Gulden Winckelbuurt

Kostwinner, ook wel Drie generaties, is een artistiek kunstwerk, in Amsterdam-West. Het beeld van Constance Wibaut staat op een (afgesloten) binnenterrein tussen twee flats met portiekwoningen gebouwd aan de Granidastraat en de Gulden Winckelstraat. Het ooit doorlopende Leeuwendalerspad voert langs de opening aan de zuidzijde van het blok. In deze omgeving bouwde Woningbouwvereniging De Dageraad tussen 1947 en 1950 een blok laagbouwflats met portiekwoningen met binnentuin naar een ontwerp van Gerard Jan Rutgers. Het waren tijden van wederopbouw, maar hier was er sprake van nieuwbouw. De Dageraad won advies in bij professor Jan Bronner van de Rijksakademie van beeldende kunsten en hij adviseerde Constance Wibaut, zijn leerlinge. Zij kwam met een weergave van een stoer rechtopstaande afgebeelde man, die zijn rechterhand legt op de schouder van de grootmoeder. Aan de andere kant staat zijn dochter. Het beeld draagt een naar die tijd socialistische signatuur. In later tijden vond men het beeld gedateerd, de (functie van de) man wordt wel erg naar voren geschoven. In de jaren 40 en 50 en dus bij invulling van deze buurt was het gangbaar dat de man naar het werk ging en de vrouw thuisbleef. Bovendien was het de tijd, dat als een ongetrouwde vrouw in het huwelijksbootje stapte, ze moest stoppen met werken; het zogenaamde kostwinnersmodel. Rijksakademie op de kaart benoemde het in 2020 als "niet erg feministisch”. Vrijdag 2 juni 1950 werd het beeld onthuld door wethouder De Roos. Op 19 juni 1950 kwam architect Rutgers zijn eigen werk fotograferen en legde zo ook het beeld vast.

Sara Burgerhartstraat 1-3, Amsterdam is een gebouw in Amsterdam-West. In de periode na de Tweede Wereldoorlog werd qua woningbouw vol ingezet op de uitvoer van het Algemeen Uitbreidingsplan van Cor van Eesteren. Woonwijken werden uit de grond gestampt en werden na enige jaren gevolgd door de bouw van benodigde scholen. In de omgeving van de Sara Burgerhartstraat en Wiltzanghlaan werd een terreintje (plaatselijk bekend als Scholendriehoek) vrijgelaten voor scholen, eerst noodscholen maar snel gevolgd door stenen gebouwen. Er verscheen een kleuterschool, een lagere school en in 1959/1960 een ULO, de eerste naoorlogse ULO van Amsterdam. Het ontwerp kwam van de Dienst der Publieke Werken met architecte Manon Peyrot. Zij kwam met een U-vormig stenen schoolgebouw met tussen beide poten een loopbrug van staal en glas. De onderdelen kenden elk hun eigen gebruik. Het gebouw lijkt een variant op de eerder gebouwde H-scholen van Jan Leupen en Cornelis van der Wilk, eveneens van Publieke Werken. De begane grond was ontworpen voor alles om het onderwijs heen; fietsenstalling, kleedlokalen en garderobes vulden de begane grond. Leslokalen en gymnastieklokaal en toneelzaal lagen op eerste en twee verdiepingen. Opvallend zijn de grote glaspartijen voor het binnenlaten van daglicht. De school werd midden in het leerseizoen geopend op 4 februari 1960. Voor de financiering had de gemeente een lening afgesloten van een miljoen gulden bij de verzekeringsmaatschappij Groot-Noordhollandsche van 1845. De school stond enige tijd na opening bekend als de Daniël Goedkoopschool, eigenaardig want de Daniël Goedkoopstraat was sinds 1953 al een straat in Amsterdam-Oost. In 2008 werd het gebouw door gemeente Amsterdam geplaatst in de Top 100 Jonge Monumenten, een lijst van naoorlogse gebouwen die geschikt waren voor benoeming tot rijksmonument of gemeentelijk monument. Op 25 juni 2019 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard, mede op basis van het oeuvre van een van de weinige vrouwelijke architecten van de Publieke Werken. Sinds 2103 is er Stichting Witboek (dan ook eigenaar) gevestigd voor sociale, culturele en educatieve activiteiten voor buurtbewoners.

