Beurs van Berlage

De Beursstraat is een straat in het centrum van Amsterdam. De Beursstraat ligt tussen het Damrak en de Warmoesstraat. De straat loopt van De Bijenkorf op het Beursplein in noordoostelijke richting naar de Oudebrugsteeg. De straat loopt langs de achtergevel van de Beurs van Berlage, aan de oostkant van het gebouw. Op de hoek met de Oudebrugsteeg staat het 17e-eeuwse Accijnshuis en het 18e-eeuwse Bureau voor Handelsinlichtingen, nu coffeeshop The Grasshopper. Verder bevinden zich van oudsher een aantal hotels in de straat, vandaag de dag vooral bevolkt door rugzaktoeristen. In de Beursstraat zijn 9 panden aangewezen als rijksmonument, waaronder 5 achterhuizen van panden in de Warmoesstraat, die parallel aan de Beursstraat loopt.

De Stier is een kunstwerk op het Beursplein in Amsterdam-Centrum. De beeltenis van een stier is afkomstig van de kunstenaar Arturo di Modica. Hij zette het begin juli 2012 zonder aankondiging of vergunning neer op het Beursplein te Amsterdam. Het gevaarte weegt rond de 2500 kilogram en moest de financiële wereld, die zich toen in een crisis bevond er figuurlijk weer bovenop helpen. De kunstenaar lichtte daarbij toe dat de stier aanvalt met de kop naar beneden en na de aanval zijn slachtoffer opwerpt, uiteindelijk een weergave van de gedachte dat het weer opwaarts zou gaan in de financiële markten. Het zonder vergunning plaatsen van kunst in de openbare ruimte is verboden en de gemeente Amsterdam, in dit geval Stadsdeel Centrum ondernam direct actie. De kunstenaar had een ongelukkig tijdstip gekozen voor zijn actie. Vlak na zijn plaatsing wilde de gemeente festiviteiten op het plein houden, zodat het beeld direct in de weg stond. De stier werd daarop verplaatst naar de zijkant van het plein. Er werd overleg gepleegd met het Amsterdams Fonds voor de Kunsten; uiteindelijk bleef de stier staan, ook toen het Beursplein in 2017/2018 opnieuw ingericht werd. De Amsterdamse stier is een ietwat kleinere kopie van Charging Bull in New York. Van beide beelden zijn replica’s in de handel met de maten 24 bij 20 bij 42 cm met een gewicht van 4,5 kilogram. Later in 2012 dreigde de stier uit het straatbeeld te verdwijnen. De kunstenaar had het beeld aan derden verkocht, de koper had bepaald dat de stier wel in het straatbeeld zichtbaar moest blijven, maar kwam na een aanbetaling niet met het resterende bedrag over de brug, omdat de kunstenaar de overeenkomst niet (geheel) was nagekomen. De zaak kwam voor de rechter, die bepaalde dat de koper het resterende bedrag alsnog moest betalen. Het beeld bleef daarbij op genoemd plein staan.

Het Standbeeld Joost van den Vondel is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Beeldhouwster Gerarda Rueter maakte voor een gebouw aan de Warmoesstraat een beeld ter nagedachtenis van de woonplaats van Joost van den Vondel. Het werd in 1937 als onderdeel van een Vondelfeest geplaatst op Warmoesstraat 110 (de achtergevel van de Amsterdamse effectenbeurs uit 1913). Op 17 november 1937 werd het onthuld door een dochter van wethouder kunstzaken E. Boekman. Vondelkenner Bernard Molkenboer hield een toespraak. Het beeld refereert aan zestig jaar leven van de dichter in de straat, al heeft men twijfels of dit de exacte plaats is. Het beeld werd geplaatst ter viering van Vondels geboortedatum, 350 jaar geleden. Onder het beeld zijn drie aanvullende beeldhouwwerkjes te vinden die verwijzen naar de Gijsbrecht van Aemstel. Tevens is de onderstaande tekst uit het zandsteen geslepen:Hier woonde Vondeldichter vanGysbreght van Aemstel1637 Op hetzelfde gebouw is een reliëf te vinden over de gebouwen die tegen de vlakte gingen voor de bouw van die effectenbeurs.

De Amsterdamse effectenbeurs is een van de oudste financiële handelsbeurzen ter wereld en de grootste aandelenbeurs van Europa. De belangrijkste graadmeters van de Amsterdamse beurs zijn de AEX (Amsterdam Exchange Index) en de Amsterdam Midkap Index. De beurs is eigendom van Euronext. Handel vindt plaats op werkdagen van 9:00 tot 17:30 (UTC+1).

