Weesperzijde (straat)

Weesperzijde 79D te Amsterdam is een gebouw aan de Weesperzijde in Amsterdam-Oost. De bebouwing langs de Weesperzijde werd grotendeel huis voor huis neergezet in tijden van de uitbreiding van de stadsbebouwing. Die uitbreidingsperioden zijn dan ook terug te vinden in de toegepaste architectuur. Één van de meest opvallende en controversiële gebouwen werd in 2001 op een binnenterrein aan Weesperzijde 79 gebouwd, direct achter het Volkshotel aan de Wibautstraat. De opdracht voor de bouw werd gegeven door Thonik, het ontwerp kwam van MVRDV. Voor deze postzegelarchitectuur (beperkte architectuur qua ruimte en ontwerp) kwam het architectenbureau met een schoenendoos (eigen omschrijving van de architecten) bestaande uit twee bouwlagen met een dakterras. Origineel wilde Thonik een woonhuis annex kantoor, dat zagen de buurtbewoners niet zitten; het werd alleen een kantoor. Binnen het eenvoudig ontwerp paste MVRDV reliëf toe, hetgeen is terug te vinden in de omhoog lopende raampartijen. Vanwege de moeilijkheden van terrein (het terrein is op een poort na ingesloten) werd gekozen voor lichtgewicht bouwstenen voor binnen- en buitenmuren. Het ontwerp won de Amsterdamprijs voor de kunsten. Het gehele gebouw werd voorzien van een polyurethaan coating, waarbij de kleurkeus aan Thonik werd gelaten. Die wilde wel een helder oranje kleur voor de buitengevel; het zou in hun ogen een warme aanblik geven. De opvallende kleur werd goedgekeurd door de welstandscommissie van gemeente Amsterdam maar na oplevering bleek die kleur te opdringerig te zijn (de hele dag schijnt de zon). Buurtbewoners vonden de oranje kleur agressief overkomen en sommigen vonden het een onleefbare situatie in wording. Er ontstond een hevige discussie, dat op een rechtszaak uitliep, waarbij de bewoners gelijk kregen; Thonik ging in beroep. Eberhard van der Laan, toen advocaat, kwam er aan te pas om een oplossing te verzinnen. Er werd in overleg met de gemeente (waarvan Van de Laan later burgemeester zou worden) geregeld dat het kantoor toch tot bewoning mocht dienen en dat het gebouw overgeschilderd moest worden. De nieuwe kleur werd appelgroen, ongeveer de kleur van Granny Smith of wel de huiskleur van KPN, volgens MVRDV “not orange, but still bright”. Fotograaf Eddy Posthuma de Boer, een van de klagers, was opgelucht met deze verbetering; hij vond de oranje kleur onmogelijk om aan te wennen ("Groen vind ik wel mooi"). Niet veel later liet dezelfde studio het Thonikgebouw bouwen, een opvallende verschijning aan de Wibautstraat. Nabij het groene gebouw staat een bord van Thonik in dezelfde stijl. Het gebouw kwam in 2020/2021 weer in het nieuws. Een bewoonster van een woning aan Pluto in Den Helder had haar woning juist in appelgroen geschilderd; te afwijkend vond de omgeving en de bewoonster moest het in een zachtere groene kleur overschilderen. De zaak liep tot aan de Raad van State.

De Weesperzijde is een woonwijk in Amsterdam-Oost. In de volksmond wordt ze wel Weesperzijdestrook genoemd. De wijk is genoemd naar haar westelijke grens, de Weesperzijde; de plaatselijke oostelijke kade van de Amstel. Daar waar de kade loopt vanaf de Mauritskade tot aan Duivendrecht, is de buurt nauwer gedefinieerd. Ze wordt gevormd door een landstrook tussen de Amstel (west), de Wibautstraat (oost), tussen de Mauritskade (noord) en de uitgang van de Ringvaart Watergraafsmeer naar de Amstel (zuid). Ze heeft een naar het oosten gerichte punt in de Parooldriehoek, daar waar de Wibautstraat met een knik onder de spoorlijn heen gaat. De wijk is administratief ingedeeld in drie buurten: Swammerdambuurt (van Mauritskade tot aan Eerste Oosterparkstraat) met als belangrijkste verkeersader de Ruyschstraat Weesperzijde Midden/Zuid en (vanaf Eerste Oosterparkstraat tot de ringvaart) eerder genoemde Parooldriehoek. Een deel van de wijk is aangelegd op het grondgebied van de voormalige gemeente Nieuwer-Amstel. Dit is nog terug te vinden in de straatnamen Grensstraat (de voormalige grens) en Marcusstraat, vernoemd naar Balthasar Marcus, een van de laatste burgemeesters van die gemeente. Dit deel van die gemeente werd in 1896 door Amsterdam geannexeerd. De geschiedenis van de buurt trekt gelijk op met die van de kade Weesperzijde. In het zuiden grenst de wijk aan de Van der Kunbuurt, die gebouwd is op het grondgebied van de voormalige gemeente Watergraafsmeer, in 1921 geannexeerd door Amsterdam. Door de verschillende geschiedenissen van de twee wijken is er een aanmerkelijk verschil in bouwstijlen; in de Van der Kunbuurt staan (oorspronkelijk) arbeiderswoninkjes.

Amsteldijk 83 te Amsterdam is een hoekpand aan de Amsteldijk en de Lutmastraat in Amsterdam-Zuid.

