Südstern (metrostation)

De Südstern is een plein in het Berlijnse stadsdeel Kreuzberg, nabij de grens met Neukölln. Het plein draagt sinds 1947 de naam Südstern. Van 1893 tot 1938 heette het plein Kaiser-Friedrich-Platz en vervolgens Gardepionierplatz. Het kleine middendeel ligt als een eiland midden in de hoofdweg tussen Neukölln en Kreuzberg, die oostwaarts Hasenheide heet en westwaarts Gneisenaustraße. De Gneisenaustraße is het laatste deel van de zogenaamde Berliner Generalszug, een vele kilometers lange aaneengesloten serie straten die genoemd zijn naar de Duitse veldheren uit de bevrijdingsoorlog tegen de Fransen van 1813-1815 (Zesde Coalitieoorlog). Onder beide straten loopt metrolijn U7, die de stadsdelen Spandau en Rudow met elkaar verbindt; op het plein ligt het metrostation Südstern. De benaming Stern komt van de stervorm waarin de verschillende straten uitkomen op het plein. Naast de reeds genoemde hoofdstraten zijn dat de Lilienthalstraße, Bergmannstraße, Blücherstraße, Fontanepromenade en Körtestraße. Het midden van het plein wordt beheerst door een monumentale neogotische evangelische kerk waarvan de eerste steen gelegd werd in 1894. De kerk heeft een 90 meter hoge toren en werd in 1897 in aanwezigheid van keizerin Auguste Viktoria en Wilhelm II ingewijd. De kerk diende tot 1918 als garnizoenskerk voor de troepen die voor de poorten van de stad gelegerd waren. Sinds 1982 is hij eigendom van het Christliches Zentrum Berlin. Ten westen van het park en de Lilienthalstraße ligt er, evenwijdig met de Bergmannstraße, een kerkhofgebied met veel historische eregraven. In dit gebied liggen het Kirchhof Luisenstadt, het Werdersche Kirchhof en het Kirchhof Jerusalem. Dicht bij de Südstern ligt, naast de Johannesbasiliek in de Lilienthalstraße, de ambassade (nuntiatuur) van het Vaticaan.

De Kerk aan de Südstern (Duits: Kirche am Südstern) werd in van 1894 tot 1897 als protestantse garnizoenskerk in neogotische stijl op het Kaiser-Friedrich-Platz in het Berlijnse stadsdeel Kreuzberg gebouwd. Sinds 1947 is de naam van het plein waar de kerk aan staat omgedoopt tot Südstern. De kerk is een ontwerp van de architect Ernst August Roßteuscher. Tegelijkertijd met de Kerk aan de Südstern werd in de onmiddellijke nabijheid de Johannes-basiliek als katholieke garnizoenskerk gebouwd. Beide kerken werden op 8 mei 1897 in aanwezigheid van keizer Wilhelm II en keizerin Auguste Viktoria ingewijd. Na het einde van de Eerste Wereldoorlog verloor de kerk de functie als garnizoenskerk en werd daarna voor 30 jaar verpacht aan de Evangelische-Lutherse Kerk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de kerk beschadigd. Na de oorlog werd in de kerk de Berlijner Stadsmissie gevestigd, een zelfstandige vereniging binnen de Evangelische Kerk Berlijn-Brandenburg-Silezische Oberlausitz, die tot 1970 er de erediensten vierde. Na het vertrek van de Stadsmissie verpachte de Evangelische Landskerk het gebouw tot 1981 aan de Servisch-Orthodoxe gemeente. Daarna stond het gebouw enige tijd leeg, totdat het Christliche Zentrum Berlin het gebouw verwierf en het de oorspronkelijke bestemming terugkreeg.

De Sint-Johannesbasiliek is het grootste rooms-katholieke kerkgebouw van Berlijn. Het is de kathedraal van het Duitse Militair Ordinatiaat en werd gewijd aan Johannes de Doper. De kerk bevindt zich in het stadsdeel Neukölln en is gelegen aan de Lilienthalstraße. Paus Pius X verleende de kerk op 3 december 1906 de eretitel basilica minor.

