Sarphatistraat 4

Het pand Sarphatistraat 6 is een statig herenhuis aan de Sarphatistraat te Amsterdam-Centrum. Het gebouw diende door de jaren heen als woonhuis en kantoorruimte. Er was bijvoorbeeld een curator gevestigd, er vond administratie plaats voor Compagnie Internationale des Wagons-Lits en er was een reisbureau gespecialiseerd in reizen naar Israël (Isra-Tours) gevestigd. Kunstenaar Simon Maris heeft er enige tijd gewoond. De architect W.F. Draijer was beter bekend als makelaar, die werkte vanuit de Haarlemmer Houttuinen. Hij ontwierp een pand in de bouwstijl van de neorenaissance, dat met haar pilasters en natuurstenen begane grond aansluit bij Sarphatistraat 4. Boven het raam van de eerste verdieping is een beeldje te zien. Echter waar de ramen van nummer 4 rechthoekig zijn, zijn de ramen van nummer 6 voorzien van een boogconstructie. In 2015 heeft Humanitas een deel van het gebouw in gebruik.

Het pand Sarphatistraat 8 is een statig gebouw aan de Sarphatistraat te Amsterdam-Centrum. Er ontstond ter plaatse ruimte doordat het befaamde (dansgelegenheid) en beruchte (Karl Marx en Friedrich Engels spraken hier in 1872) "Lokaal Dalrust" inclusief bijbehorende woningen werd afgebroken in 1875/1876. In de jaren daarna werd een tweetal panden neergezet. In de loop der jaren trok Ancient Order of Foresters (AOF) daarin. Zij was de in 1880 opgerichte Nederlandse tak van Foresters Friendly Society. In oktober 1926 kochten zij de panden aan en lieten een nieuwe vergaderzaal bouwen. In 1936 bleek het geheel te verouderd en te klein en op 12 oktober 1936 kondigde de stichting in De Telegraaf aan dat de panden zouden worden afgebroken om plaats te maken voor nieuwbouw. Architect Simon Vieyra, lid van genoemde stichting, maakte een nieuw ontwerp voor een symmetrisch gebouw. Het kreeg al spoedig de naam Forestershuis. De titel was enige jaren lang te zien boven de entreedeur van het gebouw. In mei 1937 werd het nieuwe complex geopend in aanwezigheid van talloze notabelen waaronder de toenmalige burgemeester Willem de Vlugt. In de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw door de Duitsers zwaar beschadigd. In de jaren voorafgaand aan die oorlog waren er regelmatig bijeenkomsten van Joodse instellingen en verenigingen. Herstel duurde tot 1952. In 1979 verliet de orde het gebouw. In 2015 is Mentrum er gevestigd.

Het pand Sarphatistraat 13 is een gebouw aan de Sarphatistraat in Amsterdam-Centrum. Het pand werd gebouwd volgens een ontwerp van architect J.C.Teunissen op het terrein waarop voorheen de privékliniek van vrouwenarts Arthur Maurits Mendes de Leon (Sarphatistraat 13-15) stond. Dat gebouw was voorzien van allerlei tierelantijnen. Het ontwerp van Teunissen was strak. Het symmetrische gebouw met loggias (interne balkons) past qua stijl tussen de weelderige bouw van de lagere nummers en de kantoorkolos op nummer 15.

De Amstelgracht is een voormalige gracht in Amsterdam-Centrum. Ze was gelegen tussen de noordelijker gelegen Achtergracht/Nieuwe Achtergracht en de zuidelijker gelegen Singelgracht. Ze is gegraven in het verlengde van de Lijnbaansgracht. De gracht kruiste de Amstel. De gracht komt voor het eerst voor op kaarten van rond 1661 van Nicolaes Visscher met als basis een kaart van Joan Blaeu. Het behelst dan nog een plan voor de inrichting van het gebied ten oosten van de Leidsegracht dat toen de stadsgrens vormde. In 1662 tekende stadsarchitect Daniël Stalpaert opnieuw de gracht in op zijn ontwerpgedeelte van zijn plattegrond. De gracht ligt dan nog in een bijna geheel onbebouwd gebied. De enige bebouwing is dan nog het bolwerk Wester Blockhuys en de infirmerie. De Amstelgracht sluit dan aan op de Veemarkt en Ossenmarkt. Frederik de Wit is explicieter met zijn aanduiding (1688). Jacob Cats (1741-1799) woonde enige tijd aan de gracht. Op het terrein van de Veemarkt/Ossenmarkt verrees tussen 1862 en 1865 het Paleis voor Volksvlijt. Bebouwing bestond onder andere uit een schoolwoning en paardenstal, die stonden tussen de Amstelgracht en de huidige Sarphatistraat en in 1865/1866 gesloopt ("gelegen aan het einde van de Amstelgracht, bij de Hooge Steenenbrug", aldus het Algemeen Handelsblad van 18 december 1865). Op die plaats werd vervolgens een stadsvilla gebouwd voor Anne Willem van Eeghen (1860-1938) naar een ontwerp van Gerlof Salm. Dit gebouw werd op haar beurt in de jaren vijftig weer gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw met dan adres Amstel 344/Sarphatistraat 15. In 1866 werd de gracht gedempt en heet dan voor een tijdje Gedempte Amstelgracht. In 1872 kreeg de voormalige gracht een nieuwe naam Maarten Jansz. Kosterstraat, die in 2017 elf rijksmonumenten kent. Over de Amstelgracht lag zowel in de oostelijke als de westelijke kade van de Amstel een brug. Beide bruggen verdwenen als gevolg van de demping.