Amsteldijk 86 te Amsterdam is een gebouw aan de Amsteldijk te Amsterdam-Zuid. Het gebouw staat in de Diamantbuurt. Er kwam hier in die jaren een cluster van stedelijke bebouwing in een verder agrarisch ingerichte gemeente Nieuwer-Amstel. Die wijk werd in de jaren negentig ingericht en volgebouwd onder leiding van Dolf van Gendt. Nog in die periode kreeg een gebouw dat hier stond nieuwe buurpanden in de hoedanigheid van Amsteldijk 83-85. Die drie panden zijn opgetrokken in de stijl van neorenaissance. Amsteldijk 86 werd in 1941 in een geheel andere stijl gebouwd; het traditionalisme. Het gebouw was privébezit van de gepensioneerde winkelier in manufacturen Theodorus Johannes Castelein, die het liet slopen en vervangen door een gebouw ontworpen door zijn zoon Cornelis Theodorus Castelein (1907-1986), die er ook tussen 1941 en 1948 een aantal jaren woonde, maar in die jaren ook bijna failliet ging (opgeheven faillissement november 1948). Hij vertrok toen naar Zuid-Afrika, maar keerde een aantal jaren later weer terug. Opvallendst aan het gebouw is de entree met haar natuurstenen draagbalk en dito brievenbussen; die entree gaat gepaard met glas-in-lood-raampjes. Het gebouw is gemeentelijk monument (222111).

Amsteldijk 75-78 is een samengesteld gebouw onder architectuur gebouwd aan de Amsteldijk in Amsterdam.

Lutmastraat 271 te Amsterdam is een gebouw aan de Lutmastraat in Amsterdam-Zuid.

Borssenburg was van 1583 tot 1916 een hofstede in Amsterdam aan de Amsteldijk ter hoogte van de Saffierstraat. De nabijgelegen Borssenburgstraat in de Rivierenbuurt is naar de hofstede genoemd.

Lutmastraat 258-266 te Amsterdam is een rijtje woningen aan de Lutmastraat in Amsterdam-Zuid.

Tolstraat 203 te Amsterdam is een gebouw aan de Tolstraat in Amsterdam-Zuid. Eeuwenlang lag hier tot diep in de 19e eeuw agrarisch gebied; de laatste jaren onder beheer van de gemeente Nieuwer-Amstel. Het gebied had op enkele bouwkernen voornamelijk landbouwgronden. In de noordoosthoek kwam aan het eind van die eeuw stadsbebouwing van de grond, Nieuwer-Amstel bouwde hier tegen de stadsbebouwing aan van Gemeente Amsterdam, waaronder ook het Raadhuis van Nieuwer-Amstel. Nieuwer-Amstel wilde zich hier profileren als aparte gemeente tegenover de grote stad. Het bleek een ijdele poging. In 1896 slokte Amsterdam een groot deel van Nieuwer-Amstel hier op. Het had het nodig voor woningbouw voor de groeiende bevolking, maar ook voor nieuwe plaatsen voor industrie die uit de binnenstad moest verdwijnen. Aan de rand wat toen de stadsbebouwing van Amsterdam was geworden (zuidgrens Rustenburgerstraat) werd in 1907/1908 gebouwd aan wat de diamantslijperij van de Koninklijke Asscher Diamant Maatschappij zou worden. De lange strook bebouwing langs de Tolstraat, die refereert aan de Tolpoort, die de voormalige scheidslijn tussen de twee gemeenten aangaf. Los van het fabrieksgebouw, maar op het terrein werd een portiersloge neergezet in dezelfde art-nouveaustijl van architect Gerrit van Arkel. Het gebouw wordt net als het hoofdgebouw gekenmerkt door toepassing van allerlei variaties in (kleuren) baksteen en natuursteen. Metselverbanden en toepassing van banden en dorpels geven het gebouw een lichte uitstraling. Tegenover het grote hoofdgebouw heeft deze voormalige asymmetrische portiersloge slechts één bouwlaag met in de noordwestpunt een torentje met klokwerk. Het gebouwtje werd op 23 december 2004 tot rijksmonument verklaard onder nummer 527801; het maakt ook deel uit van monumentencomplex 527799 van de diamantslijperij zelf. Het gebouwtje staat achter de Terreinafscheiding Tolstraat, dat op zich ook weer een rijksmonument binnen het complex is. De portiersloge werd tot monument verklaard vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarden als ook het afwijkend gebruik. Bovendien is het een goed bewaard gebouw in de art-nouveaustijl, nauw verwant aan het hoofdgebouw.

Lutmastraat 263-269 is een rijtje woningen aan de Lutmastraat in Amsterdam-Zuid.

Thonikgebouw is een gebouw op de noordoostelijke vooruitgeschoven hoek van de Wibautstraat en de Grensstraat, Amsterdam-Oost.

Volkshotel is een hotel in het voormalige kantoorgebouw van dagblad de Volkskrant in Amsterdam. Dit gebouw ligt aan de Wibautstraat en werd in juni 2014 geopend als hotel. Het gebouw werd in 1965 geopend als hoofdkantoor van de Volkskrant. De redactie verhuisde in 2007, waarna in november 2007 het restaurant Canvas zich op de zevende etage in de voormalige cantine vestigde. Zes jaar later werd het omgebouwd tot een volwaardig hotel. De broedplaats VKG, voor kunstenaars, creatieve en maatschappelijke ondernemers, verhuisde naar de achterkant van het gebouw.