Prinzenstraße is een station van de metro van Berlijn, gelegen aan de kruising van de Gitschiner Straße en de Prinzenstraße in de Berlijnse wijk Kreuzberg, ten noorden van het Böcklerpark. Het viaductstation werd geopend op 18 februari 1902 aan de eerste Berlijnse metrolijn, het zogenaamde stamtracé. Station Prinzenstraße, een beschermd monument, is tegenwoordig onderdeel van lijn U1 en U3. Het bovengrondse station, een standaardconstuctie van ijzer en glas, werd ontworpen door het ontwerpbureau van Siemens & Halske en heeft twee deels overkapte zijperrons. Vanwege ruimtegebrek onder de perrons bevinden de uitgangen zich aan weerszijden van de Gitschiner Straße, de toegangen zijn door middel van overdekte bruggen over de straat met het station verbonden. Hierdoor heeft elk van beide perrons een aparte toegang. Aan de zuidzijde stond oorspronkelijk een vrijstaand toegangsgebouw van de hand van Paul Wittig, de noordelijke ingang was in een woonblok geïntegreerd. In 1929 werden de perrons vanwege het toenemende aantal reizigers verlengd. Het metrostation zelf werd in de Tweede Wereldoorlog nauwelijks getroffen, maar van de beide toegangen bleef weinig over. Het verwoeste huizenblok aan de noordzijde van de Gitschiner Straße werd na de oorlog afgebroken en alleen het erin geïntegreerde trappenhuis bleef behouden. Aan de zuidkant van het station verees een eenvoudig nieuw toegangsgebouw. Pas in het begin van de jaren 1950 kon het station weer volledig in gebruik genomen worden. In 1981 werd het provisorische trappenhuis aan de noordzijde afgebroken en vervangen door een in 1984 gereedgekomen multifunctioneel gebouw waarin zich een parkeergarage en dienstruimtes van de BVG bevinden. De zuidelijke toegang werd in 1991 herbouwd. Het nieuwe glazen toegangsgebouwd is met een lift uitgerust.

De Berlijnse Wassertorplatz, genoemd naar de vroegere "Waterpoort", is gelegen in het stadsdeel Kreuzberg op ongeveer 100 m van de Kottbusser Tor. Het plein wordt thans in tweeën gedeeld door de drukke Skalitzer Straße en door de metrolijn U1. Het plein dankt zijn naam aan de ondertussen verdwenen Wassertor van de Berlijnse tolmuur. De poort lag in het zuidoosten van de muur, tussen de Hallesches Tor en de Kottbusser Tor, op de plaats waar het in 1926 gedempte "Luisenstädtischer Kanal", de stad binnenkwam. De poort werd gesloopt toen het kanaal werd aangelegd in 1852. De buurt wordt thans, met zijn vele werklozen, beschouwd als een probleemwijk.

Gneisenaustraße is een station van de metro van Berlijn, gelegen onder de gelijknamige straat in het Berlijnse stadsdeel Kreuzberg. Het metrostation werd geopend op 19 april 1924 en was ruim een half jaar het zuidelijke eindpunt van de Nord-Süd-Bahn. Tegenwoordig is het station onderdeel van lijn U7. Het Berlijnse stadsbestuur kampte bij de aanleg van de Nord-Süd-Bahn met een constant gebrek aan financiële middelen, waardoor de lijn na de opening in 1923 steeds in kleine etappes werd verlengd. Als eerste besloot men de oostelijke tak naar Neukölln, de latere lijn CI en de huidige U7, aan te leggen. Het 1300 meter lange eerste deel van deze tak kwam in gebruik op 19 april 1924 en telde twee stations: het latere splitsingsstation Mehringdamm en Gneisenaustraße. Op 14 december 1924 volgde een verlenging met één station tot Hasenheide (nu Südstern). Station Gneisenaustraße kreeg een standaardontwerp van Alfred Grenander met de voor de Nord-Süd-Bahn karakteristieke gepleisterde wanden en had de kenkleur wit. Het eilandperron was oorspronkelijk 80 meter lang, zoals in alle andere stations aan de Nord-Süd-Bahn. In 1968 werd het perron verlengd tot 110 meter, om ruimte aan zesrijtuigtreinen te bieden. Tegelijkertijd werd het station gerenoveerd en werd de wandbepleistering vervangen door groene tegels. Ook de stalen pilaren kregen de kleur groen. Aan beide uiteinden van het station bevindt zich een uitgang naar de middenberm van de Gneisenaustraße.

De Kerk van het Heilige Kruis (Duits: Kirche zum Heiligen Kreuz) is een evangelisch-luthers kerkgebouw in Berlijn.

