Nationaal Monument Slavernijverleden

De Oosterparkbuurt in Oud-Oost is het deel van de Nederlandse stad Amsterdam dat begrensd wordt door de Wibautstraat, Mauritskade, Linnaeusstraat en de spoorlijn Amsterdam - Utrecht. De wijk maakt deel uit van het stadsdeel Oost. De Oosterparkbuurt in zijn huidige vorm is aangelegd aan het eind van de negentiende eeuw. Voor die tijd liep in de polder het Oetgenspad op de plaats van de huidige Eerste Oosterparkstraat. In het Plan Kalff dat de stedenbouwkundige J. Kalff in 1876 tekende voor de Oosterparkbuurt en de meeste negentiende-eeuwse wijken, volgen de straten de oude verkavelingslijnen. Het Oetgenspad, de Oetewalerweg (Linnaeusstraat) en het Rhijnspoor (Wibautstraat) zijn in dat plan een gegeven. Vanaf 1881 werd begonnen met de uitgifte van bouwterreinen, en vanaf 1886 begon men met de aanleg van het Oosterpark in de plaats van het oude Muiderbosch, dat iets oostelijker lag. Het definitieve ontwerp voor het park is gemaakt door Leonard Springer. In 1926 werd in een hoek van het park, waar voorheen de (oude) Oosterbegraafplaats lag, het Koloniaal Instituut gerealiseerd, nu bekend als het Koninklijk Instituut voor de Tropen. De eerste (paarde)tramlijn naar het Oosterpark voerde in 1884 van het Alexanderplein naar de Linnaeusstraat. In 1903 werd deze lijn geëlektrificeerd en werd het tramlijn 9. De Oosterparkbuurt kreeg in 1906 een tweede tramverbinding, tramlijn 11 van het Weesperpoortstation via het 's-Gravesandeplein en het Oosterpark naar het Muiderpoortstation. In 1942 werd de verbinding langs het Weesperpoortstation vervangen door die via de Ruyschstraat. Sinds 1945 rijdt tramlijn 3 door de buurt. De aanvankelijke bedoeling om een wijk op stand te realiseren, mislukte door steeds voortgaande bezuiniging op de bouwbudgetten. Wel werden er fraaie huizen gerealiseerd aan het Oosterpark. Hier woonde ook de bekende schilder Willem Witsen, in het naar hem genoemde huis. Aan het Oosterpark kwam ook de uitbreiding van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (Anna Paviljoen), oorspronkelijk gevestigd aan de Keizersgracht. Het katholieke ziekenhuis en de Bonifatiuskerk trokken veel katholieken naar de buurt. Ook vestigden zich er veel joden uit de binnenstad. In de Tweede Wereldoorlog werden veel joden tijdens razzia's uit hun huizen gehaald. Tekorten aan brandstof in de Hongerwinter leidden ertoe dat veel leeggehaalde huizen werden geplunderd ter wille van brandhout. Na de oorlog restte een trieste buurt, zowel in menselijk als in bouwkundig opzicht. In de jaren zeventig vond veel stadsvernieuwing plaats. In het algemeen werden huizenblokken met ruimere woningen op de plaats van afgebroken huizen neergezet, in hetzelfde stratenpatroon. Hier en daar leidde het slopen van oude woningen tot verzet van huurders en krakers. De laatste jaren zijn woningprijzen in de buurt gestegen, net als in de rest van de Amsterdamse negentiende-eeuwse ring. Het Oosterpark blijft een centrale ruimte voor recreatie. Het park kent verschillende beelden, waaronder het grote Nationaal Monument Slavernijverleden van Erwin de Vries.

Maria van de 21e eeuw is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Oost. Het beeld is te vinden in de voor het publiek toegankelijke ontvangstruimte van het OLVG-Oost, Oosterpark 9. Het is in 1998 geplaatst als geschenk van de medische staf en oud-assistenten aan het ziekenhuis dat in dat jaar haar honderdjarig bestaan vierde onder haar originele naam Onze Lieve Vrouwe Gasthuis. Kunstenaars Sylvie Zijlmans en Hewald Jongenelis kwamen met een modern Mariabeeld waarin zij de plaats van het "gasthuis" in de Amsterdamse maatschappij wilden weergeven. Zij geven het beeld zelf de naam MRI. Overigens was bij de plaatsing nauwelijks nog iets over van het eeuwoude ziekenhuis; het was sinds opening eigenlijk steeds bezig met vernieuwing. Het beeld is samengesteld uit de materialen (verchroomd) brons, verzilverd licht en glas. De voorstudie was in polyester gemaakt. Aan de buitengevel staat al sinds de bouw van het ziekenhuis Staande Maria met Christus, in 2000 verwerkt in nieuwbouw.