Het Beursplein is een plein in het centrum van Amsterdam, tussen het Damrak en de Beursstraat. Aan het plein liggen de Effectenbeurs (Beursplein 5), de Beurs van Berlage en de Bijenkorf. Aan het plein ligt ook de ingang van de parkeergarage van de Bijenkorf, die regelmatig voor files tot op het Damrak zorgt. Sinds 2018 is er onder het plein een fietsenstalling.

De Oude Brug of Oudebrug (brug 47) was de eerste brug van Amsterdam. De brug overspande het Damrak, ter hoogte van de huidige Oudebrugsteeg, die loopt van het Damrak tot de Warmoesstraat). De eind 19e eeuw gesloopte brug is bewaard gebleven in de kade die langs de noordzijde van de Beurs van Berlage loopt en het natte en droge Damrak van elkaar scheidt.

De Lantaarns en fonteinen op het Beursplein zijn kunstwerken in Amsterdam-Centrum. Ze vormen gezamenlijk sinds 22 april 2002 een rijksmonument. Het ontwerp van zowel het straatmeubilair als het Beursplein zelf is van Berlage en stamt uit 1902, toen er nog volop aan de Beurs werd gebouwd. Twee lantaarns staan op het bordes van het gebouw. De ander vier lantaarns en de twee fonteinen kregen een plek aan de twee lange zijden van het Beursplein: langs het Damrak en langs de gevelwand waar eerst het Biblehotel stond en in 1913 de Amsterdamse effectenbeurs van Joseph Cuypers verrees. De lantaarns zijn gemaakt van gietijzer en staan op een Eiffeltorenachtige manier op een granieten sokkel. De vier voeten dragen een cilinder van fijn maaswerk in een ruitvormig patroon. Daarop een sierlijke ovale vorm die bovenin vermalt en eindigt in een kroontje met het ophangpunt voor de lichtbron. Net boven het midden van de cilinder is een kraag van rozetten aangebracht. Berlage drong er bij de gemeente sterk op aan de lichtornamenten op het Beursplein elektrisch te verlichten door middel van booglampen. Zo zouden ze één geheel vormen met de twee lantaarns op het bordes, de elektrische lichtmasten op het Stationsplein en de geplande elektrische verlichting langs het Damrak. In de ‘Nieuwe Beurs’ paste Berlage zelf deze moderne energiebron toe voor de lampen, de lift en de centrale verwarming. Daarvoor werd een eigen, tijdelijke centrale in het gebouw aangebracht, in afwachting van de eerste gemeentelijke elektriciteitscentrale die in 1904 klaar was. De in 1903 op het Stationsplein geplaatste lichtmasten, ook een ontwerp van Berlage, waren de eerste tijd dan ook aangewezen op de centrale van de Nieuwe Beurs. Op foto’s van de opening van het gebouw door koningin Wilhelmina in 1903 zijn de lantaarns op het bordes en het Beursplein nog niet te zien. Waarschijnlijk zijn ze aan het einde van dat jaar geplaatst. De booglampen volgden in 1904. Wellicht is het oorspronkelijk de bedoeling geweest in de krans van rozetten lampjes aan te brengen. Bij een renovatie in 1975 trof men op halve hoogte van de lantaarns een ronde koperen doos aan, met pijpjes naar elk van 20 rozetten. Men besloot toen een ring van gloeilampjes aan te brengen, beschermd door een kapje van macrolon (een soort kunststof). Dit bleek ̶ misschien opnieuw ̶ een kwetsbare constructie. Begin jaren negentig werden ze vervangen door kleine bollen, in een iets lichtere tint dan de cilinder, zodat een lichtgevend effect ontstaat. Bij deze restauratiebeurt maakte de in 1975 op een staaf aangebrachte bolvormige armatuur plaats voor een moderne versie van de oude booglampen. Bij de laatste opknapbeurt van de lantaarns in 2017 bleven de booglampen, maar zijn de rozetten leeg gelaten. De twee fonteinen zijn geplaatst in een ronde, uit acht segmenten bestaande bak van graniet. De fonteinbak/het waterreservoir staat op vier poten stevig in het die bak. De waterspuwers zijn ook van natuursteen, zijn abstract van vorm en zitten in het boveneind van het waterreservoir, waardoor het water naar beneden valt. In dat reservoir staat een cilindervormige verhoging waarin vier waterspuwers zijn verwerkt. Op de verhoging staat dan weer een gietijzeren sierbekroning, die ook nog een waterspuwer heeft die haar water haalt uit de ronde bak. De objecten verdwenen in 2017/8 tijdelijk van het plein dat werd heringericht in verband met de komst van een ondergrondse fietsenstalling. Restauratie en herinrichting maakten deel uit van de zogenaamde Rode loper, een toeristenroute tussen Station Amsterdam Centraal en het Paleis op de Dam. De lantaarns hebben vanaf ongeveer 1908 aan de kant van het Damrak assistentie gehad van de elektrische lichtmasten die Berlage ontwierp voor de doorgaande wegen in de stad. Ze deden in hoogte zeker niet onder voor de bijzonder vormgegeven lichtornamenten die in 1991 langs het Damrak werden geplaatst. Deze blauw-groene objecten van de Amsterdamse ontwerpers Alexander Schabracq en Ton Postma deden, net als de lichtmastontwerpen van Berlage destijds, veel stof opwaaien. Ze hielden het echter het een stuk korter uit en zijn vervangen door lichtarmaturen die hangen aan over de straat gespannen draden.