De Sara Burgerhartstraat 5, Amsterdam is een gebouw in Amsterdam-West. In de periode na de tweede Wereldoorlog werd qua woningbouw vol ingezet op de uitvoer van het Algemeen Uitbreidingsplan van Cor van Eesteren. Woonwijken werden uit de grond gestampt en werden na enige jaren opgevolgd door de bouw van benodigde scholen. In de omgeving van de Sara Burgerhartstraat en Wiltzanghlaan werd een terreintje (plaatselijk bekend als Scholendriehoek) vrijgelaten voor scholen, eerst noodscholen maar snel gevolgd door stenen gebouwen. Er verscheen een kleuterschool, een lagere school en in 1959/1960 een ULO. De noodzaak voor een lagere school kwam in 1950. Men schatte in dat in het jaargang 1957/1958 onderdak geboden moest worden aan 110.000 leerlingen, een rigoureuze aanpassing van de schatting in 1948 (circa 75.000). Economische crisis en Tweede Wereldoorlog hielden daarvoor de bouw op, maar in 1950 vond Amsterdam de tijd rijp om weer zelf een school te bouwen; de laatst opgeleverde was de openluchtschool aan Stadionkade 113. Die school werd opgetrokken in de stijl van de Amsterdamse School, maar na de oorlog was er meer belangstelling voor licht en lucht. Dat hield onder meer in dat de klaslokalen groter werden om de kinderen meer ruimte te bieden voor zelfwerkzaamheid. De beoogd architect Jan Leupen van de Dienst der Publieke Werken en onderwijsinspecteur Piet Bakkum gingen in Zwitserland en Engeland kijken en kwamen met wat later bekend zou worden als H-school. In deze school was voor het eerst standaard een zaal ingebouwd voor uitvoeringen etc. Voor het overige waren de functies gescheiden. in die H-constructie was tevens plaats voor speelplaatsen en/of buitenles. De school werd op 14 april 1953 geopend met de naam Prinses Beatrixschool. Nog geen half jaar later kwam koningin Juliana der Nederlanden op werkbezoek. Ze zal niet geweten hebben dat de Prinses Julianaschool amper vijftig meter verder stond. Rond 1990 kreeg de school een nieuwe naam: Multatulischool (OBS Multatuli), de school staat in de buurt van de Multatuliweg en de Max Havelaarflats. In 2008 werd het gebouw door gemeente Amsterdam geplaatst in de Top 100 Jonge Monumenten, een lijst van na-oorlogse gebouwen die geschikt waren voor benoeming tot rijksmonument of gemeentelijk monument. Op 10 februari 2009 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard. Opvallend is dat aan de school een elektriciteitshuisje is gekoppeld; tussen hoofdgebouw en huisje zijn grof betonnen balken te zien. Er is ter plekke niet alleen werk te zien van Leupen, maar ook werk van een veel bekendere architect. Aldo van Eyck ontwierp de zandbak op het terrein.

Sara Burgerhartstraat is een straat in Amsterdam-West, wijk Landlust.

Figuren is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. In de jaren 1960-1963 werd aan de Krelis Louwenstraat 1 gebouwd aan een school voor de Vereniging Hendrick de Keijserschool. Het zou onderdak bieden aan de Uitgebreid Technisch Onderwijs; de school was een ontwerp van Arno Nicolaï. De Hendrick de Keijserschool uit De Pijp verliet, onder andere vanwege het lawaai van een naburige melkfabriek, zijn gebouw aan de 1e Jan Steenstraat 19 voor deze nieuwbouw. In die tijd gold de 1%-regeling; een procent van de bouwkosten moest uitgegeven worden aan kunstwerken. In dit geval maakte Lex Horn een betonreliëf, waarin hij mensen, planten en een wolkendek weergaf, aldus Buitenkunst Amsterdam en Rijksakademie op de kaart. Het reliëf werd geplaatst op een overstek in de voorgevel van de school. De school ging in juli 1963 over, maar werd pas in februari 1964 officieel geopend door Hans Grosheide, staatssecretaris van onderwijs, kunsten en wetenschappen. Het als school gebouwde pand werd rond 2008 omgevormd tot een broedplaats (van kunstenaars) in een bedrijfsverzamelgebouw. Op 28 april 2009 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard.