Glimlach is een tweedelig artistiek kunstwerk in Amsterdam. Het kunstwerk bevindt zich in de twee "filialen" van het OLVG. In 2015 fuseerden het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam-Oost met het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam-West. De directie van de nieuwe instelling verzocht kunstenaars Wil van Blokland en Mirjam Bakker een kunstwerk om de fusie te vieren. Zij beeldden verspreid over twee tableaus de glimlach van 800 medewerkers af in porselein, nadat deze eerst in gips waren vervaardigd. De beeltenis in de openbare ontvangstruimte van OLVG-Oost bestaat uit een wit tableau met daarop in een cirkel met een doorsnee van 360 centimeter, waarin glimlachen zijn geplaatst (een in goud). Het tableau in OLVG-west bestaat uit een enkele witte ellips (400 x 200 cm), die een reflectie heeft op de voorliggende vloer. Nadat het kunstwerk opgeleverd was kregen de deelnemers hun eigen gipsafdruk mee.

De Jaap Kunstbrug (brug 1926) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Oost. De brug is een van de drie bruggen die de grote vijver van het Oosterpark overspannen. De brug heeft uiterlijk veel weg van de Klaartje de Zwarte-Walvischbrug. In december 2018 vernoemde de gemeente Amsterdam de brug naar etnomusicoloog Jaap Kunst, die enige jaren in het Koninklijk Instituut voor de Tropen (aan de noordrand van het Oosterpark) gewerkt heeft.

Politiehond Albert is een beeldje uit 1924 dat geplaatst is in het Oosterpark te Amsterdam. Het beeldje bestaat uit een granieten grafsteen op een stenen sokkel. Het beeldje is neergezet ter nagedachtenis van politiehond Albert (roepnaam Ab of Appie), die leefde van 1916 tot en met maart 1923. De privéspeurhond was een Tervuerense herder van agent Water, die de Amsterdamse politie af en toe hielp bij het oplossen van misdrijven. De eerste trainingen van de hond vonden in genoemd park plaats. De hond stierf een droevig einde. Zijn begeleider moest opgenomen worden in het Burgerziekenhuis, de hond stikte thuis in een zakdoek van zijn baas. Het succes van de speurhond zou volgens overlevering hebben geleid tot de oprichting van de Hondenbrigade. Het beeldje kwam er na veel inspanningen; het waren crisisjaren en niet iedere agent vond het de moeite waard geld te doneren voor dit beeldje. Gedurende de jaren is het beeldje verplaatst en op een lagere sokkel neergezet. Het beeldje bevat een voorbeeld van onjuist spatiegebruik. Het is onbekend wie het beeldje heeft ontworpen of geleverd. Ook zijn er twijfels of er wel een Tervuerense herder is afgebeeld. Fabrikant is De Zuil aan het Leidseplein te Amsterdam, aldus een tekst op de zerk.

De Fontein 's-Gravesandeplein is een kunstwerk in Amsterdam-Oost. Het 's-Gravesandeplein werd begin 21e eeuw bijna geheel nieuw ingericht. De afbraak van oudere gebouwen en de daaropvolgende nieuwbouw voor het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis. Omdat aan het plein de hoofdingang van de parkeergarage van het ziekenhuis kwam, was een overzichtelijker plein een wens van het Stadsdeel Oost. Door ingrijpende maatregelen zoals verlegging en versmalling rijroutes etc. werd het plein autoluw gemaakt, zodat het meer haar oorspronkelijke functie als voorplein van het Oosterpark terugkreeg. Het bedrijf dat de vernieuwde inrichting van het plein verzorgde, Handle with Care, ontwierp in overleg met het ziekenhuis een fontein. Deze fontein staat aan de zuidrand van het plein, maar is wel het middelpunt van de in- en uitrit van genoemde parkeergarage. Door de zachte kleur van de watersteen paste het in de ogen van ontwerper en ziekenhuis voorts bij de achterliggende Onze Lieve Vrouwe Kapel. Daarbij heeft ze de vorm van een soort doopsteen, wijzend op de katholieke achtergrond van het ziekenhuis. Er loopt over de steen een constante stroom van water, die over de rand in een bassin stroomt, dat weer aanvoert naar het midden van de cirkelvormige fontein.

De Titaantjes of wel Hommage aan Nescio is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Oost. Het is een eerbetoon aan de schrijver Nescio door beeldhouwer Hans Bayens. Van Bayens zijn meer beelden van schrijvers bekend; zo portretteerde hij Multatuli op de Torensluis en staan Aagje Deken en Betje Wolff aan Nes aan de Amstel. Bayens maakte het werk naar aanleiding van het overlijden van Jan Hendrik Frederik Grönloh, de man achter pseudoniem Nescio. Het eerbetoon bestaat uit een bronzen beeld waarin (van links naar rechts) Hoyer, Bavink en Koekebakker, drie personages uit Titaantjes van Nescio, die onderuit hangend op een bankje het Oosterpark overzien. Ze bekijken net zoals hun bedenker de personen die door het park lopen. Het oorspronkelijke beeld, door Grönlohs weduwe onthuld op 9 oktober 1971, werd in 1985 gestolen, maar in 1988 werd een nieuw afgietsel geplaatst. In 2006 werd het met verf beklad. Op de sokkel staat de begintekst van genoemde novelle: Jongens waren we-maar aardige jongens Net buiten het park, op gebouw Linnaeusstraat 7 is een uitgebreidere tekst van Nescio te lezen.

