Abstederdijk

Abstede is een buurt in de wijk Oost in de stad Utrecht. De buurt verbindt zuidelijk Oudwijk met de Sterrenwijk, en is gelegen nabij het Wilhelminapark. In vroegere eeuwen was Abstede een buitengerecht in de stadsvrijheid met een groter grondgebied. Op 1 januari 1818 werd de gemeente Abstede afgesplitst van de gemeente Utrecht. De gemeente bestond uit het gebied van de voormalige gerechten Abstede, Soestbergen en Bleijenburg. Op 1 augustus 1823 werd de gemeente weer bij Utrecht gevoegd.

Het Hiëronymushuis of Huize Sint Hiëronymus is een rijksmonument in de stad Utrecht. Het bouwwerk is oorspronkelijk ontworpen als weeshuis of ook bejaardentehuis door de architect Alfred Tepe in neogotische stijl. Hij kreeg daarbij hulp van zijn vakgenoot A.G. Tollenaar. Het is in 1874 gebouwd in opdracht van het Rooms Katholiek Parochiaal Armbestuur. De naam Wees- en Oudeliedengesticht is na 1945 veranderd in Huize Sint Hiëronymus. Het aan de Maliesingel gelegen gebouw verwierf in 2001 de status van rijksmonument, met complexnummer 514276. In 2007 is het door architectenbureau Op ten Noort-Blijdenstein verbouwd tot appartementencomplex.

De Tolsteegsingel en omgeving is een buurt in de wijk Oost in Utrecht, de hoofdstad van de Nederlandse provincie Utrecht.

Sonnenborgh is een bolwerk en publiekssterrenwacht in de Nederlandse stad Utrecht. Het werd in 2021 door de European Physical Society benoemd tot "Historic site". Keizer Karel V liet ter verdediging van de stad Utrecht tussen 1544 en 1558 vier stenen bolwerken aanleggen aan de binnenkant van de Stadsbuitengracht. Sonnenborgh is daar een van. Het werd onder leiding van stadsbouwmeester Willem van Noort gebouwd en kon in 1552 in gebruik worden genomen. De andere waren aan de zuidkant van de stad Manenborgh (1553-1554) en Sterrenburg (1554), met aan de noordkant Morgenster (ca. 1544). Sonnenborgh is gelegen in de zuidoostelijke hoek van de binnenstad aan de singel. In 1636 werd de Universiteit Utrecht opgericht en het bolwerk werd in 1639 door de hoogleraar plantkunde Regius deels voorzien van een academische kruidentuin tot in 1724 de tuin naar de Lange Nieuwstraat in Utrecht verhuisde (de huidige Oude Hortus). De hoogleraar Buys Ballot zorgde er medio 19e eeuw voor dat de Sterrenwacht van de Smeetoren, waar reeds meteorologische waarnemingen werden gedaan, naar de Sonnenborgh verhuisde. Na de chemie richtte Buys Ballot zich vooral op meteorologie en in 1854 richtte hij op deze plaats het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) op. Na het vertrek van het KNMI naar De Bilt in 1897, onder leiding van directeur Maurits Snellen, stond Sonnenborgh weer geheel in het teken van de sterrenwacht. Bekende onderzoekers die met de Sonnenborgh in sterrenkundig opzicht verbonden waren zijn Pieter van Musschenbroek, Marcel Minnaert en Kees de Jager. Andere directeuren van de sterrenwacht waren Jean Abraham Chrétien Oudemans, Martin Hoek, en Albertus Antonie Nijland. De laatste directeur was Christoph Keller. Het sterrenkundig instituut in Utrecht is in 2012 opgeheven. Stichting De Koepel was tot eind 2013 gevestigd in Sonnenborgh. Nu is er Sonnenborgh - museum & sterrenwacht gevestigd, een publiekssterrenwacht en een museum voor weerkunde, sterrenkunde en bastiongeschiedenis. Veel grote steden hadden vroeger een eigen sterrenwacht om de tijd te meten. Ook de Meridiaanzaal van Sonnenborgh is speciaal daarvoor gebouwd. Met de kijker die daar staat konden sterrenkundigen precies meten hoe laat het was. De telescoop staat gericht langs de meridiaan, een lijn die precies van het noorden naar het zuiden loopt. Als je door de kijker kijkt, kan je zien hoe laat een bepaalde ster langs de meridiaan komt. In 2001 werden tijdens restauratiewerkzaamheden de resten aangetroffen van het eerste chemisch laboratorium in Utrecht. Dit werd rond 1695 in dit bolwerk gevestigd en stond onder leiding van Johann Conrad Barchusen. Sonnenborgh doet mee aan de Utrechtse Museumnacht en de Landelijke Sterrenkijkdagen.

