Passage Schiedam

De Koemarkt is een belangrijk plein midden in het centrum van de Zuid-Hollandse stad Schiedam. Het plein bevindt zich ten zuidoosten van de binnenstad waar de Rotterdamsedijk vanuit het oosten, het Broersvest vanuit het noorden en de Lange Haven met Koemarktbrug vanuit het westen op uitkomen. De Koemarkt is de entree naar de binnenstad en vormt het ruimtelijke scharnierpunt van de stad tussen de oude binnenstad en Nieuw Mathenesse nabij de Schie. In vroeger tijd werd op het plein op marktdagen door de boeren het vee verhandeld met handjeklap waar de naam naar verwijst. Rond het plein bevindt zich voornamelijk lagere bebouwing en middelhoogbouw met winkels met aan de oostzijde een hoogbouwpand, genaamd Singelwijck. Dit rijksmonument van architect Heinrich Leppla heeft acht verdiepingen en werd gebouwd in 1933-1934. Sinds de jaren dertig werd het karakter sterk veranderd, de veehandel verdween en er kwam andere bedrijvigheid. Het plein met een rotonde voor het verkeer werd ook een doorgaande route voor het autoverkeer. Sinds de herinrichting na 1985 werd de Koemarkt vooral een winkel en uitgaansgebied en verdween de rotonde. Ook verschenen er losstaande winkelpaviljoens. Momenteel worden de mogelijkheden voor een nieuwe herontwikkeling van de Koemarkt en het voormalige VROM-terrein onderzocht. Sinds 2019 staat van oktober t/m december de oliebollenkraam van de Schiedamse oliebollenbakker Nico Sterrenberg op de Koemarkt, naast Bram Ladage. Voor 2019 stond deze kraam op de Nieuwe Haven ter hoogte van de Burgemeester Knappertlaan. In 2019, 2020 en 2021 werd Nico tijdens de Oliebollentest van Oliebollentestonline uitgeroepen tot beste oliebollenbakker van Nederland.

De Koemarktbrug is een basculebrug in het centrum van Schiedam over de Lange Haven tussen de Koemarkt en de Gerrit Verboonstraat. In 2005 werd de bestaande brug uit 1926 vervangen. Tijdens de renovatie werd een tijdelijke brug geplaatst.

De Broersvest is winkelstraat in het centrum van de Nederlandse stad Schiedam. De straat is een belangrijke verkeersroute en verbindt de Koemarkt met de Proveniersbrug. Op de Broersvest liggen twee tramhaltes van de Rotterdamse tramlijnen 21 en 24.

Het gebouw van de HAV Bank aan de Gerrit Verboonstraat in Schiedam werd in 1933-1935 in opdracht van de Hollandse Algemeene Verzekeringsbank ontworpen door architect Willem Marinus Dudok. Deze bank was in 1903 opgericht. Het gebouw van de HAV Bank is ontworpen in een zakelijk expressionistische stijl. In 1953 werd het gebouw in dezelfde stijl uitgebreid, eveneens naar een ontwerp van Dudok. In 1970 ging de verzekeringsportefeuille van de HAV Bank over naar de N.V. Verzekering Maatschappij Holland, die in 1985 haar naam wijzigde in AMEV Schadeverzekering. In 1996-1997 werd het gebouw van de HAV Bank verbouwd tot appartementencomplex.

Gezicht Schiedam is een van rijkswege beschermd stadsgezicht in Schiedam in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De procedure voor aanwijzing werd gestart op 28 januari 1986. Het gebied werd op 27 mei 2005 definitief aangewezen. Het beschermd gezicht beslaat een oppervlakte van 71,3 hectare. Panden die binnen een beschermd gezicht vallen krijgen niet automatisch de status van beschermd monument. Wel zal de gemeente het bestemmingsplan aanpassen om nieuwe ontwikkelingen in het gebied te reguleren. De gezichtsbescherming richt zich op de stedenbouwkundige en cultuurhistorische waardering van een gebied en wil het toekomstig functioneren daarvan veiligstellen.