Spelende kinderen is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Oost. Het is een bronzen beeld van Gerda Rubinstein dat staat in het Oosterpark. Het beeld stelt een rennende jongen met een meisje op zijn rug voor. Rubinstein maakt het in opdracht van gemeente Amsterdam ter gelegenheid van vijftig jaar Amsterdamse Vacantie Kindercomité. In 1957 had de kunstenares een kleien exemplaar klaar. In 1958 werd het geplaatst op een stenen sokkel. In 2006 constateerde Lida Goede, beheerder van de site Buitenbeeldinbeeld.nl, dat op het voetstuk het naambordje Kattinka van Rood-Limpers prijkte, het beeld toewijzend aan Katinka van Rood. Behalve dat er een spelfout in de naam zat, bleek de genoemde kunstenares nooit onder de vermelde naam gewerkt te hebben. Eerdere afbeeldingen in Goedes bezit lieten de naam Gerda Rubinstien zien. In 2008 kwam de kunstenares vanuit Engeland naar Nederland en moest ook zien dat haar beeld aan een ander toegewezen was. Ze kon middels artikelen in Het Parool aantonen, dat zij wel degelijk de maakster was en het Stadsdeel Amsterdam corrigeerde het in de zomer van 2010. Het beeld inspireerde dichter Méland Langeveld tot het gedicht Vertraagde wind. Het Oosterpark is aangelegd op de voormalige begraafplaats De Ooster. In dat park staat tevens het beeld Bokkenrijder van Gerrit Bolhuis. Bolhuis maakte voor De Nieuwe Ooster, waarheen sommige graven van De Ooster naar toe verhuisden, een beeld onder de titel Spelende kinderen.

De Onze Lieve Vrouwe Kapel is een kapel in Amsterdam-Oost. Ze is gelegen aan de zuidzijde van de Ruyschstraat/'s-Gravesandeplein te Amsterdam. Van deze kerk zijn twee versies: tussen 1895 en 1986 maakte ze deel uit van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis vanaf 2001 maakt ze deel uit van OLVG (Oost).

Het 's-Gravesandeplein in Amsterdam-Oost kreeg zijn naam in 1897 en werd vernoemd naar Willem Jacob 's Gravesande, Leids hoogleraar in de wis- en sterrenkunde.

De Speelslinger Oosterpark in een artistiek en bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-Oost. Het speeltuig kwam er op verzoek van de gemeente Amsterdam. Zij liet een speeltoestel ontwerpen voor een nieuw in te richten speelplaats in het Oosterpark, dat een flinke opknapbeurt kreeg in de jaren tien van de 21e eeuw. Het ontwerp is afkomstig van het Amsterdamse bedrijf Carve, dat speeltoestellen voor over de gehele wereld ontwerpt. Vervolgens moest er een bedrijf ingeschakeld worden om het object te bouwen. Een in civiele techniek gespecialiseerd bedrijf uit Nieuw-Vennep kreeg uiteindelijk de opdracht. In de zandbak werd vanaf mei 2015 gebouwd aan wat de langste speelslinger van Nederland was. In het object zijn diverse bouwtechnieken samengevoegd (bouwkundige elementen, speelveiligheid, passend maken tussen bomen met hun wortels etc.). Het gevaarte wordt gedragen door een paalconstructie die een buizenframe draagt waarop loopplanken liggen. De vierkleurige balustrade (oranje, geel, blauw en roze) is afgewerkt met kabelnetten van roestvast staal. Het geheel is 88 meter lang en mondt uit in een tunnelglijbaan.

De Rotsfontein Oosterpark is een fontein in het Oosterpark. Het Oosterpark werd rond 1891 aangelegd, centraal in de vijver staat de grote fontein. Later werd zij aangevuld met een klein fonteintje in het pierenbadje van Aldo van Eyck aan de noordrand van het park. Bij een algehele opknapbeurt en vergroting van het park in de jaren tien van de 21e eeuw onder leiding van landschaparchitectenbureau Sant en Co (architect Edwin Santhagens) werd in de noordwesthoek bij Hotel Arena een nieuwe fontein annex speelgelegenheid neergelegd. Zij bestaat uit een helling van voetpad naar de waterpartij waarop rotsblokken liggen. Tussen en op die rotsblokken zijn twaalf spuwers geplaatst die onregelmatig water spuiten. Door hier water de centrale vijver in te laten lopen wordt de doorstroming van de vijver bevorderd, aldus het architectenbureau. Het eerder genoemde pierenbad werd tegelijkertijd uitgebreid met een fonteinelement (glijrots).