Oosteinde en Achter Oosteinde zijn twee straten in Amsterdam-Centrum.

De Hooge Steenen Molen (Ook wel De Leeuw genoemd) was een in 1735 gebouwde windmolen die op het Bolwerk Westerblokhuis, ongeveer op de hoek van de Amstel en de Singelgracht te Amsterdam stond. De molen, een typische stellingmolen, was een korenmolen en de opvolger van een eerdere molen, De Groen. De molen was voorzien van een blauwe gevelsteen met daarop een leeuw afgebeeld, vanwaar de naam "De Leeuw". Dat de molen vooral bekendstond als "de hooge steenen molen" was te danken aan het feit dat hij zich bevond bij de ongeveer zes meter hoge stadsomwalling, die ook de daarnaast gelegen Hogesluis zijn naam gaf. De molen is in 1868, acht jaar nadat het naburige Paleis voor Volksvlijt werd gebouwd, afgebroken.

Van Gendtbrug (brug 247) is een vaste brug op de grens van Amsterdam-Centrum en Amsterdam-Zuid. Ze overspant de Singelgracht en is de laatste brug voordat de gracht overgaat in de Amstel. Aan de noordzijde bevindt zich de straat Oosteinde en de Sarphatikade, de plaatselijke kade van de Singelgracht. Aan de zuidkant bevindt zich de Stadhouderskade (plaatselijke kade van de Singelgracht en de Hemonystraat. Ten noordwesten van de brug staat het gebouw van de De Nederlandsche Bank.

De Achtergracht is sinds 1870 een relatief korte gracht in Amsterdam-Centrum. Hij is gelegen tussen het Frederiksplein en de Amstel, evenwijdig aan de meer stadinwaarts gelegen Prinsengracht. De Achtergracht ligt in de nabijheid van het oostelijk deel van de grachtengordel. De originele Achtergracht werd rond 1660 gegraven en verbond de Reguliersgracht met de Amstel. De gracht is al te zien op de plattegrond van de stad, die stadsarchitect Daniël Stalpaert maakte in 1662 (Achter Graft). Over de gracht werd een drietal bruggen gelegd. De eerste lag in de oostelijke kade van de Reguliersgracht, een tweede in de Utrechtsestraat, een derde in de westelijke kade van de Amstel. In 1870 werd het grootste deel van de gracht gedempt, waarbij de eerste twee bruggen overbodig werden. Het gedempte deel vormt nu de Falckstraat en de noordzijde van het Frederiksplein. Bij de laatste uitbreiding van de grachtengordel ten oosten van de Amstel in de richting van het IJ, werd in het verlengde van de Achtergracht de Nieuwe Achtergracht aangelegd.

Manenschaap is een kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Het is een werk van Pieter d'Hont dat behoort tot de kunstcollectie van de De Nederlandsche Bank (DNB). Het beeld dateert uit 1969 toen d'Hont twee versies van een manenschaap maakte. De een heeft afmetingen van 47 bij 57 bij 10 cm (hier zijn twee exemplaren van); de ander meet 138 x 34 x 130 cm en is dus veel groter. Dat beeld werd door het rijk besteld voor een plaats in het kantoor van de Pensioen- en Verzekeringskamer (PVK, Verzekeringskamer), J.F. Kennedylaan 32 te Apeldoorn. Het zou daar op een binnenplaats hebben gestaan. Na de fusie van de PVK en DNB werd dat pand verkocht en stevig verbouwd tot bedrijvencentrum. Het beeld vertrok naar Amsterdam en werd rond 2015 samen met de Totempaal van Alphons Freijmuth aan de noordkant van het gebouw aan het Frederiksplein/Sarphatistraat gezet. De Nederlandsche Bank wilde meer mensen laten genieten van hun kunstcollectie.

