Haarlemmerstraat (Amsterdam)

Het West-Indisch Huis is het voormalige hoofdkwartier van de West-Indische Compagnie (WIC) in Amsterdam. In dit pand gaven de bestuurders van de WIC in 1625 opdracht tot de bouw van een fort op het eiland Manhattan, de eerste aanzet tot wat de wereldstad New York zou worden. Het West-Indisch Huis is gelegen aan de Herenmarkt, een pleintje tussen de Haarlemmerstraat en Brouwersgracht in het centrum van Amsterdam. Het gebouw heeft status als rijksmonument en wordt gebruikt als kantoorruimte en locatie voor congressen, huwelijken en andere evenementen. Het John Adams Institute, dat culturele uitwisseling tussen Nederland en de Verenigde Staten bevordert, is in dit gebouw gevestigd. De West-Indische huisbrug over de Brouwersgracht is vernoemd naar het gebouw.

Haarlemmerstraat 60 te Amsterdam is een gebouw aan de Haarlemmerstraat in Amsterdam-Centrum. Die Haarlemmerstraat is een eeuwenoude straat net ten noorden van de grachtengordel. De originele bebouwing is in de loop der eeuwen (grotendeels) vervangen door nieuwbouw of nieuwbouw op nieuwbouw. In april 1898 werd een openbare aanbesteding uitgeschreven voor de bouw van een woon-winkelhuis naar ontwerp van architecten Adriaan Willem Weissman en Piet Hein Niftrik. Het werd gebouwd voor een kruideniersbedrijf hetgeen terug te vinden is in drie rijen tegeltableaus die te zien zijn. Het gebouw in de stijl van traditioneel bouwen en art nouveau bestaat uit een winkelverdieping met aan de rechterzijde een gesplitste ingang voor winkel en bovenverdiepingen. Deze begane grond is tussen zuilen in groen en zwart uitgevoerd. Daarboven bevinden zich drie woonverdiepingen; het wordt afgesloten met een zolderetage. Er zijn vier opvallende kenmerken bij dit gebouw: per etage zijn boven de drie raampartijen tegeltableaus aangebracht; de laagste daarvan vermeldt Koffie, Thee, Cacao; de tweede rij laat vruchtmotieven (links appels, midden druiven, rechts peren) zien; de derde rij laten een afbeelding zien van haan, kip op nest en andersoortige vogel. De twee onderste rijen zijn rechthoekig, de derde rij bevindt zich onder ontlastingsbogen; de gevel wordt afgesloten met een stenen dakkapel met daarin verwerkt de hijsbalk en –haak; deze bevindt zich bovendien onder een soort afdak dat uitmondt in een torentje; Weissman en Nifterik schreven (voor de voorgevel) twee kleuren baksteen voor; voor het overgrote deel werd gekozen voor een lichte kleur baksteen, hier en daar onderbroken door donkerkleurige banden, rondom de tegeltableaus en in vensterdorpels zijn kleine natuurstenen sluitstenen te vinden. Boven de bovenste ramenrij is in afwijkend metselverband een strook donker baksteen toegepast. een etalage met een segment met gebogen glas. In het gebouw zat dus eerst een kruideniersbedrijf. In de jaren zeventig een sauna met massage (Sauna Atlantic); er volgde nog een kledingzaak. In 2022 is op de begane grond een handel in Italiaanse eet- en drinkwaren en kookbenodigdheden (Fratellini) gevestigd. Haarlemmerstraat 60 werd op 23 november 2004 tot gemeentelijk monument verklaard. Het maakt deel uit van een gevelwand, die op de aansluitende hogere nummering vijf rijksmonumenten telt. De grootste blikvanger bevindt zich aan de overzijde van de straat; het West-Indisch Huis. De Haarlemmerstraat 60 te Leiden is eveneens een monument; het staat te boek als Vrouwenkerksteeg 2 en is rijksmonument.

De Herenmarkt in Amsterdam-Centrum is een straat die een rechthoekige uitsparing vormt tussen de Brouwersgracht en de Haarlemmerstraat. Op dit plein staat een van de historische monumenten van de stad, het West-Indisch Huis, dat in 1617 werd gebouwd als vleeshal en wachtruimte voor de schutterij. In 1623 werd het pand gehuurd door de West-Indische Compagnie en tot 1647 gebruikt door de bestuurders van de WIC. In 1660 werd het een hotel, in 1825 een bejaardenhuis en tegenwoordig fungeert het West-Indisch Huis als kantoorruimte en worden er congressen gehouden en huwelijken gesloten. In het gebouw is ook het John Adams Institute gevestigd, dat culturele uitwisseling tussen Nederland en de Verenigde Staten nastreeft. Aan beide kanten van het West-Indisch Huis zijn woonhuizen gebouwd.