Huis te Riviere (ook wel genoemd Huis Mathenesse of Slot Mathenesse) is het oudste bekende rechthoekige kasteel in het graafschap Holland. Het kasteel is gebouwd door Aleid van Holland in 1262 en stond in Schiedam (Zuid-Holland); restanten zijn te vinden aan de Broersvest in Schiedam. De naam "Huis Mathenesse" verwijst naar de naam van de ambachtsheerlijkheid, Mathenesse, die Aleid van Holland in 1260 van Dirk van Bokel kocht. Restanten van de donjon, die deel uitmaakte van dit kasteel, zijn te zien in het centrum van Schiedam naast het Schiedamse stadskantoor aan de Broersvest. De ruïne is niet te bezichtigen, maar kan vanaf de openbare weg bekeken worden. Naast de ruïne is in 1997 een kunstwerk met de beeltenis van Aleid van Holland geplaatst ('Vrouwe Aleida'). Het kasteel werd gesticht door gravin Aleid van Holland, dochter van Floris IV en zuster van Graaf Willem II die sneuvelde op 28 januari 1256 te Hoogwoud. Gravin Aleida huwde met Jan van Avesnes. Zij bouwde als tol voor de Maas een donjon. Deze werd verder uitgebouwd met een ringmuur en een licht schuin overhoekse toren. Van deze toren naar de donjon liep een, mogelijk overdekte, loopbrug. De donjon maakt aan de voet een enigszins verzakte indruk. Tijdens de bouw ging de donjon verzakken door een kreekje dat daar onder de grond liep. De bodem, weliswaar verland doch drassig door de veenachtige grondstructuur, kon de zware fundering niet dragen. De toren werd deels afgebroken en herbouwd. Na de verwoesting door de legers van Willem Nagel in 1426 werd het kasteel in een meer bewoonbare staat hersteld. De voorburcht vertoonde overeenkomsten met de voorburcht van de Doornenburg te Bemmel in de Betuwe. Na het herstel werd er een hof geplaatst. De toegang tussen hoofdburcht en hof werd gevormd door een loopbrug zoals landmeter Potter weergaf in een kaart die behoorde bij het Heilige Geestgasthuis. Deze kaart bevindt zich nu in het gemeentearchief van Schiedam. Jarenlang heeft de ruïne vrij gestaan in het centrum van de stad. Na archeologische opgravingen door het BOOR werd het stadskantoor uitgebreid op het terrein naast de ruïne. Het stadskantoor benadert de ruïne aan twee kanten tot slechts enkele meters.

De Sint-Janskerk, ook wel de Grote Kerk, is een driebeukige hallenkerk in Schiedam, die werd gebouwd op de plaats waar in de 13e eeuw al een kerk had gestaan.

Het Heilig Hartbeeld is een standbeeld in de Nederlandse stad Schiedam, in de provincie Zuid-Holland.

De Boterstraat is een van de oudste straten in het centrum van de Nederlandse stad Schiedam. Grenzend ten noorden aan de Schie loopt de straat in het verlengde van de Hoogstraat / Grote Markt tot het Overschieseplein, na het Broersvest gaat de straat over in de Overschiesestraat.

Theater aan de Schie is een theater in Schiedam. De directeur en programmamaker is Rob Roos (sinds 2012). Op 15 april 1998 opende Theater aan de Schie met een aantal inspeelvoorstellingen haar deuren, waarna de officiële opening in september 1998 plaatsvond. In 2008 ging het theater verder als Theater aan de Schie. Het gebouw heeft, na een uitbreiding van 100 stoelen in 2022, 800 zitplaatsen. Op 12 september 1998 opende Theater aan de Schie haar deuren voor het publiek. Jaarlijks zijn er circa 150 professionele theatervoorstellingen te zien en 200 andere activiteiten. In seizoen 2017-2018 ontving het theater 105.000 bezoekers. In 2016, 2017 en 2018 werd de theaterorganisatie genomineerd door de ANWB bij de verkiezing van Het meest Gastvrije Theater van Nederland. In seizoen 2023-2024 viert het theater haar vijfentwintigjarig bestaan. De kleine zaal van Theater aan de Schie waar jaarlijks circa 30 theatervoorzieningen worden geprogrammeerd ligt in het historische centrum van Schiedam. Deze theaterzaal biedt plaats aan 204 personen. Het ontwerp van Theater aan de Schie is van de hand van architect Hans Ruijssenaars. Inspiratie kwam uit ongebruikelijke hoek: Ruijssenaars was op vakantie in Noord-Italië en bezocht in Parma het wereldberoemde, geheel uit hout opgetrokken Teatro Farnese. Dit theater dateert uit de 17e eeuw en belangrijke kenmerken van dit theater - het vele gebruik van hout, gebruik makend van lichtinval en de doos-in-doos-constructie - inspireerden Ruijssenaars bij het ontwerp voor Theater aan de Schie. In Theater aan de Schie werd de eerste volledig computergestuurde trekkenwand van Nederland geïnstalleerd. De modificatie en Nederlandse normering van de computergestuurde trekkenwand is mede tot stand gekomen door de knowhow en bijdrage van de afdeling theatertechniek van Theater aan de Schie.

