Gemeentelijke Gasfabriek (Utrecht)

Het Griftpark is een park in de Nederlandse stad Utrecht, gelegen in de wijk Noordoost aan de straten Blauwkapelseweg en Kleine Singel. Door het park loopt het stroompje de Biltsche Grift waar het park zijn naam aan dankt.

De Kleinesingel, ook gespeld als Kleine Singel, is een straat in de Nederlandse stad Utrecht in de wijk de Wittevrouwen, die loopt van de Wittevrouwensingel tot de Kapelstraat, Gildstraat en de Blauwkapelseweg waar hij in over gaat. Zijstraten van de Kleinesingel zijn de Grifthoek en het Marmerplein. Deze straten zijn door de stedenbouwkundige ontwikkelingen van na het jaar 2000 ontstaan, daarvoor kende de Kleinesingel geen zijstraten. De Kleinesingel dankt zijn naam aan de gelijknamige in 1933 gedempte waterloop tussen de Stadsbuitengracht en de Oostveense Vaart, die zich bevond ter hoogte van de huidige Kapelstraat en Blauwkapelseweg.Vroeger stond aan de Kleinesingel de Gemeentelijke Gasfabriek. Nadat deze was afgebroken bleek de bodem zo verontreinigd dat ze niet gesaneerd kon worden. De vervuiling is ter plaatse vastgelegd door er een enorme diepwand omheen te plaatsen. Een diepwand is een gewapend betonnen damwand, die volgens een bepaalde procedure in de grond is gemaakt. De wand heeft een zeer lange levensduur. De grond binnen de wand wordt continu als een polder bemalen, daardoor kan geen lekkage (van eventueel gif) naar buiten ontstaan. Op het afgedekte vervuilde gebied is het Griftpark aangelegd. Hier komen veel stadsbewoners om te recreëren. Behalve de Gemeentelijke gasfabriek was op de hoek van de Wittevrouwensingel en de Kleinesingel ook de Gemeentelijke Sociale Dienst gevestigd. Het Bureau en Wijkgebouw van de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst werd al in 1931 gesloopt om de straat te kunnen verbreden. Vroeger waren er aan deze straat ook tal van winkels en een benzinestation gevestigd. Ter hoogte van waar nu het Marmerplein is had een hoefsmid zijn werkplaats. N.V. Takken's Brandstoffenhandel had achter zijn pand een groot terrein met een enorme bergen steenkool liggen die bestemd was om als huisbrandstof te worden verkocht.Van de Kleinesingel kan gezegd worden dat het stedelijk karakter totaal is gewijzigd. De meeste oude bebouwing is afgebroken en vervangen door nieuwbouw, ook wat is gebleven is sterk veranderd.

Het Wolvenburg was een aarden bolwerk dat diende in de verdediging van de Nederlandse stad Utrecht. Het was gelegen in het noordoostelijke deel van het stadscentrum aan de Stadsbuitengracht. Het bolwerk werd omstreeks 1580 onder leiding van de vestingbouwkundige Adriaen Anthonisz tezamen met vier andere bolwerken (Begijnebolwerk, Lepelenburg, Lucasbolwerk en Mariabolwerk) aangelegd om de stadsverdediging te moderniseren. De bouw van deze serie van bolwerken was de laatste modernisering van de verdedigingswerken in de stad totdat in de 19e eeuw de Nieuwe Hollandse Waterlinie met een aantal forten bij Utrecht werd aangelegd. Het bolwerk werd vernoemd naar toren de Wolf die er direct ten zuiden van aan de stadsmuur stond. Net als menig ander verdedigingswerk werd het bolwerk gaandeweg voor niet-militaire activiteiten gebruikt en in de 18e eeuw bevond zich een lakmoesmakerij op het bolwerk. Rond 1850 is het Wolvenburg met de sloop van de oude verdedigingswerken heringericht om plaats te bieden aan de gevangenis die vandaag de dag nog aan het Wolvenplein staat.

