeld was ook moeilijk gegaan; het gevaarte is grotendeels van beton en staat op een betonnen fundering. Het zou nog jaren duren eer de uitgebeelde verbroedering daadwerkelijk zou plaatsvinden; daartoe moesten delen van de wijk gesloopt worden. Het omringende water kreeg in de oorspronkelijke opzet de naam Grubbezee, maar kreeg in de jaren een nieuwe naam Cola-kreek, een vernoeming naar de Surinaamse Colakreek.

Brug 1093 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De brugserienummer reeks 1000-1099 bevat meest bruggen die werden gebouwd met de inrichting van de nieuwe woonwijk Bijlmermeer van eind jaren zestig. De reeks stopte echter bij brug 1089, die rond 2007 gesloopt is. Bij de herinrichting van de wijk, die al in de jaren negentig begon, pakte men bij de nummering de draad weer op. Zo stamt brug 1093 uit circa 2005. De honingraatflat Grunder in de G-buurt was net als andere van dat type in ongenade gevallen. Ze werd in 2003 afgebroken om plaats te maken voor een wijk met eengezinswoningen (twee bouwlagen met dak). De grijze flat werd daarbij vervangen door wisselend gekleurde woningen, hetgeen de wijknaam Mi Akoma di Color opleverde. Het wijkje werd gebouw in de hoek van Bijlmerdreef en 's-Gravendijkdreef, waarbij eigenlijk de gehele plattegrond gewijzigd werd. Beide dreven waren al van dijklichaam naar het maaiveld verplaatst. De groenstrook tussen Grunder en Grubbehoeve werd eveneens afgegraven voor een gracht. Die gracht bracht met zich mee dat tussen de oude omgeving (Grubbehoeve) en nieuwe (Gaandeweg) twee overspanningen nodig waren om van de ene naar de andere wijk (en omgeving) te komen. Het Gulden Kruispad, dat van west naar oost door de gehele Bijlmermeer slingert kreeg een nieuwe brug. Deze gewelfde brug 1093 voert tussen twee landhoofden en wordt in het midden ondersteund door jukken op brugpijlers. Buiten de brug zijn de brugpijlers verlengd om ruimte te bieden aan verlichting. De brug was niet naar ieders zin; ze is relatief steil daar waar de oude bruggen juist plat waren (zie bijvoorbeeld brug 1132). De brug heeft in brug 1094 een broertje. Het Bijlmermuseum omschreef de brug in 2018 als “Een brug te hoog”. De ontwerper van de brug is vooralsnog onbekend.

Kleiburg is een bestaand flatgebouw en straat/adres in de K-buurt van de Bijlmermeer (Bijlmer-Oost) in het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost. Het was de laatste honingraatflat in de originele staat uit de jaren '70. Vanaf 1995 t/m heden is stadsdeel Zuidoost bezig met de vernieuwing en upgrade van de Bijlmer. Alle hoogbouw/honingraatflats in de wijk zijn gesloopt of grondig gerenoveerd. In het jaar 1971 werd Kleiburg opgeleverd met uitsluitend 3/4kamer sociale huurwoningen. In 2012 werd gekozen voor een totale renovatie die in september 2013 startte en in december 2016 is afgerond. In het eerste en tweede segment zijn 200 gerenoveerde woningen opgeleverd in 2014. Tot en met 2016 werden de laatste 300 gerenoveerde woningen opgeleverd en de openbare ruimte rondom. Heden bestaat de flat uit koop- en particuliere huurwoningen en kleinschalige bedrijvigheid. Het gebouw telt circa 500 appartementen verdeeld over 4 segmenten, 10 verdiepingen en 450 meter lange galerijen. Daarmee is het een van de grootste gebouwen (in vloeroppervlakte) van Nederland. De begane grond en eerste verdieping bestaat uit woningen en kleinschalige bedrijvigheid. Sinds renovatie zijn de kelderboxen verplaatst naar de etages. De collectieve ruimtes, bedrijfsruimten, entreeportalen en gezamenlijke fietsenstallingen zijn verplaatst naar de begane grond. De voorheen over de totale lengte van het gebouw gelegen openbare 'binnenstraat' op de 1e etage, gekoppeld middels een drooglooptunnel aan de garage Kleiburg/Koningshoef, is verwijderd. Vanaf hier waren voorheen via het binnenstratenstelsel ook de flats Klieverink, Koningshoef, Grunder en Grubbehoeve overdekt te bereiken. Kleiburg ligt bij het Bijlmermuseum en bij de (winkel)centra ArenAPoort, Diemerplein, Ganzenpoort en Kameleon. Recreatiegebieden in de buurt zijn Bijlmerweide, Diemerbos, Gaasperplas, Nelson Mandelapark en Brasapark.

De Bijlmerdreefmetrobrug (brug 1613) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost bestaande uit twee enkelvoudige spoorviaducten van elk 1100 meter lang.

