Kleiburg

Brug 1061 was een relatief groot bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Plaatselijk stond het bekend als het busplatform Kraaiennest.

Brug 1139 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Het voet- en fietsbrug werd aangelegd om de verbinding te maken tussen de de G-buurt en K-buurt. Aan de noordkant waren er de honingraatflats Grubbehoeve en Grunder. Aan de zuidkant Kleiburg en Koningshoef. Daartussendoor slingert het kilometerslange Gaasperparkpad, een hoofdverkeersader voor voetgangers en fietsers. Om water over te steken ontwierp Dirk Sterenberg met de Dienst der Publieke Werken de zogenaamde maaiveldbruggen. Bijna alle voet- en fietspaden in de Bijlmermeer liggen op maaiveldniveau, daar waar het autoverkeer op verhoogde dreven is geplaatst. Het type brug is ook in de 21e eeuw nog talrijk aanwezig in de wijk; een aantal moest echter plaatsmaken voor sanering etc. De maaiveldbruggen zijn herkenbaar aan de borstweringen met ankergaten, de specifieke grijze leuningen met blauwe balusters en het nummerplaatje in die leuningen. Ook de “buiten de brug” staande lantaarn is een regelmatig terugkerend onderdeel van dat brugtype. De brug is een broer van de even verderop liggende brug 1134. De brug kijkt uit op de blinde zijgevel van flat Kleiburg. De brug overleefde de sanering van de buurt, waarbij de flats Grunder en Koningshoef werden gesloopt.

Brug 1058 was een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Brug 1058 maakte vanaf 1966 deel uit van de infrastructuur binnen deze nog te bouwen wijk. In die wijk kwam een soort rondweg in de vorm van Bijlmerdreef, 's-Gravendijkdreef en Karspeldreef. Deze dreven werden halfhoog aangelegd op een dijklichaam en waren alleen toegankelijk voor snelverkeer. Voetgangers en fietsers bewogen zich voornamelijk op maaiveldniveau. Door deze inrichting van de wijk moesten er tal van viaducten gebouwd worden om het langzame verkeer ongehinderd tussen de diverse wijkonderdelen te laten bewegen. Bij de ontwerpfase van de Bijlmermeer was dat nog niet zover. De brug werd ontworpen als "viaduct in de Bijlmermeer". Brug 1058 werd in de Karspeldreef gebouwd op de plek daar waar hij onder de Bijlmerdreefmetrobrug duikt en waar de eerste versie van metrostation Kraaienest op het viaduct werd gebouwd. Voor genoemde dreven ontwierp Dirk Sterenberg voor de Dienst der Publieke Werken een soort standaardprogramma voor viaducten. Ze hebben allemaal grotendeels hetzelfde uiterlijk met afgeronde randplaten, betonblokken op de randen van het wegdek, leuningen en betegeling keermuren. Ook de lengtes van de overspanningen van dit soort viaducten was standaard (17 meter}, maar hier werd drie maal die lengte neergelegd (54 meter in totaal). Om deze lengte te bereiken waren drie series brugpijlers noodzakelijk, identiek aan de viaducten elders in de wijk. In midden jaren zeventig werd vanaf de brug met bushalte in westelijke richting een verbindingsbrug gemaakt met de hal behorend bij metrostation. Dat gebouw was toen al geheel omringd door een busplatform. Het gescheiden verkeer werd hier vanaf begin jaren nul losgelaten. Er vond een ingrijpende sanering plaats waarbij het oostelijk deel van de rondweg werd afgegraven; de kruisingen werden verlaagd naar maaiveldniveau met bijvoorbeeld zebrapaden. Deze slag liep door tot eind jaren nul. Ook dit deel van de Karspeldreef werd afgegraven, daarbij werd brug 1058 gesloopt, zo ook de verbindingsbrug, waarvan de aansluiting nog wel enige periode zichtbaar was. Het metrostation werd naar het noorden verplaatst en kreeg een nieuwe ontvangstruimte; de oude werd gesloopt. Van al het vorenstaande is niets meer terug te vinden in het landschap behalve het hooggelegen metroviaduct.