De Oudezijde is het gedeelte van de binnenstad van Amsterdam ten oosten van de oorspronkelijke loop van de Amstel. Dit gebied wordt nu begrensd door Damrak, Dam, Rokin, Amstel, Kloveniersburgwal, Nieuwmarkt, Geldersekade en Prins Hendrikkade. Op de westelijke oever van de rivier ontstond later de Nieuwezijde. In de CBS-indeling heet deze buurt Burgwallen Oude Zijde. Een deel van deze buurt staat bekend als De Wallen. De belangrijkste straten zijn de Warmoesstraat en de Nes, dit was oorspronkelijk de oostelijke dijk langs de rivier de Amstel. Voorts is er de Zeedijk, de oorspronkelijke dijk langs het IJ. De belangrijkste grachten zijn de Oudezijds Voorburgwal en Oudezijds Achterburgwal. Uitwatering op het IJ vond plaats via de Oudezijds Kolk. Dit deel van de stad werd aangelegd in de middeleeuwen tussen de 13e eeuw en de 15e eeuw. Het belangrijkste gebouw is de Oude Kerk, waarvan de bouw begon omstreeks 1300. Tot de Alteratie van 1578 werd het gebied gekenmerkt door vele kloosters. De Oudezijde van de Amstel is, op deze kaart, het gebied ten oosten van de rivier. Deze naam komt ook voor in Ouder-Amstel en Ouderkerk aan de Amstel.

Belle is een sculptuur uit 2007 op het Oudekerksplein in Amsterdam, gemaakt door de Nederlandse beeldhouwer Els Rijerse in opdracht van het Prostitutie Informatie Centrum (PIC). Het bronzen beeld is een eerbetoon aan sekswerkers wereldwijd. Initiatiefneemster was ex-prostituee Mariska Majoor. Belle is Frans voor "mooie". De sculptuur toont een vrouw in een deurpost bovenaan een trapje. Ze draagt opgestoken haar en hoge hakken. De vrouw staat met haar handen in de zij met haar hoofd omhoog stoer en tegelijk uitdagend te kijken. Op de plaquette staat: Respect sex workers all over the world. Na een moord in Amsterdam op een Hongaarse prostituee in februari 2009 werd een herdenking bij het beeld gehouden. Op 17 december, de Internationale Dag tegen Geweld tegen Sekswerkers, worden er jaarlijks bloemen gelegd. Het beeld is op het voetstuk ondertekend. Het zou het eerste standbeeld ter wereld zijn voor een prostituee.