Moritzplatz is een station van de metro van Berlijn, gelegen onder het gelijknamige plein in het Berlijnse stadsdeel Kreuzberg. Het metrostation opende op 6 april 1928 en ligt aan lijn U8. Station Moritzplatz werd ontworpen door architect Peter Behrens. In de eerste plannen voor de GN-Bahn, zoals de huidige U8 oorspronkelijk heette, was geen station aan de Moritzplatz voorzien. In plaats daarvan zou de lijn een meer in rechte lijn verlopend tracé via de Dresdener Straße volgen en een station onder de Oranienplatz krijgen. De tracéverlegging naar de Moritzplatz betekende een lichte omweg en maakte een zeer scherpe bocht bij de kruising Prinzenstraße/Ritterstraße (iets ten zuiden van het station) noodzakelijk.

Kottbusser Tor is een station van de metro van Berlijn, gelegen op en onder het gelijknamige plein in de Berlijnse wijk Kreuzberg. Het metrostation bestaat uit twee delen: een viaductstation voor van lijn U1 en U3 en een ondergronds perron voor lijn U8. Het complex staat in zijn geheel onder monumentenbescherming. De naam van het plein en het station stamt van een voormalige poort in de Berlijnse stadsmuur op deze locatie, de Cottbuspoort. Het bovengrondse station opende op 18 februari 1902 opende als onderdeel van de eerste metrolijn in Berlijn. Het station bevond zich oorspronkelijk aan de oostzijde van het plein en werd ontworpen door het ontwerpbureau van Siemens & Halske. Het metrostation had twee zijperrons kwam uiterlijk grotendeels overeen met het oostelijker gelegen Görlitzer Bahnhof aan dezelfde lijn. Om een betere overstap op de in het eind van de jaren 1920 geopende Gesundbrunnen-Neukölln-Bahn te realiseren werd 100 meter ten westen van het oorspronkelijke station een nieuw station gebouwd, dat op 4 augustus 1929 in gebruik kwam. Het nieuwe station werd ontworpen door Alfred Grenander en Alfred Fehse en kreeg een eilandperron, wat inmiddels de standaard was geworden in de Berlijnse metro. Evenals het oude station, dat afgebroken werd, bestaat het huidige viaductstation uit een constructie van glas en staal. Het boven het midden van het plein gelegen metrostation beschikt over een grote lichtkoepel in het dak, waardoor er overdag geen verlichting nodig is. Het ondergrondse station Kottbusser Tor opende op 12 februari 1928, tegelijk met de eerste noordelijke verlenging van de GN-Bahn (lijn D, tegenwoordig U8). Het station is bekleed met lichtlila tegels en heeft een eilandperron. Vanwege de overstapfunctie is het perron breder dan elders, waardoor er twee rijen steunpilaren nodig zijn. In het midden van het perron bevinden zich trappen naar de stationshal, van waaruit diverse uitgangen naar alle zijden van het plein uitwaaieren. Aan het noordelijke uiteinde is er een directe uitgang naar de straat, de voormalige zuidelijke uitgang is buiten gebruik. Roltrappen verbinden de stationshal met het perron van lijn U1 en U3. Het bovengrondse station beschikt aan de uiteinden ook over direct naar de straat leidende trappen.