Kraaiennest is een station van de Amsterdamse metro, gelegen op een viaduct boven de Karspeldreef in de Bijlmermeer in Amsterdam-Zuidoost. Het bovengrondse metrostation opende op 14 oktober 1977 en maakt deel uit van Gaasperplaslijn 53. Het wordt medegedragen door de Bijlmerdreefmetrobrug, een dubbel enkelsporig metroviaduct. De naam Kraaiennest verwijst, zoals de meeste oorspronkelijke straatnamen in de Bijlmermeer, naar een historische boerderij of buitenplaats in Nederland. In dit geval zowel een fort met landhuis te Breukelen-Sint Pieter (provincie Utrecht) als van een boerderij in Harmelen (provincie Utrecht). Ten oosten van het station bevond zich, tot maart 2012 onder de gesloopte parkeergarage van de flat Kleiburg, het gelijknamige winkelcentrum Kraaiennest. Het station heeft een eilandperron waarvandaan twee aparte uitgangen naar de tussen perron en maaiveld gelegen centrale verdeelhal voeren. Deze verdeelhal sloot oorspronkelijk aan op de verhoogde Karspeldreef en het busplatform, welke in het kader van de vernieuwing van de Bijlmermeer in 2005 werden verlaagd. In het najaar van 2009 startte de ingrijpende verbouwing, waarbij het gehele station enkele tientallen meters in noordelijke richting werd verplaatst. Daarbij werd aan de noordzijde ook een nooduitgang gerealiseerd. Als eerste werd de bestaande toegang tot het station afgesloten en gesloopt en werd een nieuwe, tijdelijke toegang aan de zuidzijde gebouwd. Voor dit nieuwe station is in 2005 door het Rotterdamse architectenbureau Maccreanor Lavington Architects een ontwerp gemaakt. Dit ontwerp bleek in de eerste opzet niet haalbaar binnen het beschikbare budget. In april 2008 werd een gewijzigd en vereenvoudigd ontwerp gepresenteerd. Ten westen van het station is een nieuw winkelcentrum de Kameleon met woningen gerealiseerd, dat het bestaande winkelcentrum vanaf maart 2012 verving. Het station is gerenoveerd en in september 2013 heropend. De kosten waren ca. €13 miljoen en er is ook een decoratief hekwerk gemaakt, ontworpen door Froukje Taconis. Samen met andere verbeteringen aan het station, leverde dit in juni 2014 een Britse architectuurprijs op, de Royal Institute of British Architects Award.

Brug 1056 was een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Brug 1056 maakte vanaf 1967 deel uit van de infrastructuur binnen deze nog te bouwen wijk. In die wijk kwam een soort rondweg in de vorm van Bijlmerdreef, 's-Gravendijkdreef en Karspeldreef. Deze dreven werden halfhoog aangelegd op een dijklichaam en waren alleen toegankelijk voor snelverkeer. Voetgangers en fietsers bewogen zich voornamelijk op maaiveldniveau. Door deze inrichting van de wijk moesten er tal van viaducten gebouwd worden om het langzame verkeer ongehinderd tussen de diverse wijkonderdelen te laten bewegen. Bij de ontwerpfase van de Bijlmermeer was dat nog niet zover. De brug werd ontworpen als "viaduct in de Bijlmermeer". Brug 1056 werd gebouwd op de plek daar waar een voet- en fietspad onder de Karspeldreef door ging. Het lag ter hoogte van de parkeergarage behorend bij honingraatflat Kleiburg met daarin ook Winkelcentrum Kraaiennest aan de noordzijde en Klieverink aan de zuidzijde. Voor genoemde dreven ontwierp Dirk Sterenberg voor de Dienst der Publieke Werken een soort standaardprogramma voor viaducten. Ze hebben allemaal grotendeels hetzelfde uiterlijk met afgeronde randplaten, betonblokken op de randen van het wegdek, leuningen en betegeling keermuren. Ook de lengtes van de overspanningen van dit soort viaducten was standaard (17 meter} met 12 meter breedte voor voet- en fietspad. In 1970 werd het viaduct verbreed (de tunnel werd langer). Het gescheiden verkeer werd hier vanaf begin jaren nul losgelaten. Er vond een ingrijpende sanering plaats waarbij het oostelijk deel van de rondweg werd afgegraven; de kruisingen werden verlaagd naar maaiveldniveau met bijvoorbeeld zebrapaden. Deze slag liep door tot eind jaren nul. Ook dit deel van de Karspeldreef werd afgegraven, daarbij werd brug 1056 gesloopt. Er kwam een gelijkvloerse kruising met een groenstrook. Kleiburg en de torenflat Klieverink werden gespaard bij die sanering, maar de honingraatflat Klieverink maakte plaats voor laagbouw. De parkeergarage en het winkelcentrum werden in 2013 gesloopt.