Huis Welgelegen was een klein buitenhuis aan de Wittevrouwensingel 2 in de Nederlandse stad Utrecht. Het huis werd omstreeks 1850 aan de singel gebouwd en was in de beginperiode voorzien van een bouwlaag, een dak van stro en in de voorgevel een uitgebouwde tuinkamer. Tussen het huis en singel bevond zich een bij het huis behorende tuin met een ronde vijver. Uiterlijk in 1880 is het huis verbouwd waarbij het onder meer een pannengedekt dak kreeg en op de tuinkamer een uitzichtkoepel werd aangebracht met een balustrade.Welgelegen lag bij de nieuwbouw nog in een landelijke omgeving maar in de loop der decennia werden rond het huis de gemeentelijke gasfabriek en de Vaalt en aan de overkant van de singel de gevangenis Wolvenplein gebouwd. In 1894 kocht de ondernemer J.S. Hooghiemstra Welgelegen inclusief grond aan de Biltsche Grift. Hij bouwde naast Welgelegen de N.V. Utrechtse Fouragehandel en Voederkoekenfabriek v/h J.S. Hooghiemstra. Het huis kreeg in 1913 een bestemming als paardenstal voor zijn bedrijf. In of na 1981 is Welgelegen gesloopt. De Utrechtse kunstenaar Anthony Grolman wijdde twee werken aan dit voormalige buitenhuis. Onder anderen J.A. Moesman fotografeerde het huis.

Hooghiemstra is een voormalige veevoederfabriek in de Nederlandse stad Utrecht. Jurjen Sjoerd Hooghiemstra was een schipper uit Kampen die hooi en stro verkocht. In 1865 besloot hij zijn handel aan land voort te zetten en vestigde hij zich net buiten Utrecht in een schuur aan de Wittevrouwensingel. Het pakhuis uit 1872 voor de verkoop van hooi en stro J.S. Hooghiemstra is in 2008 gerestaureerd. In 1880 breidde Hooghiemstra zijn handel uit met het malen van voer en in 1885 werd een stoommachine geïnstalleerd. Rondom de fabriek ontstonden rond de eeuwwisseling de wijken Vogelenbuurt en Wittevrouwen. Vanaf 1911 was de naam van het bedrijf NV Utrechtsche Fouragehandel en Voederkoekenfabriek v/h J.S. Hooghiemstra. De activiteiten van het bedrijf hadden zich zo uitgebreid dat een nieuw pakhuis nodig was. In 1912 werd een pakhuis gebouwd van zes verdiepingen met hoektorentjes, naar een ontwerp van architect M.E. Kuiler, die zich daarbij liet inspireren door de Franse châteaux de l'industrie. In 1916 werd het gebouw verhoogd met twee verdiepingen. In de vroege jaren 1920 opende het bedrijf vijf filialen in Midden-Nederland, er werd een fabriek aan de Vaartsche Rijn aangekocht en er werd begonnen met de productie van pluimveevoer. In 1927 begon de productie van havermout, waarvan het later een van de drie grootste producenten in Nederland werd. Aan de Wittevrouwensingel ontstond een industrieel complex met eigen garages. Het pand Wittevrouwensingel 95 uit 1932 was de garage voor de auto's van de vele vertegenwoordigers. Het pand nummer 99 uit 1923 was het magazijn voor landbouwwerktuigen en kunstmest. Op nummer 102 staat de voormalige garages uit 1931 voor de vele bedrijfswagens voor het expeditiepand en voormalige Huis Welgelegen. Daartussen stonden woningen en kantoren van de fabriek. Na de Tweede Wereldoorlog versnelde de schaalvergroting zich in de scheepvaart en havermout werd minder populair door de nieuwe producten uit de zuivelindustrie. In de jaren 1950 werd Hooghiemstra overgenomen door de Coöperatieve Stichtsche Olie- en Lijnkoekenfabriek (SOL), waarna de vestigingen van Hooghiemstra sloten (Wittevrouwensingel en Jutfaseweg) en zij stopte met de verkoop van havermout. In 1955 werd het terrein verkocht aan VRG-papier, dat hier haar dochterbedrijf, de etikettenfabriek Avery, vestigde. Veel gebouwen op het terrein werden gesloopt, waaronder de villa Huis Welgelegen, die deels verbouwd was tot stal voor de paarden van Hooghiemstra die de wagens met handelswaar trokken. Er werd een nieuw gebouw van acht verdiepingen in functionele bouwstijl tegen het Hooghiemstra-gebouw aan gebouwd, dat later bekend werd als het Avery-gebouw. In 1972 werd het complex door de gemeente Utrecht aangekocht met de bedoeling het te slopen en een nieuwe weg aan te leggen. In hetzelfde jaar opende de nieuwe fabriek van Avery in Overvecht. In 1985 werd het complex aan de Wittevrouwensingel gekraakt. Tientallen dakloze jongeren vonden een tijdelijk onderdak en er werden oefenruimtes voor bandjes en ateliers voor kunstenaars ingericht. Er vonden acid house- en andere dansfeesten plaats die veel publiek trokken. Als kraakpand stond het complex bekend als De Fabriek. In 1988 werd de Stichting Wittevrouwen Bolwerk opgericht, die plannen ontwikkelde om het complex te behouden ten behoeve van een bedrijfsverzamelgebouw. Een haalbaarheidsonderzoek wees uit dat alleen het Avery-gebouw behouden kon blijven en het Hooghiemstra-deel gesloopt zou moeten worden. De Werkgroep Industriële Archeologie Utrecht noemde het Hooghiemstragebouw echter een zeer belangrijk industrieel monument uit het begin van de twintigste eeuw en probeerde de gemeente te overtuigen van het belang van behoud van het gebouw. De gemeente verkocht het complex uiteindelijk voor een symbolisch bedrag van één gulden aan de stichting en gaf 3,5 miljoen gulden subsidie voor renovatie. In 2015 werden de in 1916 verdwenen torenspitsen hersteld.