Het Accijnshuis is een monumentaal 17e-eeuws gebouw aan de Oudebrugsteeg in Amsterdam, op de hoek met de Beursstraat. Hier is nu een café gevestigd. Sinds de demping van het binnenste deel van het Damrak in de 19e eeuw ligt het Accijnshuis aan het einde van het natte Damrak, naast de Beurs van Berlage en het 18e-eeuwse Bureau voor Handelsinlichtingen, nu coffeeshop The Grasshopper. Oorspronkelijk stond het Stads-Excijns-Huis aan de oostkant van de Oude Brug over het Damrak, de middeleeuwse haven van de stad. Het huidige Accijnshuis werd gebouwd in 1637-'38 in classicistische stijl. Het is niet bekend wie dit bouwwerk ontworpen heeft; het wordt toegeschreven aan zowel Jacob van Campen als Pieter de Keyser. In het Accijnshuis verzamelde het vijfkoppige college van accijnsmeesters de accijnzen (invoerrechten) die betaald moesten worden voor scheepsladingen van bijvoorbeeld graan, bier, wijn, turf, kolen en specerijen. Het was het enige stadscollege dat niet in het stadhuis (nu Paleis op de Dam) gevestigd was. Het gebouw bestond oorspronkelijk uit twee verdiepingen; later is er boven op de kroonlijst een extra verdieping gebouwd. De bakstenen voor- en zijgevel hebben Ionische pilasters van zandsteen ter decoratie. De twee deuren aan de Oudebrugsteeg hebben een natuurstenen omlijsting. Boven elke deur zijn twee gebeeldhouwde leeuwen met boven de linkerdeur het Amsterdamse stadszegel (een koggeschip) en boven de rechterdeur het wapen van de stad met de drie Andreaskruizen. De vier ramen op de begane grond aan westelijke kant hebben afwisselend driehoekige en boogvormige frontons. Tijdens de Franse tijd, rond 1800, werd een nationaal belastingsysteem ingevoerd en verloor het Accijnshuis zijn functie. Het werd een café, vanaf 1924 Het Wapen van Amsterdam geheten. De kroeg was vooral populair bij binnenvaartschippers. Toen de schippersbeurs eind jaren tachtig naar de Houthaven verhuisde, verloor Het Wapen van Amsterdam zijn klandizie en was gedwongen te sluiten. Sinds 1997 is Café Heffer hier gevestigd.

De Nieuwendijk verbindt de Amsterdamse Dam met de Haarlemmerstraat en loopt vrijwel evenwijdig aan het Damrak en de Nieuwezijds Voorburgwal in de richting van het Centraal Station. Het laatste stuk gaat echter met een bocht naar links en komt uit op de Martelaarsgracht. Het stuk tussen de Martelaarsgracht en de Haarlemmerstraat wordt in de volksmond de Korte Nieuwendijk genoemd. De in het verlengde van Kalverstraat gelegen straat is een van de oudste winkelstraten van Amsterdam. De Nieuwendijk vormde, met de Kalverstraat, de dijk langs de westelijke oever van de Amstel, thans, Rokin-Damrak. Op de dijk langs de westoever (nu de Nieuwendijk) verrezen rond 1225 de uit archeologisch onderzoek oudste bekende (houten) huizen van Amsterdam die niet aan agrarische doeleinden waren gerelateerd. Wat later raakte ook de dijk aan de oostkant bewoond (nu Warmoesstraat). Tussen beide oevers werd, rond 1250, een dam met sluizen gebouwd (de huidige Dam). Aan het hoogteverschil tussen deze straten is dat nog steeds te zien. Op straatniveau gaan de gevels schuil achter een lange rij winkelpuien. De grachtentuinen aan de achterzijde zijn door bebouwing verdwenen. Eind jaren 50 en begin jaren 60 was de Nieuwendijk een favoriete samenscholingsplaats voor jongeren die als dijkers werden aangeduid. Tot in de jaren 70 was de straat, zij het beperkt, nog toegankelijk voor auto's. Daarna werd het een voetgangerstraat met aangepaste bestrating. In het begin van de jaren 90 veroorzaakten junks, met name op het laatste stuk van de Nieuwendijk dat bekendstaat als de Bocht, hier overlast. Tegenwoordig is de straat een moderne winkelstraat, gericht op toeristen en dagjesmensen.

W139 is een tentoonstellingsruimte voor actuele kunst gelegen aan de Warmoesstraat 139 in het centrum van Amsterdam. Het kunstenaarsinitiatief werd in 1979 opgericht door een groep jonge kunstenaars die een alternatief wilden bieden voor het volgens hen eenvormige aanbod van de musea en commerciële galeries. In een kwart eeuw is het van anti-establishment-initiatief uitgegroeid tot een volwaardig niet-museaal platform, dat parallel aan de gevestigde structuren opereert. W139 is een 'ruimte voor risico', die een bijzondere plek inneemt in de Nederlandse kunstwereld. Zo is er nog steeds ruimte voor kunstenaars om werk op locatie te realiseren. Na een grondige verbouwing van het pand, die ongeveer drie jaar duurde, is de instelling in 2007 weer gevestigd op de oorspronkelijke locatie aan de Warmoesstraat 139. Tussentijds werden de tentoonstellingsactiviteiten voortgezet in de kelders van de tijdelijke locatie van het Stedelijk Museum in het oude postgebouw naast Centraal Station in Amsterdam.