Schönleinstraße is een station van de metro van Berlijn, gelegen onder de Kottbusser Damm, die ter plaatse de grens tussen de stadsdelen Neukölln en Kreuzberg vormt. Het metrostation opende op 17 juli 1927 als een van de eerste drie stations van lijn D, de huidige U8, waarvan het een half jaar lang het noordelijke eindpunt was. De Schönleinstraße, een zijstraat aan de Kreuzbergse zijde van de Kottbusser Damm, is genoemd naar de medicus Johann Lukas Schönlein.De bouw van lijn D, ook bekend als GN-Bahn (van Gesundbrunnen-Neukölln), verliep bepaald niet op rolletjes. Na de Eerste Wereldoorlog ging de AEG-Schnellbahn-AG, dochteronderneming van AEG en eigenaar van de nog in aanbouw zijnde lijn, failliet en werden de werkzaamheden stilgelegd. Het project verviel aan de stad Berlijn, die de bouw vanwege haar eigen financiële situatie pas in 1926 weer kon oppakken. Op 17 juli 1927 kon in het zuiden van de stad het eerste, slechts anderhalve kilometer lange traject Schönleinstraße - Hermannplatz - Boddinstraße in gebruik genomen worden. Verlengingen volgden in kleine etappes; in februari 1928 werd de lijn doorgetrokken naar Kottbusser Tor, één station ten noorden van Schönleinstraße, en na nog enkele verlengingen was het project in 1930 voltooid. Station Schönleinstraße, een beschermd monument, werd zoals alle stations van de GN-Bahn ontworpen door Alfred Grenander en Alfred Fehse. De architecten ontwikkelden een standaardtype voor de lijn, waarvan Schönleinstraße een goed voorbeeld is. Net als in de stations Rosenthaler Platz, Heinrich-Heine-Straße en Leinestraße wordt het dak in twee gewelven verdeeld door een rij pilaren op het midden van het eilandperron. Een nieuwigheid van de stations van lijn D was de aanwezigheid van tussenverdiepingen; de oudere metrostations bevinden zich veelal op geringe diepte en hebben uitgangen die rechtstreeks naar de straat leiden. De stations van de GN-Bahn kregen ieder een eigen herkenningskleur, die echter niet, zoals op andere lijnen, in een vaste volgorde werd afgewisseld. Station Schönleinstraße werd bekleed met glanzende, grijze keramische tegels, die vanwege een speciale brandtechniek diverse kleureffecten laten zien. In juli 1951 werd het station hernoemd tot Kottbusser Damm. Toen station Schönleinstraße in 1992 zijn oude naam terugkreeg, kwamen de oorspronkelijke witte stationsborden met zwarte letters weer tevoorschijn. De kleurstelling van deze borden was in de overige stations op de lijn omgedraaid ten behoeve van een betere leesbaarheid. Het station is momenteel alleen bereikbaar via trappen, maar uiteindelijk moeten alle Berlijnse metrostations van een lift voorzien zijn. De inbouw van een lift in station Schönleinstraße zal volgens de prioriteitenlijst van de Berlijnse Senaat pas na 2010 plaatsvinden.

Berlijn SO 36 (kortweg SO 36 of alleen 36, ook Kreuzberg 36) is de historische naam van het historische postbezorgingsgebied Südost 36, dat naast het Kreuzberger deel nog een deel van Mitte en Treptow omvatte. Het postkantoor Berlijn 36 bevond zich tussen 1899 en 1945 in de Lohmühlenstraße 52 in Alt-Treptow; ongeveer 50 Meter van het huidige ortsteil Kreuzberg verwijderd. Na invoering van de viercijferige postcodes in de Bondsrepubliek Duitsland en West-Berlijn in 1962 en tot de invoering van de vijfcijferige postcodes in het herenigde Duitsland in 1993 had SO 36 de adressering „1 Berlijn 36“ en vanaf de jaren 70 „1000 Berlijn 36“. Het andere deel van Kreuzberg werd met „1000 Berlijn 61“ genummerd. Sinds 1993 voert het voormalige Berlijn 36 de postcodes 10997 en 10999, terwijl het voormalige Kreuzberg 61 (SW 61) aan de nummers 10961 tot 10969 te herkennen is. SO 36 betekent ook vandaag de dag nog in het dagelijkse spraakgebruik dit kleinere deel van Kreuzberg, dat als wijk in het westen door het inmiddels gedempte Luisenstädtischer Kanal en in het zuiden door het Landwehrkanaal begrensd wordt. De wijk staat bekend als probleemwijk.

Het Jüdisches Museum Berlin, het Joodse Museum Berlijn, is het grootste Joodse museum in Europa. Het museum, dat geopend werd in september 2001, is gevestigd in de Lindenstraße in de Berlijnse wijk Kreuzberg. Het bestaat uit twee ondergronds verbonden gebouwen: het oude gebouw van het barokke Kollegienhaus (voorheen Kammergericht) en het zigzagvormige nieuwe gebouw ontworpen door de Amerikaanse architect Daniel Libeskind. Er wordt wel gezegd dat Libeskind het gebouw eruit heeft willen laten zien als een gebroken davidster, maar daaraan wordt getwijfeld. Aan de andere kant van de Lindenstraße werd in 2011 de Academie van het Joodse Museum gebouwd in de voormalige markthal voor bloemen, ook volgens een ontwerp van Libeskind. In de academie bevinden zich het archief, de bibliotheek, het museumonderwijs, de tuin van de Diaspora en een evenementenhal. De bedoeling van dit Joodse museum is de bezoekers te laten nadenken over antisemitisme en Jodenvervolging.