Drieharingenbrug

De Vierwindendwarsstraat is een relatief korte straat in Amsterdam-Centrum, Haarlemmerbuurt, Westelijke Eilanden.

De Westelijke Eilanden: het Bickerseiland, Prinseneiland en Realeneiland zijn een drietal eilanden in het centrum van Amsterdam. Ze liggen ten zuiden van het IJ en de Zeeheldenbuurt, ten noorden van de spoorlijn tussen het Centraal Station en Amsterdam-Sloterdijk, ten westen van het Westerdok en ten oosten van de Planciusbuurt aan het Westerkanaal. De Westelijke eilanden vormen de kern van de wijk Gouden Reael, een deel van stadsdeel Centrum, die daarnaast bestaat uit het aangrenzende Westerdokseiland, de Haarlemmerbuurt en de Planciusbuurt. De Westelijke Eilanden vormen een klein wereldje op zichzelf, zijn geschikt voor wandelingen - al in 1671 door Joannes Antonides van der Goes in een gedicht, de Ystroom, aanbevolen - en tegenwoordig vaak het decor voor filmopnamen. Vanaf het begin zijn er op de Westelijke eilanden pakhuizen en scheepswerven geweest. Zij vormden een belangrijk onderdeel van de sfeer op de eilanden, een combinatie van werken en wonen. Er wordt soms ook wel gekscherend gesproken van "De Mokumse Archipel".

De Realengracht is een gracht in de binnenstad van Amsterdam, stadsdeel Centrum. De gracht ligt aan de zuidzijde van het Realeneiland en verbindt het knooppunt van de Smallepadsgracht en de Prinseneilandsgracht met het Westerdok ter hoogte van de Zandhoek. Ten zuiden van de gracht liggen het Prinseneiland en het Bickerseiland. De Realengracht heeft als enige gracht in Amsterdam nog twee houten ophaalbruggen, de bruggen nrs. 316 en 320.

De Smallepadsgracht is een relatief smalle gracht in de binnenstad van Amsterdam, stadsdeel Centrum. De gracht ligt aan de westzijde van het Realeneiland en verbindt de Zoutkeetsgracht met de Prinseneilandsgracht. Het is bijzonder dat er geen bruggen liggen over deze gracht, er is evenmin een kade die langs de gracht loopt. De Schans aan de Smallepadsgracht werd na 1875 als Planciusstraat aangeduid. In het Brandspuitenboek van Jan van der Heyden komt een ets voor van deze locatie: Brand op 24 juni 1680 in drie lijnbanen op de Schans aan de Smallepadsgracht.

De Karseboomsbrug of Karsseboomsbrug (brug 318) was een brug in Amsterdam-Centrum. De brug overspande de Zoutkeetsgracht in wat later de Zeeheldenbuurt ging heten. Ze vormde de verbinding tussen de noordelijke kade van die gracht en de Vierwindendwarsstraat. Ze is terug te vinden op de stadsplattegrond van Gerrit de Broen uit 1737, ze overspant dan de "Soutkeets Graft". Ze is echter ook al te zien als oorgatbrug op de stadsplattegrond van Balthasar Florisz. van Berckenrode uit 1625, ook dan verzorgt ze samen met de Petemayenbrug de verbinding tussen het schiereiland waarop Bolwerk Blauwe Hoofd ligt en het Realeneiland. Ook op de stadsplattegrond van stadsarchitect Daniël Stalpaert uit 1662 is deze brug zichtbaar. De brug dankte haar naam aan een gebouw dat aan de Zoutkeetsgracht stond en in de gevel een karseboom als gevelsteen had. Naast dat gebouw liep ook een van de Karseboomsgangen die Amsterdam rijk was (in 1874 nog vier). De brug verdween in 1858 toen de gemeente Amsterdam een voorstel behandelde ter "amotie van de bruggen 318 en 320"; brug 318 verdween inderdaad, maar een stemming leidde tot het behoud van de Drieharingenbrug (320). Een half jaar later was de brug gesloopt. Het bijbehorende pakhuis en gang zijn inmiddels eveneens verdwenen. Het brugnummer werd even later gebruikt ter administratie van de Zoutkeetsbrug, die in de volksmond ook enige tijd Karseboomsbrug werd genoemd.