Brug 1142 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De voetbrug is gelegd over een gracht die de G-buurt van de K-buurt scheidt. Ze werd in 1968/1969 gebouwd. Het ontwerp van deze brug, maar ook van tientallen andere in de omgeving, is afkomstig van Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken. De serie, waarvan ook brug 1110 deel uit maakt, is te herkennen aan de iele leuningen, gaten in de borstwering en het nummerplaatje in de leuningen. De overspanning wordt verzorgd door betonnen liggers. De vier meter brede brug van 14,5 meter lengte ligt tussen de straten/flats Groeneveen en Kleiburg. In het zuiden landt ze onder wat lange tijd het langste viaduct van Amsterdam was: Bijlmerdreefmetrobrug. de brug valt geheel in het niet ten opzichte van de enorme Bijlmerdreefmetrobrug (brug 1613) van Sterenbergs collegae Sier van Rhijn en Ben Spängberg.

Grubbehoeve is een straat en flatgebouw in Amsterdam-Zuidoost. De straat en flat kregen hun naam op 25 juni 1969 waarbij vernoemd werd naar boerderij Grubbe Hoeve nabij Albergen. De flat was in 1969 opgeleverd in een serie van vier honingraatflats ten zuiden van de Bijlmerdreef: Gooioord, Groeneveen, Grubbehoeve en Grunder. Het basisprincipe was voor alle vier de flats hetzelfde, hoogbouw met galerijen en een gemeenschappelijke ruimte. Per flat was een architect ingeschakeld, die binnen die richtlijnen mocht ontwerpen; voor Grubbehoeve was dat Fop Ottenhof. Grubbehoeve werd opgebouwd uit drie segmenten en heeft een plattegrond in de vorm van een schematisch weergegeven rivierbedding, een middenstuk met twee vleugels. De honingraatflats brachten niet het verwachte succes, werd al amper zes jaar na oplevering geconstateerd. De eerste flat die een hevige wijziging onderging was Groeneveen. Deze flat werd getroffen door de Bijlmerramp in 1992; het gevolg was dat twee van de vijf segmenten moesten worden afgebroken. De Bijlmerramp zorgde ervoor dat het gebied rondom die flat grondig gesaneerd werd; hoogbouw maakt daarbij plaats voor laagbouw. Het betekende voor de drie overgebleven ongewijzigde flats dat Grunder gesloopt werd en dat de parkeergarages behorend bij die drie flats werden gesloopt. Er werd lang over Grubbehoeve vergaderd, de flat kwam steeds verder leeg te staan door junkies en andere onverlaten. Vooral werd de toenmalige binnenstraat gebruikt door drugsverslaafden, daklozen, dealers en andere mensen, zodat ze toch droog bleven en soms moeilijk te vinden waren, in de 400 meter lange binnenstraat, met veel "schuilplekken". Overgebleven bewoners wilden hun ruime woningen echter niet kwijt. Grubbehoeve kreeg twee onderdoorgangen voor voet- en fietspaden, bovendien kreeg het de heuvelbrug 1437, die aansloot op de galerij op de eerste verdieping. De onderdoorgangen bestaan nog, de heuvelbrug is gesloopt. Het zou uiteindelijk tot 2003 duren voordat een grootscheepse renovatie en herindeling op gang kwam onder leiding van Koen Crabbendam van CASA Architecten. De belangrijkste elementen waren daarin het verdwijnen van de privéboxen op de begane grond; daar kwamen woningen en kantoren voor in de plaats en gedeeltelijke afscherming van de loopstraten met glas. De eigenaar Rochdale wist een aantal van de 313 flats verdeeld over tien verdiepingen (waarvan negen verdiepingen met een galerij, met trap en lift bereikbaar) te verkopen onder de noemer Koop je eigen Bijlmer (KJEB), waarbij je eigenlijk een casco koopt, die je zelf verder mag afbouwen. Het betekende opnieuw een gedeeltelijke teloorgang; de kopers hadden geen enkele binding met de flat dan dat ze er woonden en opnieuw ging de flat achteruit. Toen in 2009 de renovatie van de gehele flat klaar was, bleek de situatie gestabiliseerd. Overleg tussen bewoners (onder andere Bijlmerbelievers), Bijlmermuseum, woningbouwvereniging en architecten bleek de samenhang (een van de uitgangspunten in de Bijlmermeer) te herstellen. Overgebleven zijn dan 150 sociale huurwoningen en 163 koopappartementen. De verbouwing kostte circa dertig miljoen euro. Speciaal voor deze flat is de collectieve ruimte bewaard gebleven. Op de begane grond zijn allerlei bedrijven en winkels, ook gezamenlijke bergingen voor fietsen, die niet zo veilig zijn als ze lijken. Op de eerste etage bevinden zich appartementen die veelal via een afgesloten portiek op de begane grond (aan de straatzijde) bereikt kunnen worden. Boven de hal en boven de gezamenlijke bergingen, zijn ook appartementen. De binnenstraat, is op een klein 'historisch' stukje na verdwenen tijdens de grote renovatie. Naar eigen zeggen van het architectenbureau won ontwerp en uitvoering van de renovatie de Zuidoost Architectuurprijs 2009 en de Metropoolprijs voor gebiedsontwikkeling 2009. Grubbehoeve is de naamgever van een vijver ten zuiden van de flat; deze heet in de volksmond Grubbezee; daarin staat het beeld Mama Aïsa, een idee van Henno Eggenkamp, die al vanaf het begin in de Grubbehoeve woont.