De Abstederbrug is een rijksmonumentale brug in de Nederlandse stad Utrecht. De stenen boogbrug is gelegen aan de zuidoostzijde van de Utrechtse binnenstad en overspant de Tolsteeg-/Maliesingel. De uit 1901 daterende brug heeft twee overspanningen en is ontworpen door de Dienst Gemeentewerken onder directie van F.J. Nieuwenhuis. In jugendstil vormgegeven staan op de brug smeedijzeren lantaarns en hekwerken met leuningen. De naam van de brug verwijst naar het buitengrachtse Abstede. In de directe omgeving van de brug bevinden zich het Hiëronymushuis en een bronzen beeld getiteld Biru van Joop Hekman. Grenzend aan deze brug ligt over de Nieuwegracht de Servaasbrug.

De Servaasbrug is een brug in de Nederlandse stad Utrecht. De vaste brug is uitgevoerd in steen en is gelegen in de zuidoosthoek van het Museumkwartier in de Utrechtse binnenstad. Daar vormt het de zuidelijkste brug over de Nieuwegracht die onder de brug uitmondt in de Stadsbuitengracht. De naam van de Servaasbrug houdt verband met de verdwenen Sint-Servaasabdij die er vanaf de middeleeuwen direct oostelijk van lag. De Servaasbrug is een gemeentelijk monument. Aan deze brug grenst vandaag de dag de Abstederbrug, die de Stadsbuitengracht overspant. Vanuit westelijke richting loopt de Agnietenstraat op de Servaasbrug aan. In de tijd dat Utrecht nog verdedigingswerken met onder meer stadsmuren direct om de stad had, stond boven de uitmonding een waltoren die de Sint-Servaastoren, de Toren op het Servaashek of ook wel Klotenburg werd of wordt genoemd. Onder in de toren was een hek aangebracht waarmee de toegang tot de Nieuwegracht kon worden versperd. Met de afbraak van de verdedigingswerken en de aanleg van het Zocherpark is de toren omstreeks 1840 gesloopt.

De Sint-Servaasabdij is een verdwenen vrouwenklooster in de Nederlandse stad Utrecht.

De Agnietenstraat is een straat in het Museumkwartier in Utrecht. De straat begint in het westen op de hoek van de Nicolaasstraat en Nicolaasdwarsstraat, loopt naast het Nicolaaskerkhof, waaraan de Nicolaïkerk staat, en eindigt in het oosten bij de Servaasbrug over de Nieuwegracht bij de Stadsbuitengracht en het Zocherpark. Zijstraat van de Agnietenstraat is de Lange Nieuwstraat. In 1420 werd hier het Sint-Agnietenklooster gevestigd dat minstens twee eeuwen bleef bestaan. Later werd het gebouw gebruikt als fabriek en vanaf 1764 diende het klooster als Ambachtskinderhuis voor driehonderd wezen en vondelingen. Later werd een deel en nog later het gehele klooster in gebruik genomen als kazerne. Sinds 1920 is het Centraal Museum in het gebouw gevestigd. Als gevolg van de reformatie kreeg het terrein van het klooster een andere bestemming. In 1650 werden de Beyerskameren uitgebreid naar de Agnietenstraat. In 1651 werden de Kameren Maria van Pallaes gebouwd en een jaar later de Gronsveltkameren, waardoor een straat ontstond die aansloot op de Nieuwegracht. In 1756 moesten de Gronsveltkameren plaatsmaken voor de Fundatie van Renswoude. In de volksmond was de Agnietenstraat synoniem met het dolhuis van Willem Arntsz dat hier gevestigd was. Later zetten het Willem Arntsz Huis en Altrecht de geestelijke gezondheidszorg op deze locatie voort, met ingang en nieuwbouw aan de Lange Nieuwstraat.