De Zoutkeetsgracht is een gracht in de binnenstad van Amsterdam. De gracht scheidt de Westelijke Eilanden (stadsdeel Centrum) van de Zeeheldenbuurt (stadsdeel West). Ze verbindt het Westerdok (vanaf Petemayenbrug) met het Westerkanaal (Zoutkeetsbrug). De gracht is vernoemdnaar de zoutketen die in de 17e en 18e eeuw aan beide zijden van de gracht stonden. De gracht komt al voor op de stadsplattegrond van Gerrit de Broen uit 1737 (Soutkeets Graft). Dit waren loodsen waar het grove zout voor huishoudelijk gebruik bewerkt en geschikt gemaakt werd. Ook hebben daar geruime tijd de meel- en broodfabriek "Holland" en de werktuigenfabriek "Atlas"gestaan, maar later zijn daar na de sloop van de fabrieken nieuwe woningen gebouwd. Sinds 1900 (tot 1942) had tramlijn 10 zijn eindpunt aan het einde van de Planciusstraat bij de Zoutkeetsgracht. In 1907 werd het kringspoor via Zoutkeetsgracht – Houtmankade – Eerste Breeuwersstraat in gebruik genomen. Tussen 1923 en 1944 had ook lijn 23 hier zijn eindpunt. Lijn 10 werd in 1942 verlegd naar de Van Hallstraat. Sinds 10 mei 1951 rijdt hier lijn 3 die er sinds 18 september 1967 zijn eindpunt heeft. Op 19 augustus 2020 heeft lijn 3 na 54 jaar de Zoutkeetsgracht voor drie jaar verlaten in verband met werkzaamheden aan de Bullebakbrug in de Marnixstraat. In 2000 besloot de gemeente om juist het stukje kade Zoutkeetsgracht 211 t/m 221, waar de tram zijn eindpunt heeft, om te dopen in Korte Zoutkeetsgracht. Hierdoor is een hoop verwarring bij postbodes, bezoekers en bestellers opgehelderd. Hierdoor ligt de tramhalte niet meer in de straat waarvan hij de naam draagt. Dit is het enige trameindpunt in Amsterdam aan een gracht.

De Galgenbrug (brug 315) is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. De brug is gelegen tussen het Bickerseiland en het Prinseneiland. Ze werd aangelegd tussen 1625 (de kaart van Balthasar Florisz. van Berckenrode uit 1625 laat de brug niet zien) en 1649 (de kaart van Joan Blaeu laat de brug wel zien). Op de kaart van Gerrit de Broen uit 1737 is een oorgatbrug te zien met de naam Galge Brug tussen de Galge Straat op Prince Eylandt en Kleine Bikkerstraat op Bikkers Eylandt; ze overspant de Bikkers Graft. De moderne geschiedenis van de brug begint rond juli 1881. Toen meldde de gemeente dat er gewerkt werd aan "het vernieuwen en vastmaken van de ophaalbrug no. 315 over de Bickersgracht", een werk dat gelijktijdig plaatsvond met het vernieuwen van de Sloterdijkbrug (brug 321) aan de andere kant van de Galgenstraat over de Prinseneilandsgracht. In september kon gemeld worden dat de Sloterdijkbrug gereed was en dat het hout voor de Galgenbrug ter plaatse was gebracht. De brug zou het iets langer dan veertig jaar uithouden. Toen werd geconstateerd dat de brug begon te rotten en het verkeer niet meer aan kon. Omdat de scheepvaart hier ter plaatse toch ook al gering werd, werd gekozen voor een vaste ijzeren liggerbrug. Even later werd hetzelfde geconstateerd voor de Sloterdijkbrug, maar die werd gespaard (en werd later een gemeentelijk monument). De Galgenbrug, toen met onder andere de Magere Brug al een van de zeldzame wipbruggen in Amsterdam, werd vervangen door een liggerbrug met tonnen breedflenzige balken, normaal profielbalken, hoekijzer, U-ijzer en plaatijzer afkomstig uit Rotterdam. De brug en de straat danken haar naam aan het uitzicht dat je van hier had op het galgenveld in Volewijck aan de overkant van het IJ. Al in 1662 probeerde men de straatnaam te wijzigen in Prinsendwarsstraat, maar het is nooit doorgevoerd. Het uitzicht op het galgenveld verdween overigens al snel, toen het Bickerseiland werd volgebouwd. Ook Dordrecht heeft om dezelfde reden een Galgenbrug, maar die kreeg als officiële naam Damiatebrug.