Brug 1140 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Het voet- en fietsbrug werd aangelegd om de verbinding te maken tussen de de G-buurt en K-buurt. Aan de noordkant waren er de honingraatflats Grubbehoeve en Grunder. Aan de zuidkant Kleiburg en Koningshoef. Daartussendoor slingert het kilometerslange Gaasperparkpad, een hoofdverkeersader voor voetgangers en fietsers. Om water over te steken ontwierp Dirk Sterenberg met de Dienst der Publieke Werken de zogenaamde maaiveldbruggen. Bijna alle voet- en fietspaden in de Bijlmermeer liggen op maaiveldniveau, daar waar het autoverkeer op verhoogde dreven was geplaatst. Het type brug is ook in de 21e eeuw nog talrijk aanwezig in de wijk; een aantal moest echter plaatsmaken voor sanering etc. De maaiveldbruggen zijn herkenbaar aan de borstweringen met ankergaten, de specifieke grijze leuningen met blauwe balusters en het nummerplaatje in die leuningen. Ook de “buiten de brug” staande lantaarn is een regelmatig terugkerend onderdeel van dat brugtype. De brug is een broer van de even verderop liggende brug 1134. De brug kijkt uit op de blinde zijgevel van flat Kleiburg. De brug overleefde de sanering van de buurt, waarbij de flats Grunder en Koningshoef werden gesloopt.

Aan het Gaasperparkpad in Amsterdam-Zuidoost staat een titelloos beeld van Pjotr Müller. Bij de inrichting van de Bijlmermeer werd geld vrijgemaakt voor artistieke kunstwerken. Müller werd in een vrije opdracht verzocht een beeld te leveren dat geplaatst zou worden tussen de honingraatflats Grubbehoeve en Grunder. Hij kwam met een beeld van “spierwit” marmer, waarbij het lijkt of twee gedraaide staven met elkaar verstrengeld zijn. Het beeld is echter uit één brok marmer gemaakt, aldus het bijbehorend infobordje. Het beeld inclusief een drietraps sokkel viel door haar witte kleur op naast de eerder genoemde grijze flats. Het doet enigszins denken aan de spaarlampen van decennia later. Het beeld maakt deel uit van een verzameling beelden, die vanwege de sanering van de wijk verplaatst moesten worden, al was hier de verplaatsing gering. De verplaatsing was nodig in verband met de sloop van flat Grunder en een nieuwe stadsplattegrond die dat tot gevolg had. Het beeld stond eerst midden in de bebouwing, vanaf omstreeks 2005 bijna aan het (nieuwe) water.