Zonstraat 23 is het adres van een rijksmonumentale boerderij in de Nederlandse stad Utrecht. De boerderij is gebouwd in de 18e eeuw aan de Minstroom. Hoewel verbouwd is het qua structuur in hoofdlijnen bewaard gebleven. Inwendig bevat het pand onder meer een kelder en een opkamer. Het heeft een zeer hoog wolfsdak met grenen spanten en dakpannen. De voor- en achtergevel zijn van baksteen met boerenvlechtingen. Een 17e-eeuwse, eveneens rijksmonumentale, boerderij in de Zonstraat bevindt zich op nummer 44.

De Sterrenwijk is een buurt in de wijk Oost in Utrecht, de hoofdstad van de Nederlandse provincie Utrecht. Veel straten in deze buurt dragen de naam van een planeet.

De Kameren Maria van Pallaes is een rijtje van twaalf vrijwoningen in de Agnietenstraat in Utrecht die in 1651 werden gebouwd in opdracht van Maria van Pallaes. De kameren zijn sinds 1979 in bezit van het Utrechts Monumentenfonds. De patriciër Maria van Pallaes (1587–1664) had in 1649 geen erfgenamen meer en om te voorkomen dat het grote familiekapitaal zou vervallen aan de gemeenschap, besloot van Pallaes het geld te besteden aan armenzorg. Ze kocht een stuk land aan de Agnietenstraat en liet daarop de cameren met een refectiehuis bouwen voor onbetaalde bewoning door arme mensen die geen andere inkomsten hadden. Tevens kregen zij preuves in de vorm van voedsel en brandstof. De eenkamerwoningen waren voor die tijd vrij ruim en hadden een gezamenlijke tuin. Het beheer van de huisjes werd in handen gegeven van de Fundatie Maria van Pallaes die ook na haar dood huisjes voor armen bouwde. Het beheer werd in 1910 overgedragen aan de gemeente die uiteindelijk de zwaar verouderde en in de jaren 60 gekraakte panden voor een symbolisch bedrag overdroeg aan het Utrechts Monumentenfonds onder voorwaarde ze op te knappen. Boven iedere voordeur van de kameren zijn de familiewapens van Van Pallaes en haar man en het jaartal van bouw (1651) aangebracht. De huisjes sluiten aan de westzijde aan op de Beyerskameren door middel van een poort die toegang geeft tot de tuinen. Het refectiehuis staat op de hoek aan de oostzijde van de straat met de ingang aan de Nieuwegracht. Boven de monumentale classicistische toegang bevindt zich een gevelsteen met de volgende tekst: Maria van Pallaes door liefde Goodts gedrevenHeeft doen sy weduw’ was van d’Heere SchroyesteynDees Cameren gesticht eenich onderhout gegevenNiet achtend swerels gonst maer Plaets in chemels Pleyn De Fundatie bouwde later nog woningen in de Pallaesstraat, Minstraat en Wulpstraat.

De Minstraat is een straat in de Nederlandse stad Utrecht. De straat is gelegen in de buurt Abstede en loopt over een afstand van zo'n 200 meter van de Minstroom naar de Notenboomlaan. Halverwege kruist de Abstederdijk de Minstraat. De Minstraat en omgeving zijn vandaag de dag vrijwel geheel bebouwd maar in vroegere tijden was het een land- en tuinbouwgebied op een steenworp afstand van de ommuurde stad. In de Utrechtse bebouwingsexpansie vanaf de 19e eeuw is de Minstraat rond 1900 aangelegd. Voor de verbinding in het noorden naar de Zonstraat werd dat jaar de Minbrug over de Minstroom geopend. Aan de westzijde van de straat zijn kort daarop een drietal hofjes gesticht die een gemeentelijk monument zijn. Gaandeweg de 20e eeuw, vooral in de jaren 1980, is een deel van de andere ontstane bebouwing gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw. Onder meer een school is daarin verdwenen.