De Sloterdijkerbrug (brug 321) is een dubbele houten ophaalbrug in Amsterdam-Centrum. Ze overspant de Prinseneilandsgracht. Ze vormt niet alleen de doorgaande route tussen de Sloterdijkstraat op het vasteland en de Galgenstraat op het Prinseneiland, maar ook tussen beide kades van die gracht Nieuwe Teertuinen en Prinseneiland, de straat. Rondom de brug is een aantal gemeentelijke en rijksmonumenten te vinden. De brug is zelf vanaf 1995 een gemeentelijk monument. Er ligt hier al eeuwen een brug. De vroegste versie van de brug is neergelegd tussen 1625 (Balthasar Florisz. van Berckenrode tekende geen brug in op zijn plattegrond) en 1649 (Joan Blaeu tekende een oorgatbrug). De oorgatbrug is tevens terug te vinden op de stadsplattegrond van Gerrit de Broen uit 1737; dan staat ook haar naam al vermeld "Sloterdykker Brug" over de "Prince Eylands Graft". De moderne geschiedenis begint in 1862; de brug moet hersteld worden. In 1880 budgetteerde de gemeente Amsterdam de vernieuwing van de brug. Het was destijds gangbaar de ophaalbruggen te vervangen door vaste bruggen, maar Bastiaan de Greef, stadsarchitect bij de Dienst der Publieke Werken spande zich in het model van deze dubbele ophaalbrug wat het toen was te behouden. De jaren daarvoor was een groot deel van dit soort type brug (wipbrug) uit het stadsbeeld verdwenen, ook hier op de Westelijke Eilanden. Het had wel tot gevolg dat er om de zoveel jaar aan de brug gewerkt moest worden. In 1881 was de nieuwbouw klaar, in 1921 was er de vernieuwing van het wegdek, in 1922 de aanbruggen, in 1941 (in de Tweede Wereldoorlog dus) het schilderwerk. In 1952 werd in wezen een geheel nieuwe brug neergelegd naar oud model. Een veerpontje verzorgde tijdens het herstel de oeververbinding. Het scheelde een haartje of de brug was vervangen door een vaste brug. De baas van de Publieke Werken destijds, Gerrit Feiko Janssonius, heeft zich toen ingezet voor het behoud van deze brug. Het werk aan de brug was niet voorbij want in 1974 volgde een nieuwe balans, in 1980 werd het brugdek en in 1983 weer de balans vervangen. Begin 21e eeuw werd de brug geteisterd door zwaar vervoer vanwege de sanering van de wijk. Dit verkeer veroorzaakte in 2005 dusdanig schade dat de val en hameipoorten ontzet raakten. Alles moest worden vastgezet, zodat een vaste brug met het uiterlijk van een ophaalbrug ontstond. De brug werd het jaar daarop, toen de bouwwerkzaamheden minder werden, gerenoveerd en in oude staat teruggerestaureerd. Het is de enige dubbele houten ophaalbrug hier in de buurt die zich nog in originele staat bevindt. Alhoewel de Petemayenbrug, Zandhoeksbrug en in mindere mate de Drieharingenbrug hetzelfde uiterlijk hebben, dateren zij uit de jaren tachtig van de 20e eeuw, teruggerestaureerd als het ware. De uitleg van de vernoeming naar Sloterdijk valt in twee delen uiteen. Er zou in de Sloterdijkstraat een huis hebben gestaan genaamd Sloterdijk. De andere uitleg is dat men vanuit de straat en vanaf de brug het dorp Sloterdijk kon zien liggen. Een combinatie van die twee is ook nog mogelijk. Het uitzicht op Sloterdijk is er sinds eind 19e eeuw niet meer; er kwam de spoordijk voor/met de Spoorlijn Amsterdam - Rotterdam met daarin als doorkijkopening eigenlijk alleen de Spaarndammerspoorbrug.

De Bickersgracht is een gracht tussen de Westelijke Eilanden van Amsterdam en een straat op een van deze eilanden, Bickerseiland. De Bickersgracht loopt in noord-zuidelijke richting langs de westkant van het Bickerseiland, tussen dat eiland en Prinseneiland. Over de gracht loopt de Galgenbrug (brug nr. 315) tussen de Galgenstraat op Prinseneiland en Kleine Bickersstraat op Bickerseiland. De brug, oorspronkelijk een dubbele wipbrug, nu een vaste brug, werd waarschijnlijk zo genoemd omdat men vanuit hier goed zicht had op de galgen van de Volewijck aan de overkant van het IJ. De straat Bickersgracht loopt niet langs het water maar aan de binnenkant van de huizen aan de gracht. De straat is geplaveid met oude kasseien. Aan de Bickersgracht staan zeven 17e- en 18e-eeuwse panden die zijn aangewezen als rijksmonument: zes woonhuizen en Pakhuis de Faam (Bickersgracht 256), een dubbel pakhuis uit ca. 1650. Ook kinderboerderij De Dierencapel ligt aan de Bickersgracht. De gracht is vernoemd naar het Amsterdamse regentengeslacht Bicker, meer specifiek Jan Bicker, die het Bickerseiland in 1631 kocht. Aan de Bickersgracht werden enkele houttuinen aangelegd voor de opslag van hout. Daarbinnen kwamen pakhuizen en een groot woonhuis voor Bicker. Deze panden werden omstreeks 1700 afgebroken om plaats te maken voor een reeks woningen.