De Krelis Louwenstraat 4 is een gebouw in Amsterdam-West. In de periode na de tweede Wereldoorlog werd qua woningbouw vol ingezet op de uitvoer van het Algemeen Uitbreidingsplan van Cor van Eesteren. Woonwijken werden uit de grond gestampt en werden na enige jaren opgevolgd door de bouw van benodigde scholen. In de omgeving van de Sara Burgerhartstraat en Wiltzanghlaan werd een terreintje (plaatselijk bekend als Scholendriehoek) vrijgelaten voor scholen, eerst noodscholen maar snel gevolgd door stenen gebouwen. Er verscheen een kleuterschool, een lagere school en in 1959/1960 een ULO. De noodzaak voor een lagere school kwam in 1950. Men schatte in dat in het jaargang 1957/1958 onderdak geboden moest worden aan 110.000 leerlingen, een rigoureuze aanpassing van de schatting in 1948 (circa 75.000). Economische crisis en Tweede Wereldoorlog hielden daarvoor de bouw op, maar in 1950 vond Amsterdam de tijd rijp om weer zelf een school te bouwen. Gekoppeld aan de lagere school werd een kleuterschool neergezet in de punt van Krelis Louwenstraat en Sara Burgerhartstraat; de hoofdingang zat de eerste. Architect van de kleuterschool was Kees van der Wilk, collega van Jan Leupen (architect lagere school) bij de Dienst der Publieke Werken. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de architectuur van de gebouwen overeenkomsten vertonen. Van de Wilk en Leupen hanteerden grote raampartijen om “licht en lucht” in de scholen te krijgen. Daarbij werd steevast een open plek in de buurt aangehouden om wanneer wenselijk les in de open lucht te kunnen geven. In 2008 werd het gebouw door gemeente Amsterdam geplaatst in de Top 100 Jonge Monumenten, een lijst van na-oorlogse gebouwen die geschikt waren voor benoeming tot rijksmonument of gemeentelijk monument. Op 10 februari 2009 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard net als het hoofdgebouw Sara Burgerhartstraat 5. Op het speelterrein staat in de vorm van een duikelrek al jarenlang een speelattribuut van collega-architect Aldo van Eyck, toen ook werkzaam bij Publieke Werken.

Hoofd is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Het is een beeld van Eddy Gheress uit circa 1995; uitgewerkt in rood graniet. Buitenkunst Amsterdam omschrijft het als "een verstild beeld dat herinneringen oproept aan primitieve kunst en prehistorische symboliek" De kunstenaar zei zelf dat hij inspiratie tot beeldhouwen kreeg na het vinden en bekijken van Indiaanse stenen voorwerpen gevonden in Alberta, alwaar hij zijn kindertijd doorbracht. Hoofd volgde na een studiereis naar Mexico, hetgeen volgens sommigen terug te vinden is in dat beeld. De sites die het beeld omschrijven dichtten het een grote zeggingskracht toe, de kunstenaar daarentegen vermeldt dat hij juist niet weet wat hij met sommige beelden wil zeggen.

Weefpatronen is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Het werk bestaat uit de betegeling van een rioolgemaal en een gasverdeelstation op het Gulden Winckelplantsoen. Dat plein, er staat nauwelijks groen, werd vlak na de Tweede Wereldoorlog ingericht; begin 21e eeuw was het aan aanpassing toe vanwege stadsverdichting. De genoemde twee gebouwtjes kwamen in de middenberm te staan van het straatgedeelte van het plantsoen. Rond 2020 kreeg kunstenaar Barbara Broekman de opdracht deze gebouwtjes een leuker aanzien te geven. Broekman is gespecialiseerd in kunstwerken van textiel, maar vertaalde dat in de jaren negentig naar andere vormen van kunst. Zo ligt er een grote tegelvloer op de binnenplaats van Grote Beemd in Tilburg en een schoolspeelplaats Octopus in Diemen. Dit leidde weer tot verticale tegelwerken in Amsterdam-Zuidoost (twee exemplaren) en Amsterdam-West. Deze tegelwerken staan in groot contrast tot haar textielwerken. Die laatste zijn vol van kleur, terwijl deze drie tegelwerken alleen de tinten wit, grijs en zwart hebben. Voor het Gulden Winckelplantsoen wilde ze (voor wat betreft zicht) rust brengen in een kleurige omgeving. Van een afstand lijken de tegelwerken abstract, maar in dat abstracte werk met tegels van tien bij tien centimeter zitten minstens een koe en een fiets verstopt. Het werk is gesigneerd (BB). Bijzonderheid is dat de tegels gefabriceerd zijn bij de firma Winckelmans te Lomme, Frankrijk.

Les dames et la licorne (Nederlands: De dames en de eenhoorn) is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. In het begin van de 21e eeuw ging het Gulden Winckelplantsoen en omgeving flink op de schop. Eigenlijk kwam het erop neer dat alles veranderd werd behalve de oostelijke strook bebouwing. In de plaats van de overige bebouwing werd een nieuwbouwcomplex neergezet waaronder een parkeergarage en winkelruimten. Margot Berkman en Eline Janssens maakten voor de overdekte entree op maaiveldniveau een vloer en lieten die inclusief de wanden betegelen met de voor hun bekende afbeeldingen van bladeren, zwanen, herten en hazen (verdeeld over meerdere tegels). Ook de kleine vogels (één vogel op één tegel) ontbreken niet. Het kunstwerk bevindt zich onder het dak van de parkeergarage waarop tevens lange tijd een dagmarkt zou draaien. De beide kunstenaars ontwierpen voor die plek ook een hekwerk. Het kunstwerk meet (op de vloer) 16 bij 40 meter en is gemaakt van slijtvaste tegels.