Haarlemmerstraat 77, Amsterdam is een gebouw aan de Haarlemmerstraat te Amsterdam-Centrum. De Haarlemmerstraat is een eeuwenoude straat net ten noorden van de grachtengordel. De originele gebouwen zijn in de loop der eeuwen grotendeel vervangen door nieuwbouw, dan wel nieuwbouw op nieuwbouw. Dit hoekpand van de Haarlemmerstraat en de Herenmarkt stamt aldus de jaarsteen uit 1898; de jaarsteen is in een cartouche in de gevel van de Herenmarkt leesbaar. De bestektekening dateert uit december 1897. Van het gebouw is overigens maar weinig bekend, behalve die jaarstenen en de heropening in 1898 van wijnhandel en proeflokaal van horecaondernemer Van Iersel. Het gebouw bestaat sindsdien uit vijf bouwlagen (winkeleenheid, drie woonlagen en een zolder). Het gebouw heeft vier opvallende kenmerken: hier en daar zijn groene geglazuurde bakstenen toegepast; een grote erker die steunend op consoles boven de winkelingang bevindt, langs de woonetages is gemonteerd en uitmondt in een torentje; bovenlichten in de erker kennen kleurpatronen aan de zijde van de Haarlemmerstraat 79 en Herenmarkt wordt het dak afgesloten met trapgevels. Het gebouw herbergde tot in de 21e eeuw een horecabedrijf op de begane grond (gegevens augustus 2022: Café Harlem/Harlem Soul Food). Kunstenaar Herman Schouten (1747-1822) legde eind 18e eeuw een voorganger van dit gebouw vast tijdens het maken van een tekening van het West-Indisch Huis. Het was toen al een bedrijfspand, maar een verdieping lager en meer met het uiterlijk van een grachtenpand. Het pand werd 23 november 2004 tot gemeentelijk monument verklaard.

Haarlemmerstraat 65-67, Binnen Wieringerstraat 2 te Amsterdam is een gebouw aan de Haarlemmerstraat te Amsterdam-Centrum. De Haarlemmerstraat is een eeuwenoude straat net ten noorden van de grachtengordel. De originele gebouwen zijn in de loop der eeuwen grotendeels vervangen door nieuwbouw, dan wel nieuwbouw op nieuwbouw. In het hoekpand was gevestigd Magazijn Willem III, een handel in textiel in de ruimste zin des woords (van kleding tot vitrage) van winkelier Th. Berger. In 1869 had er al aan Haarlemmerstraat 65 een verbouwing plaatsgevonden. Op 25 september 1880 werd er een grote verbouwing aanbesteed door architect IJme Gerardus Bijvoets. In 1880/1881 werd het winkelpand groots verbouwd, zodat op 16 april 1881 een heropening kon plaatsvinden. De zaak was populair want in 1890 waarschuwde ze nog voor oplichters. Genoemd magazijn ging in 1935 failliet, maar Berger was toen al niet meer de bedrijfsvoerder. In het bedrijfsgedeelte was later een deftige kapperszaak gevestigd (Salon Coiffures de Paris); het zijn dan de jaren vijftig; bovenetage waren in gebruik bij Al No Tex (Confectie). Vanaf de jaren zestig was er Hotel Arrivé (later Quentin Arrive Hotel) gevestigd (de gevelreclame werd in 1961 geplaatst). De verbouwing van 1880-1881 werd uitgevoerd in de stijl neo-Lodewijk XVI-stijl waarbij Haarlemmerstraat 65 en 67 werden samengevoegd. Deze wordt gekenmerkt door symmetrie, dat dan alleen geldt voor de gevel aan de Haarlemmerstraat. Aan de zijde van de Binnen Wieringerstraat werd dat niet toegepast, vermoedelijk in verband met de glasbelasting (glasbelasting werd berekend voor het vensteroppervlak). Na die verbouwing hebben er nog een tiental verbouwingen plaatsgevonden. Het gebouw bestaat uit vier bouwlagen met zolderetage achter een dakkapel. Ook in 2022 is Willem III nog in de gevel leesbaar. De begane grond is dan in gebruik bij een restaurant. Sinds 23 november 2004 is het gebouw een gemeentelijk monument. Haarlemmerstraat 65 te Leiden is eveneens een gemeentelijk monument.

