Albert Wittenbergplein

De President Brandstraat is een straat in Amsterdam-Oost.

Daarom moet ik wenen (Al ela ani bochea) of Uittocht der Joden is een oorlogsmonument in Amsterdam-Oost. Het gevelbeeld van Wessel Couzijn werd in 1950 geplaatst tijdens de bouw van het complex aan de zuidwestzijde van President Brandstraat bij huisnummer 76. Couzijn plaatste een bepakte man, vrouw en kind op een schuin aflopend voetstuk. De vrouw houdt het hand van het kind vast. In dat voetstuk in een tekst in het Hebreeuws gestoken met een citaat uit de klaagliederen van Jeremia “Daarom moet ik wenen” dan wel "Ik huil om jullie allemaal". Het beeld verwijst naar de deportatie van de Joden uit deze buurt, maar met name ook uit dit woonblok. Het woonblok waarin de Joden hadden gewoond was tijdens de Tweede Wereldoorlog ontdaan van al haar houtwerk (houtroof); alleen het stenen casco stond nog overeind. Er werd besloten het blok te slopen en een nieuw blok huizen neer te zetten. Kunstenaars konden destijds bij de gemeente Amsterdam aandringen om werken van hun te plaatsen; dit liep veelal via de stadsarchitect, in dit geval W. De Bruin van Woningbedrijf Amsterdam. Collega Ben Guntenaar vond het een ontroerend beeldje dat eigenlijk een betere plaats zou verdienen, maar vond ook dat: Het is goed dat het in deze straat is en niet ergens elders. Daarom moet ik wenen bevindt zich na renovatie (en hernummering huisnummers) begin 21e eeuw boven de portiekdeur van 334-338.

Het buikschot is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Oost. Het is een monument ter nagedachtenis van drie mannen die hier op 15 december 1944 ter plekke door de Duitse bezetter werden neergeschoten ter vergelding van een aanslag op de spoorbaan eerder die dag. De drie mannen waren willekeurig gekozen uit de gevangenen uit het Huis van Bewaring aan de Weteringschans. Het beeld van de hand van Adam Jansma werd op 6 juni 1962 onthuld door Emma Nijhoff, vrouw van burgemeester Gijs van Hall in het talud van de Spoorlijn Amsterdam - Elten lopend langs de Tugelaweg (tegenover huisnummer 110-111). Op die plek werden na de Tweede Wereldoorlog 4-mei-herdenkingsdiensten gehouden bij alleen een vlaggenstok met vlag. De buurtbewoners onder aanvoering van buurtcenturm De Muiderpoort zamelden geld in voor een beeld, waarbij de herdenkingen konden plaatsvinden. In 1962 moest dat nog zonder de vermelding van toelichting en de namen van de slachtoffer. De slachtoffers waren toen nog niet bij naam bekend. Na onderzoek van het NIOD (RIOD) op verzoek van de buurt konden de drie namen in 1997 vermeld worden op de zuil annex sokkel, daarbij werd ook de toelichting in de zuil vermeld. De titel is terug te vinden in de weergave, een man krimpt ineen na een buikschot. De tekst op de zuil luidt: OP DEZE PLAATS ZIJN OP 15 DECEMBER 1944 DRIE MENSEN GEFUSILLEERD ALS REPRESAILLE VOOR DE AANSLAG OP DE SPOORLIJN JAN HENDRIK FABER GEB. 31-3-1893 AUGUST VAN GINKEL GEB. 16-6-1911 DIRK DE BRUIN GEB. 17-6-1908 Jan Hendrik Faber, kweker en tuinarchitect en kweker, was in Baarn betrokken bij een verzetsblad. August van Ginkel, radiotelegrafist en observator 2e klasse bij het KNMI, werkte voor een illegaal radiostation in Utrecht. Dirk de Bruin, werktuigkundige bij Fokker, verleende hulp aan onderduikers.