Stadhouderskade 149-150 betreft een tweetal (bijna) gelijke panden aan de Stadhouderskade/Singelgracht te Amsterdam-Zuid, de Pijp. De panden zijn symmetrisch ontworpen door de aannemers, architecten en makelaars Jan Willem Hartgerink en Hendrik Dirks Kramer, die hier veel panden hebben neergezet. In 1884 plaatsten ze advertentie voor twee eerste klasse herenhuizen met huurprijzen van 1800 tot 2000 gulden. De gebouwen vertonen gelijkenis met meerdere gebouwen aan de Stadhouderskade. Zo zijn er bakstenen versieringen onder de dakplinten, die ook te vinden zijn aan Stadhouderskade 137-139 en Hemonystraat 7. Deze twee gebouwen zijn echter luxueuzer met hun relatief grote erkers, de heren woonden hier namelijk in eerste instantie zelf (Hartgerink op 149, Kramer op 150). Andere details zijn de wit uitgevoerde pilasters In het gebouw Stadhouderskade 149 hebben twee gezinnen gewoond die het Naziregime uit de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd: het gezin rond Alice Prins (zie daar) en dat van Mouritz de Vries. Mouritz en Griet de Vries-Polak werden op 16 april 1943 omgebracht in vernietigingskamp Sobibór. Ook Jacob Pieter Moltzer, bestuurslid van de Nieuw-Malthusiaanschen Bond en rechtsgeleerde, woonde hier enige tijd. In gebouw Stadhoudeerskade 150 voerde huisarts Rijk Kramer (zoon van de architect) enige tijd praktijk. Voor hem is een inscriptie in de gevel gemaakt. Hij volgde een van de eerdere huurders op belastingcontroleur Johannes Hermanus Simon.

Het complex Stadhouderskade 145-146/Hemonystraat 1 bestaat uit een drietal panden aan de Stadhouderskade/Singelgracht hoek Hemonystraat te Amsterdam-Zuid, De Pijp. De architect(-en) van dit complex met drie woonhuizen is vooralsnog onbekend. Ze zijn opgetrokken in de Eclectische bouwstijl, die veelvuldig werd toegepast aan de Stadhouderskade. De toegangspoorten zijn daarbij hoog aangesneden, hetgeen aan die kade vaker voorkomt. Tevens zijn aan de kant van de Stadhouderskade per pand twee balkonnetjes geplaatst die ontbreken. Het opvallendst is hier echter wat er niet is. Bijna alle hoekpanden aan de Stadhouderskade zijn voorzien van afgesneden hoeken waarop erkers geplaatst zijn. Hier ontbreekt zowel de schuine afsnijding als de erkers, als of de bouwers van plan waren er aan de westkant andere panden tegen aan te bouwen. Aan de zijde van de Hemonystraat is een blinde raamgang. De gebouwen dien(d)en voornamelijk tot bewoning met hier en daar een kantoor. In het verleden zat op nummer 145 Huize Jacobs, een pension voor niet al te vermogende mensen. Er was voorts eind 1965 het Comité Verzoekschrift Staten-Generaal gevestigd dat handtekeningen verzamelde tegen de werkwijze van de regering (lees goedkeuringswet) inzake het huwelijk van Prinses Beatrix en Claus von Amsberg. Tegen het huwelijk bestond bij de leden geen bezwaar, ook al heerste er "een groot onbehagen". Het comité bestond alleen in september, oktober, november en december 1965, waar bij het zichzelf ophief. Het aantal in te zamelen handtekening werd ingeschat op meer dan 500.000, er kwamen er circa 65.000. Dit werd mede veroorzaakt doordat een aantal kranten weigerde een advertentie voor het comité te plaatsen. Bovendien was er ook direct een tegencomité opgericht. Op nummer 146 zat voor en na de Tweede Wereldoorlog enige tijd het Dr. Aletta Jacobshuis (geen familie) dat voor de oorlog geleid werd door de arts Bernard Premsela (omgebracht in Auschwitz). Het gebouw 146 vertoont in 2016 enige mate van verzakking.

Stadhouderskade 151-154 betreft een viertal (bijna) gelijke panden aan de Stadhouderskade/Singelgracht te Amsterdam-Zuid, de Pijp.