De Zoutkeetsbrug (brug 318) is een basculebrug in Amsterdam-Centrum. Ze is gelegen in het verlengde van de Planciusstraat (noordwaarts) en overspant de Zoutkeetsgracht. Ze vormt daarmee de verbinding met het noordelijk van de brug gelegen Zoutkeetsplein in de Zeeheldenbuurt. Een eerste brug hier zou dateren uit 1878, een dubbele basculebrug, zoals die zo vaak in de Amsterdam binnenstad werd gebruikt. In 1899 moest het dek zo grondig gerepareerd worden dat verkeer over en onder de brug gestremd was. Deze brug werd in 1912 vervangen door een ijzeren ophaalbrug naar een ontwerp van Wichert Arend de Graaf van de Publieke Werken, de zogenaamde tweede generatie. Voor de landhoofden werd in maart 1912 76 m³ graniet besteld, een aanbesteding voor de brug volgde in april. In 1951 werden van deze brug in de hameistijlen de onderste vakken nog voorzien van staalplaat. In de zomer van 1957 was het dek door de hitte zo uitgezet, dat ze losgewrikt moest worden een de dommekracht van 5 ton. In 1965 viel die brug ten prooi aan de almaar toenemende uitvoering van het uit 1931 stammende "Voorlopig schema van verkeersverbeteringen in de binnenstad". Op 1 februari 1966 werd een nieuwe val geplaatst uit de fabriek van Constructiewerkplaats NV op de betonnen basisconstructie. Het ontwerp was weer afkomstig van Publieke Werken, waar Gerrit Feiko Janssonius (berekening/tekening) en Dirk Sterenberg (vormgeving) werkzaam waren. Er kwam een (eigenlijk veel te) brede brug voor het (te verwachten) verkeersaanbod. Op 26 november 1966 werd de brug geopend door Albert van Walraven (directeur van de Dienst Publieke Werken) in de aanwezigheid van Sinterklaas (Nicolaas van Myra is beschermheilige van Amsterdam). In 2018 beslaat het voetpad ongeveer de helft van het wegdek van de brug (bij het ontwerp ging met uit van een wegdek van 11 meter breed en twee voetpaden van elk 2,80 meter breed). De brug stamt uit dezelfde tijd als IJszeebrug in de Houtmankade, ze vertonen tot aan het brugwachtershuisje grote gelijkenis. Het brugnummer 318 was eerder in gebruik bij de Karseboomsbrug, die in 1858 werd gesloopt.

De Zeeheldenbuurt is een buurt in het Amsterdamse stadsdeel West, in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De buurt ligt aan weerszijden van het Westerkanaal, ten noorden van de Van Noordtgracht en de Zoutkeetsgracht en ten zuiden van de Oude Houthaven. Bij de Zoutkeetsgracht grenst de buurt aan de Westelijke Eilanden, aan de oostzijde aan het Westerdok en aan de westzijde aan de Spaarndammerbuurt. De Centrumring S100 doorkruist de buurt. De buurt wordt wegens overlap in de naamgevers soms verward met de jongere en meer westelijk gelegen Admiralenbuurt en Mercatorbuurt, in de wijken De Baarsjes en Bos en Lommer, waar straten zijn genoemd naar admiraals en ontdekkingsreizigers etc.

Poolkleed is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Het is toegepaste kunst uit 2005/2006 van Alphons ter Avest en staat in een naamloze open ruimte in de Barentszstraat. Het pleintje heeft echter wel een straatnaambord: Pleintje zonder naam. Ter Avest haalde zijn inspiratie uit het dagboek van Gerrit de Veer, scheepsofficier bij Willem Barentsz en Jacob van Heemskerk, waarin hij verslag doet van de gebeurtenissen tijdens hun overwintering op Nova Zembla. Ter Avest kreeg van de Stadsdeel Westerpark het verzoek tot een ontmoetingstafel voor deze plek. Uit hetzelfde project kwam de Apentafel op het Zoutkeetsplein voort. In plaats van zich te wenden tot de mannen op genoemd eiland, keerde Ter Avest zich naar de vrouwen, die eenzaam thuis zaten niet wetende wat hun mannen was overkomen. De kunstenaar liet ze kantklossen aan een enorm tafelkleed met afbeelding die terugvoeren op de belevenissen die hun mannen vast en zeker zouden meemaken tijdens hun poging een noordoostelijke doorvaart te vinden naar Nederlands-Indië. Er zijn taferelen te zien van vossen, ijsberen, walvissen en sneeuwvlokken. Het kunstwerk is echter van gegoten aluminium komende uit een mal van piepschuim, hetgeen nog aan het aluminium te zien is. De kunstenaar noemde het "geen tafel voor het gemak"; de zittingen zijn keihard en men stoot snel de knieën aan de aluminium tafelranden. Hoe ongemakkelijk ook; de tafel wordt wel gebruikt bij buurtgesprekken. De tafel is vijfenhalf tot zes meter lang, net zo breed als Het Behouden Huys. Titel van het werk en naam van de kunstenaar en gieterij zijn op een van de tafelpoten vermeld.