Zülbiye Gündüz boom is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Oost. Het is een werk van Marianne van den Heuvel uit 2000, dat staat in de Vrolikstraat bij huisnummer 38 ter hoogte van de Iepenweg. De boom is een gedenkteken voor de hier in maart 1993 omgebrachte Zülbiye Gündüz (1980-1993), een meisje op de verkeerde plaats op het verkeerde tijdstip. Het meisje overleed in de ambulance naar het ziekenhuis. De dader, een verward persoon (persoonlijkheidsstoornissen en psychoses aldus het Pieter Baan Centrum destijds), had zich dezelfde dag gemeld op het politiebureau met de mededeling dat "hij mogelijk iemand had neergeslagen", maar hij maakte zich meteen weer uit de voeten. De volgende dag werd hij gearresteerd. Slachtoffer en dader woonden beiden op huisnummer 90. Er werd vrijwel direct door buurtbewoners en schoolgenootjes een monumentje opgericht, maar dat raakte beschadigd tijdens de herinrichting van de Vrolikstraat. Van den Heuvel kwam met een boom uit Belgisch hardsteen als symbool van de verbinding tussen hemel en aarde. De boom is verwerkt in een muurtje dat een speelplaats afscheidt van de openbare ruimte. Voor het beeld is een aantal mozaïekstoeptegels gelegd. Het beeld raakt langzaam uit beeld doordat uit het perkje dat het beeld deels omringt, een natuurlijke boom/struik groeit. Niet iedereen is op de hoogte van het feit dat het een gedenkteken betreft. Het stond regelmatig ingebouwd tussen afval en fietsen; reden voor het stadsdeel Watergraafsmeer/Oost er een bord bij te zetten. Het moord maakte de weg vrij voor een grote sanering van de Vrolikstraat en naburige straten aan het eind van de jaren 90.

Krugerhof is een wooncomplex in de Transvaalbuurt in Amsterdam-Oost. De naam verwijst naar het nabijgelegen Krugerplein, vernoemd naar Paul Kruger. Het wooncomplex heeft de vorm van een U met woningen aan de Tugelaweg, Maritzstraat en Christiaan de Wetstraat. Aan de Maritzstraat heeft het een teruggetrokken rooilijn. Hier liet de "Maatschappij voor Moderne Woningbouw" in 1929-1930 een blok met arbeiderswoningen neerzetten naar ontwerp van Arend Jan Westerman en Jacob Dunnebier. De circa honderd woningen vallen op in de buurt door de uitvoering in vier kleuren baksteen: roodbruin op de begane grond (met bergingen), geel (banden ter benadrukking van ingangen en hoeken en eerste verdieping) en rood (bovenverdiepingen). Op de twee hoeken zijn erkers te vinden boven winkeleenheden. Die hoeken worden tevens benadrukt door torens in de vierde kleur; donkerrode verticaal geplaatste dakpannen. Tot het complex behoort ook nog een tuinhuis en tuin met zandbak (in de opening van de U). De bouwstijl wordt omschreven als een verstrakte vorm van de Amsterdamse School. Het ontwerp van de gevels zou van de hand van Westerman zijn; de plattegronden van Dunnebier. Toch heeft ook het uiterlijk de hand van een latere Dunnebier, zie zijn complex aan de Bos en Lommerweg 1-31 dan uit 1937 stamt. De architecten wisten in opdracht van projectontwikkelaar Huibert van Saane (directeur van de maatschappij en NV Bouwbedrijf H van Saane) , die het bouwverzoek op 16 maart 1929 had ingediend, de ruimte van de trappenhuizen te beperken door ze om elkaar heen de plaatsen (dubbele bordestrap)en de woningen om het trapgat te plaatsen. In januari 1930 moesten de laatste kleine verbeteringen nog aangebracht worden, voordat het gebouw opgeleverd werd. Volgens het Algemeen Handelsblad zou het gaan om een proefcomplex met steun van wel drie wethouders Ephraim Joseph Abrahams (tevens arts), Walrave Boissevain en Monne de Miranda. Het complex bevat dan ook appartementen voor de verheffing van het volk. Elke woning heeft een woonkamer en twee slaapkamers, een sanitaire ruimte met badcel en een keuken. Elke woning had veranda's (binnenin de U). Er was centrale verwarming en een warmwatervoorzieining. Tegenstanders waren er ook te vinden, aldus Het Volk, dagblad voor de arbeiderspartij. Zij vond het een niet geslaagde proef dat met name de “kleine woningen” een prikkel leverden om het aantal kinderen beperkt te houden. Ondanks de twee slaapkamers was de woning krap bemeten als het gezin bestond uit man, vrouw en twee kinderen. Gelegenheid tot logés was er niet tot nauwelijks, ook als het gezin uit drie personen bestond. Bovendien vond ze de huurprijs aan de pittige kant ten opzichte van nieuwe gemeentewoningen aan het andere eind van de stad (Amsterdam-West). In 2023 loopt er (nog) een onderzoek of het gebouw de bescherming van een gemeentelijk monument waardig is; er geldt dan een zogenaamde "voorbescherming".