De Vaaltbrug is een ophaalbrug in de Nederlandse stad Utrecht. De brug overspant de Biltsche Grift. De Vaaltbrug bevindt zich bij de uitmonding van de Biltsche Grift in de Stadsbuitengracht. Ze vormt via de Wittevrouwensingel enerzijds en Weerdsingel O.Z. anderzijds de verbinding tussen de buurten Wittevrouwen en Vogelenbuurt. Haar naam heeft deze brug te danken aan de vroeger ernaast gelegen Vaalt, een terrein dat dienstdeed voor de gemeentelijke reiniging. De brugverbinding is uiterlijk in 1906 ontstaan. In de jaren 1930 reden er elektrische trams over. Gaandeweg volgde diverse malen een vernieuwing van de Vaaltbrug (ca. 1960 en ca. 1991).

De Blauwkapelseweg is een straat in de Nederlandse stad Utrecht in de wijk de Wittevrouwen, die loopt vanaf de rotonde met daaraan de Kardinaal de Jongweg, Eykmanlaan, Van Esveldstraat en de Pieter Nieuwlandstraat tot aan de Kleine Singel, Gildstraat en Kapelstraat waar hij in over gaat. Zijstraten van de Blauwkapelseweg zijn de Zandhofsestraat, Griftstraat, Bollenhofsestraat, Alexander Numankade en de Thomassenstraat. De Blauwkapelseweg dankt zijn naam aan het voormalige plaatsje Blauwkapel waar deze weg naartoe liep. De woningen aan de Blauwkapelseweg zijn heel gevarieerd, zo zijn er die verdiept ten opzichte van de straat liggen. Vroeger waren er aan de Blauwkapelseweg een aantal winkels, maar die zijn in de loop der jaren praktisch allemaal verdwenen.

Het pand Kapelstraat 103 in de Nederlandse stad Utrecht is een vroeg-20e-eeuws gebouw. Dit in de woonwijk Wittevrouwen gelegen pand was oorspronkelijk bedoeld als kerkgebouw. Het kreeg echter al snel na ingebruikname een andere bestemming. Bekendheid verwierf het vooral vanwege de radiatorenfabriek die er vele jaren in was gevestigd. Informeel wordt het gebouw De Oude Tabaksdoos genoemd, vermoedelijk vanwege de op een ouderwetse tabaksdoos gelijkende vormgeving.

De Penitentiaire Inrichting Wolvenplein is een uit 1856 daterende gevangenis in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. Tot de sluiting in 2014 was het de oudste cellulaire gevangenis van Nederland die nog als penitentiaire inrichting in gebruik was.