Haarlemmerstraat 83, Amsterdam is een gebouw aan de Haarlemmerstraat te Amsterdam-Centrum. In november 2004 kreeg het de beschermde status van gemeentelijk monument (nr. 204019). De Haarlemmerstraat is een eeuwenoude straat net ten noorden van de grachtengordel. De originele gebouwen zijn in de loop der eeuwen grotendeels vervangen door nieuwbouw, dan wel nieuwbouw op nieuwbouw.

Haarlemmerstraat 87, Amsterdam is een gebouw aan de Haarlemmerstraat te Amsterdam-Centrum. In november 2004 kreeg het de beschermde status van gemeentelijk monument (nr. 204020). De Haarlemmerstraat is een eeuwenoude straat net ten noorden van de grachtengordel. De originele gebouwen zijn in de loop der eeuwen grotendeels vervangen door nieuwbouw, dan wel nieuwbouw op nieuwbouw.

De West-Indische huisbrug (brug 17) is een vaste brug in Amsterdam-Centrum.

Haarlemmerstraat 51 te Amsterdam is een gebouw aan de Haarlemmerstraat in Amsterdam-Centrum. Die Haarlemmerstraat is een eeuwenoude straat net ten noorden van de grachtengordel. De originele bebouwing is in de loop der eeuwen (grotendeels) vervangen door nieuwbouw, dan wel nieuwbouw op nieuwbouw. Alhoewel in de gevel “anno 1736” wordt vermeld, dateert het gebouw uit 1896. Toen werd op deze plek een creatie gebouwd van architect François Marie Joseph Caron, bekend van zijn werk voor Willem Vroom en Anton Dreesman (Vroom & Dreesman). Hier in de binnenstad van Amsterdam was geen plek voor een groot gebouw; het gebouw dat op een hoek staat van de Rodekoegang (Roode Koegang; Haarlemmerstraat 57-59 ligt nog steeds teruggetrokken) is zelfs smal te noemen. Op de begane grond bevindt zich een winkelruimte met aan de linker zijde de winkelingang en een aparte ingang voor de bovenwoningen. Daarboven bevinden zich twee woonverdiepingen en een zolderruimte. Caron kwam voor die laatste met een niet alledaags ontwerp. Vanaf buitenaf te zien lijkt die zich te bevinden onder een puntdak. Echt vlak daarachter is te zien dat het gebouw ene plat dak heeft. De bouwstijl van het pand is eclectisch te noemen, maar dan richting “verleden” en “toekomst”. Zo zijn er elementen van het traditioneel bouwen, maar er zijn ook kenmerken van de art nouveau. Met name het houtsnijwerk, de kleurstelling en details van de horizontale metalen ondersteuningsbalk, gevelversieringen, tegelwerk van het portaal en hijsbalk wijzen op die kunststroming. Ook de kleurstelling en bladmotieven van de jaarstenen "Anno 1736" duiden daarop. Overigens valt het gebouw niet alleen voor wat betreft bouwstijl op. Tussen alle bruine en rode baksteen ter plekke is dit pand opvallend opgetrokken in de kleuren wit en groengrijs. Het groen is voorts nog terug te vinden in de naam van de eerste gebruiker van het gebouw: J.J.F. Möllmann (Josephus Johannes Franciscus Möllmann, die een handel in boter, kaas, eieren, kruideniers-, grutterswaren en comestibles dreef. Hij had de winkel overgenomen van zijn vader. De groene letters zijn gezet tegenover een gele achtergrond; detailversieringen sluiten de naambalk aan beide kanten af. Hij opende hier op 8 augustus 1896 zijn handel. Krant De Tijd omschreef het destijds als “een aardig huisje rijker” en in vrijen gothieken stijl opgetorkken, daarbij zorgend zoowel voor een doelmatige inrichting als voor een fraai, teekenachtig geveltje. Hoelang dit bedrijf er gevestigd was is niet bekend. Een van de opvolgers was de rijwielhandel Presto met een stalling in de gang, die ook Haarlemmerstraat 49 in gebruik nam. Het bedrijf zou er tot in de jaren tachtig daar gevestigd zijn; het had de voorgevel ontsierd door middel van een groot reclamebord. In de jaren negentig was er Warmteservice gevestigd (handel in cv-bouwpakketten). In 2022 is er een souvenirwinkel gevestigd (Haarlemmer Buddha). Op 4 oktober 2005 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard. Ook de Haarlemmerstraat 51 te Leiden is een gemeentelijk monument en ook een woon/winkelhuis.