De Ben Viljoenstraat en de Ben Viljoenspoorbrug (waarvan de coördinaten) liggen in Amsterdam-Oost in de Overamstelpolder. Tot 1896 maakte dit gedeelte van de Overamstelpolder deel uit van de gemeente Nieuwer-Amstel, een smalle uitstulping van die gemeente op de rechter Amsteloever ingesloten door Amsterdam in het noorden, de gemeente Watergraafsmeer in het zuiden en de gemeente Diemen in het oosten. In 1896 werd de gehele polder, waarvan het noordelijke deel al van Amsterdam was, geannexeerd zowel het gedeelte van Nieuwer-Amstel als dat van Diemen. Het gebied was bestemd voor woningbouw en begin jaren twintig verscheen hier de Afrikanerbuurt.

Albert Luthulistraat is een straat in Amsterdam-Oost, Transvaalbuurt.

De Olmenweg is een straat in Amsterdam-Oost.

De Platanenweg is een straat in Amsterdam-Oost.

If walls could speak is een tiendelig artistiek kunstwerk in Amsterdam-Oost. Na renovatie van een vijftal laagbouw flatgebouwen in Amsterdam-Oost aan de Platanen- en Olmenweg, werden er in mei 2019 muurschilderingen gezet op de tien bijna kopgevels van die flatgebouwen. Uit het budget van de renovatie werd door eigenaar Stadgenoot Amsterdam Street Art ingeschakeld deze muren te laten beschilderen. In overleg met de bewoners werden in mei 2019 de huizenhoge muurschilderingen aangebracht; thema’s als religie, seks en dood moesten vermeden worden. De geisha werd als uitzondering daarop wel geplaatst. Alle muurschilderingen zijn ongeveer tien bij vijftien meter, dragen het gezamenlijke motto If walls could speak (Als muren konden praten) en centraal thema Amsterdam voor iedereen. De kunstenaars konden tijdens hun werkzaamheden verblijven in The Student Hotel, dat zijn intrek had genomen in het voormalige Paroolgebouw. De schilderingen:

De Transvaalbuurt of Afrikanerbuurt, of kortweg Transvaal, is een buurt van het stadsdeel Oost van de gemeente Amsterdam, onderdeel van de stad Amsterdam in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De buurt ligt tussen de Transvaalkade in het zuiden, de Wibautstraat in het westen, de spoorlijn tussen Amstelstation en Muiderpoortstation in het noorden en de Linnaeusstraat in het oosten. De buurt heeft een oppervlakte van 38 hectare, telt 4517 woningen en heeft 9248 inwoners.

De Fontein Krugerplein is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Oost. Bij een herinrichting van het Krugerplein rond de eeuwwisseling werd aan een tweetal kunstenaars gevraagd een kunstwerk voor de openbare ruimte te ontwerpen. Caro Bensca kwam met Lady Solid en Peer Veneman met de fontein. Het beeld van Bensca riep associaties op met een urinerende vrouw (er loopt water langs haar dijen) en dat zagen de buurtbewoners niet zitten. Het beeld werd deels afgeserveerd, want belandde een aantal jaren later aan de Amstelveenseweg. Het was uiteindelijk niet het artistieke dat de doorslag gaf, buurtbewoners vonden het "een lekkere plek om bij te mijmeren" of meer praktische redenen: iemand met een lekke band kon in het bassin kijken waar het lek zat. De fontein bestaat uit een lichtgekleurd grof verweerd rotsblok. Daarop is een klassiek aandoende fontein met bassin geplaatst. Het beeldgedeelte is versierd met een groteske onafgewerkte figuratie van planten en dieren (varkens, slangen en hagedissen). De spuwer spuwt het water bovenaan met geringe kracht naar buiten; het water stroomt langs het beeld het bassin in; het bassin overstroomt permanent waardoor het water op het onderliggende rotsblok valt en sijpelt op de grond, die ter plekke van roosters is, waardoor het water afgevoerd dan wel hergebruikt wordt.