De Nieuwe Haven is een gracht met een lengte van ongeveer anderhalve kilometer en vormt de westelijke begrenzing van het stadscentrum van de Zuid-Hollandse plaats Schiedam. De Nieuwe Haven vormt de verbinding tussen de Vellevest en de Buitenhaven. Het noordelijke deel van de Nieuwe Haven is historisch bekend als Westvest. De straat aan de noordoostelijke oever heet eveneens Westvest; de straat aan de westoever heet Nieuwe Haven. Op 2 augustus 1346 verleende gravin Margaretha van Holland en Henegouwen Schiedam het recht om vesten om de stad aan te leggen. De Westvest werd rond 1350 gegraven en sloot ongeveer ter hoogte van de huidige Gerrit Verboonstraat aan op de Buitenhaven. In 1613/1614 werd de Nieuwe Haven gegraven met het tegenwoordige verloop, waarbij de Nieuwe Haven voorbij de Hoofdbrug uitmondt in de Buitenhaven. In 1621 werd het oude gedeelte van de Westvest tussen de Nieuwe Haven en de Hoofd- of Vrouwe- of Sint Christoffelspoort gedempt. Aan de Westvest staat sinds 1794 molen De Walvisch, die granen voor de jeneverproductie maalde. Over de Nieuwe Haven ligt een drietal bruggen: De Kippenbrug, een voetgangersbrug in het verlengde van de Branderssteeg De Oranjebrug, een hefbrug uit 1938 in het verlengde van de Oranjestraat De Hoofdbrug, een ophaalbrug uit 1957 tussen de Lange Nieuwstraat en de Hoofdstraat

Het Proveniershuis is een rijksmonument in het centrum van Schiedam, gelegen aan de Overschiesestraat 1-3. De bewoners van een proveniershuis heetten proveniers of kostkopers. Proveniers kochten zich in in een proveniershuis en kregen vervolgens levenslang kost en inwoning. Provenier betekent 'hij die van preuves leeft', waarbij preuve gift betekent. Het Proveniershuis in Schiedam ligt aan de Schiedamse Schie en is gebouwd tussen 1756 en 1761 naar een ontwerp van stadsarchitect Arij van Bol'es. De Delftse beeldhouwer-stucadoor Joseph Bollina was verantwoordelijk voor de gevel. Voordat het Proveniershuis er stond, was hier het 'leprooshuis' gevestigd. In 1770 woonden er 58 proveniers in het huis, het hoogste aantal ooit gehaald. In 1827 telde het huis nog drie bewoners, in 1834 overleed de laatste provenier. Het huis stond enige tijd leeg, totdat het beheer in 1846 werd overgedragen aan de Magistraatsarmenkamer en het Proveniershuis armenhuis werd. In het armenhuis woonden vooral ouderen. Na 1834 was het onduidelijk wie nu eigenlijk eigenaar van het gebouw was. Aan deze onduidelijkheid kwam een einde toen op 17 april 1863 het gemeentebestuur besloot dat de gemeente eigenaar was. Het gebouw bleef wel in beheer van het Burgerlijk Armenbestuur. Dit bleef zo tot 1965. Op 1 januari 1965 werd de Bijstandswet van kracht waarmee het wel en wee van de 'armen' onder de gemeente kwamen te vallen, op 22 februari van hetzelfde jaar ging naast het eigendom ook het beheer van het pand over naar de gemeente. Lang heeft het beheer met betrekking tot armen en bejaarden niet geduurd; in 1969 vertrok de laatste bejaarde bewoner. Echter de gemeente verhuurde verschillende kleine panden aan zowel individuen als organisaties als woon- en/of werkruimte. Zo waren onder meer een Wereldwinkel, de ANVJ, wat beeldende kunstenaars en verscheidene jongeren gevestigd in de vleugels, het poortgebouw huisvestte de plaatselijke VVV. Alleen het achtergebouw met zalen stond vaak gedeeltelijk leeg of was in gebruik als opslagruimte. Enige tijd was er een restaurant gevestigd. In 1981 brandde de rechtervleugel van het Proveniershuis uit, waarna het pand gerestaureerd werd en bestemd voor huisvesting. Het pand was vanaf de restauratie in eigendom van woningcorporatie Woonplus, die vanaf 2002 het pand wilde verbouwen tot een bedrijvenpand. De bewoners van het pand voerden actie tegen deze plannen. In februari 2004 sprak de gemeente Schiedam zich uit voor de woonbestemming van het pand. Sinds 2005 is het Proveniershuis eigendom van Vereniging 'Hendrick de Keyser', een vereniging die zich inzet voor het behoud van architectonisch of historisch waardevolle huizen in Nederland.