Bruggen 1136-1138 waren drie bouwkundige kunstwerken in Amsterdam-Zuidoost. De verkeersstromen werden al bij het ontwerp en de aanleg en bouw van deze nieuwe woonwijk gescheiden gehouden. Er kwam een beperkt aantal dreven op een halfhoog dijklichaam voor het gemotoriseerd verkeer. Voor voetgangers en fietsers werd een fijnmazig systeem aan paden aangelegd. Gelijkvloerse kruisingen tussen deze twee systemen werden vermeden. Nadat Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken in de serie 1000-1099 de viaducten in de dreven had ontworpen kon hij vrijwel direct verder met de kleinere voet- en fietsbruggen. Ook daarbij bediende hij zich van standaardtypen brug. Deze zijn ook voor zover in de 21e eeuw nog aanwezig te herkennen aan standaard leuningen en vooral de borstweringen met ankergaten. Die borstweringen zijn enigszins plastisch door het toegepaste spuitbeton. Ook het nummerbord voor al die bruggen is standaard; een metalen plaatje aan een baluster, tussen de leuningen in. Niet alleen het ontwerp van deze voet- en fietsbruggen was standaard, ook de plaats was soms hetzelfde; een aantal bruggen lag boven een afwateringssysteem dat onder de honingraatflats doorstroomde. Voor bruggen 1136, 1137 en 1138 gold dat ze over het water lag dat onder het zuidelijk eind van flat Grunder, ontworpen door Fop Ottenhof, stroomde. Volgens de bestektekening ontwierp Sterenberg deze drie bruggen op 26 september 1968. In één moeite door ontwierp hij ook de bruggen 1143-1144. In 1969 begon men met heien. Ottenhof heeft zijn flat en de bruggen nooit gezien; hij overleed in september 1968. Ottenhof en de in 1996 overleden Sterenberg maakten beiden de sloop van flat en onderliggende bruggen niet mee. Al in het laatste decennium van de 20e eeuw begon een uitgebreide sanering, waarbij dijklichamen verdwenen en hoogbouwflats werden afgebroken. Grunder was in 2003 aan de beurt voor sloop. Op het terrein kwam laagbouw en het systeem aan voet- en fietspaden verdween en daarmee ook deze drie bruggen.

Brug 1141 is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. De betonnen liggerbrug ligt officieel in de straat Kleiburg, maar die heeft aan alle kanten uitlopers. Een van die uitlopers loopt naar een eilandje (diameter 21 meter) in wat de Grubbezee (vernoemd naar de flat Grubbehoeve) of Colakreek (naar de Surinaamse Colakreek, maar vooral dankzij het leeggieten van Colaflessen tijdens een festival) wordt genoemd. Op dat eilandje staat het beeld Mama Aïsa van Chaim Oren. Het eilandje kan alleen bereikt en verlaten worden via brug 1141. Architect Dirk Sterenberg van de Dienst der Publieke Werken ontwierp een anderhalve meter brede voetbrug, die de verbinding verzorgde tussen gebieden rondom Grubbehoeve en Kleibrug. De brug kreeg het uiterlijk mee van meerdere bruggen in deze buurt, de zogenaamde maaiveldbruggen, zie bijvoorbeeld brug 1110. Ook hier werden iele zwart/grijze leuningen, een borstwering met ankergaten en een nummerplaat tussen de leuningen toegepast. Bij herinrichting van het gebied tussen de twee flats werd hier een open water gegraven. Brug 1141 leidt sindsdien alleen maar naar het eilandje waarop het beeld staat.

Klieverink is een woontoren en voormalige honingraatflat en de Klieverinkweg een straat in Amsterdam-Zuidoost. De honingraatflat kreeg haar naam op 25 juni 1969 en werd vernoemd naar de boerderij Klievering/Klieverink in gemeente Losser.