De Melkmeisjesbrug (brug 16) is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. Deze voetgangersbrug is gelegen in de oostelijke kade van de Herengracht en overspant de Brouwersgracht. De westelijke kade heeft in brug 17 een overspanning over de Brouwersgracht. Aan beide grachten staan hier gemeentelijke en rijksmonumenten. Er ligt hier al eeuwenlang een brug. Balthasar Florisz. van Berckenrode (1625), Joan Blaeu (1649) en Daniël Stalpaert (1662) tekenden haar in op hun kaarten. De moderne geschiedenis van de brug begint in 1883. Een voetgangersophaalbrug werd toen vervangen door een vaste brug. Dat kon omdat de scheepvaart hier grotendeels was beëindigd. Toch bleek de doorvaart te smal. De landhoofden en brug werden in 1903 vernieuwd door de aanleg van een zogenaamde paraboolliggerbrug met ijzeren sikkelliggers. De brug oogde rank en paste goed in het straatbeeld. Ook de nieuwe versie van de brug, dit maal van staal, uit 1966 vertoont die eigenschappen. De brug is vernoemd naar de melkmarkt die hier ooit werd gehouden. Later kwam hier een horeca-gelegenheid die als uithangbord een beeltenis had van een melkmeisje. De brug is vermoedelijk de plaats waar het eerste (type) Amsterdammertje geplaatst is.

Brouwersgracht 76 te Amsterdam is een grachtenpand aan de Brouwersgracht te Amsterdam-Centrum. Het gebouw is sinds 14 april 1970 rijksmonument.

Buiten Vissersstraat 6-8 te Amsterdam is een gebouw aan de Buiten Vissersstraat in Amsterdam-Centrum. Het is sinds 5 september 2006 een gemeentelijk monument. Het straatje is al eeuwen oud; het komt voor op kaarten uit rond 1600. Alle originele bebouwing is verdwenen. Aan de even zijde zijn er slechts twee gebouwen; dit gebouw en Buiten Vissersstraat 4. Huisnummer 2 is opgegaan in het gebouw Droogbak 13. Op huisnummer 6-8 staat een gebouw uit 1904; hetgeen middels een gevelsteen zichtbaar wordt gemaakt (Ao 1904). Een andere gevelsteen meldt de naam van het gebouw Petrus; de gevelstenen zijn al op de bestektekeningen ingevuld te zien. Deze Petrus Hegener hield een zuivelhandel op Droogbak. Hij overleed in 1875 en zijn weduwe Francisca Antonia Gersteling liet in 1884 op Buiten Vissersstraat 4 een pakhuis annex rokerij bouwen ontworpen door zoon Jos Hegener. In 1904 was uitbreiding nodig en mogelijk. Hegener had zijn stijl kennelijk inmiddels aangepast. Buiten Vissersstraat 4 heeft allerlei ronde vormen in symmetrie, Buiten Vissersstraat 6-8 is hoekiger en asymmetrisch. Jos Hegener ontwierp voor dat huisnummer 6-8 opnieuw een pakhuis. Op de begane grond is er dan nog wel de grote toegang in rondboogvorm; die boog begint direct vanaf de plint. Links van die toegang is er ook een persoonsingang, die op nr. 4 ontbreekt. Boven de toegangsdeur staat de naam vermeld (Petrus). Boven de ronde toegangsdeur bevinden zich drie afgeronde rechthoekige laadopeningen met links en rechts daarvan gelijk gevormde lichtvensters. Boven deze laadopeningen is de overkoepelde hijsbalk geplaatst, geplaatst in een risalerende trapgevel. Boven de toegangsdeur zijn nog wat kleine vensters te zien, waarboven de datumsteen. Het gebouw als geheel wordt afgesloten met een asymmetrische puntgevel waarin nog een trapje, het gevelvlak is daar opgevuld met nog twee kleine smalle vensters. Het geheel is opgetrokken met baksteen met bij ramen sluitstenen van natuursteen. Het gebouw in de stijl van Traditioneel bouwen is daarna vrijwel ongewijzigd gebleven, alhoewel al jaren geen pakhuis meer. De houten schotten bij de laadtoegangen verdwenen om plaats te maken voor vensters.