Bruggen 1136-1138 waren drie bouwkundige kunstwerken in Amsterdam-Zuidoost. De verkeersstromen werden al bij het ontwerp en de aanleg en bouw van deze nieuwe woonwijk gescheiden gehouden. Er kwam een beperkt aantal dreven op een halfhoog dijklichaam voor het gemotoriseerd verkeer. Voor voetgangers en fietsers werd een fijnmazig systeem aan paden aangelegd. Gelijkvloerse kruisingen tussen deze twee systemen werden vermeden. Nadat Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken in de serie 1000-1099 de viaducten in de dreven had ontworpen kon hij vrijwel direct verder met de kleinere voet- en fietsbruggen. Ook daarbij bediende hij zich van standaardtypen brug. Deze zijn ook voor zover in de 21e eeuw nog aanwezig te herkennen aan standaard leuningen en vooral de borstweringen met ankergaten. Die borstweringen zijn enigszins plastisch door het toegepaste spuitbeton. Ook het nummerbord voor al die bruggen is standaard; een metalen plaatje aan een baluster, tussen de leuningen in. Niet alleen het ontwerp van deze voet- en fietsbruggen was standaard, ook de plaats was soms hetzelfde; een aantal bruggen lag boven een afwateringssysteem dat onder de honingraatflats doorstroomde. Voor bruggen 1136, 1137 en 1138 gold dat ze over het water lag dat onder het zuidelijk eind van flat Grunder, ontworpen door Fop Ottenhof, stroomde. Volgens de bestektekening ontwierp Sterenberg deze drie bruggen op 26 september 1968. In één moeite door ontwierp hij ook de bruggen 1143-1144. In 1969 begon men met heien. Ottenhof heeft zijn flat en de bruggen nooit gezien; hij overleed in september 1968. Ottenhof en de in 1996 overleden Sterenberg maakten beiden de sloop van flat en onderliggende bruggen niet mee. Al in het laatste decennium van de 20e eeuw begon een uitgebreide sanering, waarbij dijklichamen verdwenen en hoogbouwflats werden afgebroken. Grunder was in 2003 aan de beurt voor sloop. Op het terrein kwam laagbouw en het systeem aan voet- en fietspaden verdween en daarmee ook deze drie bruggen.

Totem today is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Het bestaat uit een aantal marmeren zuilen, waarop teksten staan, die volgens de kunstenaar Jennifer Tee verwijzen naar mijlpalen in de geschiedenis van de mensheid en de verwachting van de nabije toekomst met de (schijnbare) tegenstelling technologie en spiritualiteit. Zo zijn er palen met de teksten Belonging, Local myths, Open horizon, Tussenstaat, Origin present, Public Assembly, Walk of life, The everyday, The soul of limbo en Gathering of people. Zelf noemde de kunstenares het een rite de passage, een ritueel bij overgang nieuwe werkelijkheid. De zuilen zijn geïnspireerd op de kolommen die de Bijlmerdreefmetrobrug dragen. Het kilometerslange viaduct loopt over doorvoerwegen en grasvelden, die werden gezien als onbestemd gebied. Een deel daarvan werd opgevuld met het kunstwerk dat Tee ontwierp met in het achterhoofd juist die onbestemdheid van het gebied, waar ze meer de nadruk op de beleving wilde leggen. De zuilen vormen een patroon met de veel grotere en dikkere zuilen van de metrobaan. Er staan twee rijen van vijf zuilen, die gemaakt zijn van carraramarmer en afmetingen hebben van 28 x 28 x 450 cm (lengte, breedte, hoogte). Het kunstwerk kwam er dankzij de manifestatie Internationale kunst in de Bijlmer, dat van mei tot juli 2009 gehouden werd onder de titel Straat van Sculpturen. De palen hadden er al een lange reis opzitten; ze werden in Buitenpost, Friesland gefabriceerd. Koningin Beatrix der Nederlanden kwam de groep op 9 mei 2009 onthullen. Het zou met een kostprijs van meer dan 100.000 euro het duurste artistieke kunstwerk van Amsterdam-Zuidoost zijn. In 2010 maakte Tee opnieuw een zuil Open myths, die bestemd was voor een tentoonstelling in het Engelse Birmingham.