Zaanstad (officieel West-Kantoor) is een gebouw in Amsterdam-West. Het is ontworpen door Willem Dudok (hij was al met pensioen) en Robert Magnée. Het gebouw werd neergezet op initiatief van een projectontwikkelaar, die een kantoorgebouw wilde plaatsen op een terrein dat eenvoudig te bereiken was. Voor de toegang (dan op het westen) lag de Multatuliweg nog in een parkachtige omgeving; de Haarlemmerweg lag even ten noorden van het kantoor en ook Station Amsterdam Sloterdijk lag op loopafstand. De projectontwikkelaar wilde als eigenaar een soort Vereniging van Eigenaars, maar dat bleek niet haalbaar. Belegger Blaauwhoed en het pensioenfonds van Koninklijke Shell (samen Blauwfonds) stapten in. In het gebouw kwamen allerlei huurders af, waarvan McCann-Erikson, Hoechst en Reed Elsevier de bekendsten waren. Er werd veel gewisseld, maar die laatste huurder gaf tot 2005 het gebouw zijn bijnaam Elseviergebouw. De bouw ging gepaard met administratieve moeilijkheden. Bouwplannen mochten alleen tot uitvoer worden gebracht als er voldoende gebruikers zich hadden gemeld. De gebruikers wachtten echter op de goedkeuring voordat ze tot die beslissing konden overgaan. Er werd van 1964 tot en met 1967 gebouwd door NV Amsterdamse Ballastmaatschappij. Het kantoorgebouw valt op omdat in de omgeving slechts woningen staan met vier of vijf bouwlagen; terwijl het kantoorgebouw twaalf verdiepingen heeft en veertig meter hoog is. Het kantooroppervlak was 13.000 m². Oorspronkelijk hadden Eggink (bekend van het Europahuis), Dudok en Magnée een hoger gebouw (18 lagen) voor ogen, maar de gemeente Amsterdam keurde dat niet goed; het gebouw zou een veel te grote aanzuigende werking hebben op automobilisten. Dudok en Magnée waren teleurgesteld, want de verlaging kwam de geometrische verhoudingen niet ten goede. De eerste paal ging in september 1964 de grond in onder toezicht van wethouder Joop den Uijl. Men verwachtte 2,5 jaar met de bouw op een vloeroppervlak van 3500 m² bezig te zijn; kostprijs 5 a 6 miljoen gulden. In de tijd met kantorenoverschot kwam ook dit gebouw leeg te staan. In de periode 2012 tot en met 2015 werd het in het kader van herbestemming omgebouwd tot flatgebouw met studio’s, appartementen en penthouses. Begeleidend architectenbureau was Knevel Architecten (WRK Architecten). De Multituliweg was al tijdens de bouw uitgegroeid tot de Rijksweg 10 (Ringweg-Amsterdam). Bij de verbouwing werd waarom de originele toegang verplaatst naar de Krelis Louwenstraat en de kopse kant van de flat kreeg ramen en balkons. De zijde van de flat aan de Rijksweg 10 kreeg geluidsisolatie. Op 25 juni 2019 werd het tot gemeentelijk monument verklaard. Het is ook dan een van de hoogste gebouwen in de omgeving.

Het Gulden Winckelplantsoen is een open ruimte in Amsterdam Oud-West.

Bos en Lommer, in de 21e eeuw in de volksmond ook wel Bolo, is een wijk in Amsterdam-West. Het was van 1990 tot 2010 een stadsdeel van de gemeente Amsterdam in de Nederlandse provincie Noord-Holland. Per 1 mei 2010 is het stadsdeel opgegaan in het nieuwe stadsdeel West. De wijk wordt aan de noordzijde begrensd door de Haarlemmerweg en aan de zuidzijde door de Jan van Galenstraat. De oostelijke begrenzing wordt gevormd door het Westelijk Marktkanaal, de westelijke begrenzing vormt de Ringspoorbaan. De Einsteinweg, onderdeel van de Ringweg-West (A10), doorsnijdt de wijk. Bos en Lommer telt één park, het Erasmuspark, de eerste 4 hectare aangelegd met een toegangsbrug vanaf de Jan van Galenstraat in 1927 en in de jaren zestig en in de jaren negentig na een grote opknapbeurt definitief ingericht.