De Moskee Taibah of Djame Masjid Taibah is een (Surinaams-Hindoestaanse) moskee in Amsterdam-Zuidoost. Ze is gelegen aan de Karspeldreef ten zuiden van metrostation Kraaiennest. De moskee is na grote wens van pionier Mohammed Radja Imamdi, beter bekend als Mustafa en met steun van Imam Shah Ahmed Noorani Siddiqui gerealiseerd door de in Suriname geboren Mohamed Idris Luqman (1950-1999) en de gemeenschap van Amsterdam Zuidoost. De moskee Taibah is een moskee voor moslims, uit Suriname, India en Pakistan. Het gebouw wordt gesierd met ronde koepels en grote minaretten. De bouwkunst is geïnspireerd door de moskeeën uit Pakistan en India. Het gebouw is dan ook een combinatie van uitheemse islamitische kenmerken en moderne materialen en vormen. De moskee is ontworpen door de Nederlandse architect Paul Haffmans en kwam in 1985 gereed. Veel bezoekers en bewoners zijn trots en noemen het gebouw dan ook ‘de witte parel van de Bijlmer’. Later bleek echter de huidige ruimte, waar ongeveer 500 bezoekers in konden, te klein te zijn. Het aantal bezoekers nam in de jaren negentig flink toe. In 1998 vond daarom met veel dank aan Mohammed Joenoes Abdul-Gaffar een grootscheepse verbouwing plaats. Daarbij werden drie extra koepels geplaatst en de minaretten verbouwd. De extra koepels zorgen voor een betere akoestiek in het gebouw, waardoor de imam een grotere menigte zonder stemverheffing kan toespreken. Na de verbouwing biedt de moskee plaats aan zo’n duizend bezoekers. Op een gemiddelde dag ligt het aantal bezoekers voor het middaggebed op de zevenhonderd, met feestdagen zijn dat er altijd meer. De moskeeruimte is naar Mekka gericht. Het gebouw is opgetrokken in een betonskelet. Haffmanns combineerde een traditioneel moskeegebouw (met minaretten, koepel en mihrab) met moderne bouwmaterialen.

Mama Aïsa (Ma Aisa/Moeder Aarde) is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Zuidoost. Rond 1986 had men bij de gemeente Amsterdam/Stadsdeel Zuidoost het idee dat deze nieuwe wijk wel af zou zijn. Als kers op de taart werd in het kader van het festival Blij met de Bijlmer een wedstrijd uitgeschreven voor een kunstwerk dat referentie moest hebben met de Creoolse gemeenschap in de wijk. De Oostenrijker Chaim Oren won de wedstrijd en wilde een beeld afleveren met een verwijzing naar Moeder Aarde, draagster van alle culturen op die Aarde. Kosten 10.000 gulden. Er kwam commentaar uit de wijk en het beeld werd onder invloed van een daar wonende medicijnman (omschrijving beeldhouwer) aangepast aan het Surinaamse equivalent uit de Wintireligie M’m Aisa. Er was nog wel enige discussie; men wilde eigenlijk een zwart beeld, maar daar zag de kunstenaar niets in. De kop ontbeert oren, hetgeen de kunstenaar weerlegde door te stellen dat Moeder Aarde geen oren nodig heeft om alles te regelen. Om de verbinding tussen hemel en aarde weer te geven, gaf de kunstenaar de sterrenbeelden Grote Beer en Kleine Beer weer door middel van bollen. Mama Aïsa staat op een eilandje, met voetbrug brug 1141 met het vaste land verbonden. Het beeld is vier meter hoog en komt in de vorm van een stevig gevormde vrouw in witte japon. Op die jurk zijn de felgekleurde bollen zichtbaar, die overigens ook in het omringende veld liggen. Uit de witte jurk steekt een donkere hand die rust in haar schoot, de ander hand gaat er achter schuil. Uit de jurk steekt ook een donker hoofd, waarvan een oog open staat en het andere dicht is. Oren wilde hiermee weergeven dat Moeder Aarde wel eens een oogje dichtknijpt bij problemen en zeker niet alles doorvertelt. Het beeld kwam in de problemen na de Bijlmerramp van 4 oktober 1992. Een aantal bewoners bleek in het beeld het kwade oog te zien; die groep wilde het beeld verbranden; die groep zag een blasfemisch afgodsbeeld. Dit werd versterkt toen bleek dat de maker een Israëli was; het neergestorte vliegtuig was van de maatschappij El Al. Het beeld overleefde de discussie ter nauwer nood. Het verbranden van het beeld was ook moeilijk gegaan; het gevaarte is grotendeels van beton en staat op een betonnen fundering. Het zou nog jaren duren eer de uitgebeelde verbroedering daadwerkelijk zou plaatsvinden; daartoe moesten delen van de wijk gesloopt worden. Het omringende water kreeg in de oorspronkelijke opzet de naam Grubbezee, maar kreeg in de jaren een nieuwe naam Cola-kreek, een vernoeming naar de Surinaamse Colakreek.