De Vogelenburcht is een gebouw in de Nederlandse stad Utrecht dat oorspronkelijk voor de gemeentelijke draadomroep (radiodistributie) werd gebruikt.

De Kapelstraat is een straat in de Nederlandse stad Utrecht in de buurt Wittevrouwen. De straat loopt vanaf de Biltstraat tot aan de Kleine Singel en Blauwkapelseweg waar hij in overgaat. De lengte van deze straat is ongeveer 300 meter. De Kapelstraat is het eerste deel van de oorspronkelijke weg van Utrecht naar Het Gooi met de naam Kapelseweg. Deze liep van de Biltstraat, naar het toenmalige plaatsje Blauwkapel dat zijn naam te danken heeft aan het kapelletje uit 1451 met een blauw plafond. Toen rond 1860 de nieuwbouw van de buurt Wittevrouwen een aanvang nam, kreeg het verkeer richting Hilversum door de Kleinesingel een directe aansluiting op de Wittevrouwensingel. Op de Kapelstraat komen vier straten uit te weten de Bouwstraat, Frederikastraat, Staalstraat en Leistraat. De straat bevat zowel eengezinswoningen alsook boven- en benedenwoningen. De straat ligt midden in een typisch laatnegentiende-eeuwse arbeidersbuurt, waar veel kleinschalige bedrijfjes en winkels onderdak vonden. Net als in heel Wittevrouwen worden de huisjes gerenoveerd nadat de straat in de jaren 70 in verval was geraakt. Christiaan Kramm ontwierp in de 19e eeuw het inmiddels verdwenen landhuis Rusthof in de straat en woonde er tussen 1828 en 1875. Tijdens de oorlog in de nacht van 22 op 23 juni 1943 zijn brokstukken van de Lancaster ED928-B naar beneden gevallen op de woonhuizen van de Kapelstraat nummer 47-49. In de straat stond een brandspuithuisje maar of de brandweer nog iets heeft kunnen betekenen, vertellen de annalen niet. Bij de ramp zijn een jongetje van vier jaar oud en vijf van de zeven bemanningsleden van het neergeschoten Britse vliegtuig om het leven gekomen. Aan het pand Kapelstraat 47 hangt een informatiebord wat nog herinnerd aan de neergestorte bommenwerper.

O.Z.E.B.I., ook wel Ozebi, was in de 20e eeuw een zwem- en badgelegenheid in de Nederlandse stad Utrecht. De gelegenheid werd rond 1918 in de wijk Wittevrouwen aan het begin van de Biltstraat gebouwd naar ontwerp van J. Ingenohl. Deze architect ontwierp al eerder in Amsterdam een soortgelijk bouwwerk. De naam O.Z.E.B.I. ontstond als acroniem voor eerste Overdekte Zwem- en Bad-Inrichting. Hoewel al iets eerder in gebruik, werd op 17 maart 1919 O.Z.E.B.I. geopend. Het bouwwerk werd vanwege diens teruggetrokken ligging langs de rooilijn van de Biltstraat aan de buitenzijde sober uitgevoerd. Het interieur werd rijkelijker toebedeeld. Binnen het gebouw bevonden zich onder andere een grote hal met zwembassin, een badhuis en een pierenbad. Onder meer de waterpoloërs van UZC vonden er al in de beginperiode onderdak en het bood plaats aan zwemlessen en zwemwedstrijden. In 1962 besloot de gemeente Utrecht om het hele gebouw over te nemen van de NV O.Z.E.B.I. In november 1985 werd besloten om O.Z.E.B.I. wegens te hoge exploitatiekosten te sluiten. De stichting Comité Houdt Ozebi Open protesteerde daartegen met een 19 uren durende marathon. Na de definitieve sluiting in 1987 werd O.Z.E.B.I. verbouwd. Het kreeg een nieuwe bestemming als snooker- en poolcentrum onder dezelfde naam. Het werd op 16 maart 1990 heropend door wethouder Pot. Het gebouw is een gemeentelijk monument en het oorspronkelijke interieur is nog vrij gaaf.