Sara Burgerhartstraat 5

De Krelis Louwenstraat 4 is een gebouw in Amsterdam-West. In de periode na de tweede Wereldoorlog werd qua woningbouw vol ingezet op de uitvoer van het Algemeen Uitbreidingsplan van Cor van Eesteren. Woonwijken werden uit de grond gestampt en werden na enige jaren opgevolgd door de bouw van benodigde scholen. In de omgeving van de Sara Burgerhartstraat en Wiltzanghlaan werd een terreintje (plaatselijk bekend als Scholendriehoek) vrijgelaten voor scholen, eerst noodscholen maar snel gevolgd door stenen gebouwen. Er verscheen een kleuterschool, een lagere school en in 1959/1960 een ULO. De noodzaak voor een lagere school kwam in 1950. Men schatte in dat in het jaargang 1957/1958 onderdak geboden moest worden aan 110.000 leerlingen, een rigoureuze aanpassing van de schatting in 1948 (circa 75.000). Economische crisis en Tweede Wereldoorlog hielden daarvoor de bouw op, maar in 1950 vond Amsterdam de tijd rijp om weer zelf een school te bouwen. Gekoppeld aan de lagere school werd een kleuterschool neergezet in de punt van Krelis Louwenstraat en Sara Burgerhartstraat; de hoofdingang zat de eerste. Architect van de kleuterschool was Kees van der Wilk, collega van Jan Leupen (architect lagere school) bij de Dienst der Publieke Werken. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de architectuur van de gebouwen overeenkomsten vertonen. Van de Wilk en Leupen hanteerden grote raampartijen om “licht en lucht” in de scholen te krijgen. Daarbij werd steevast een open plek in de buurt aangehouden om wanneer wenselijk les in de open lucht te kunnen geven. In 2008 werd het gebouw door gemeente Amsterdam geplaatst in de Top 100 Jonge Monumenten, een lijst van na-oorlogse gebouwen die geschikt waren voor benoeming tot rijksmonument of gemeentelijk monument. Op 10 februari 2009 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard net als het hoofdgebouw Sara Burgerhartstraat 5. Op het speelterrein staat in de vorm van een duikelrek al jarenlang een speelattribuut van collega-architect Aldo van Eyck, toen ook werkzaam bij Publieke Werken.

Sara Burgerhartstraat is een straat in Amsterdam-West, wijk Landlust.

Figuren is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. In de jaren 1960-1963 werd aan de Krelis Louwenstraat 1 gebouwd aan een school voor de Vereniging Hendrick de Keijserschool. Het zou onderdak bieden aan de Uitgebreid Technisch Onderwijs; de school was een ontwerp van Arno Nicolaï. De Hendrick de Keijserschool uit De Pijp verliet, onder andere vanwege het lawaai van een naburige melkfabriek, zijn gebouw aan de 1e Jan Steenstraat 19 voor deze nieuwbouw. In die tijd gold de 1%-regeling; een procent van de bouwkosten moest uitgegeven worden aan kunstwerken. In dit geval maakte Lex Horn een betonreliëf, waarin hij mensen, planten en een wolkendek weergaf, aldus Buitenkunst Amsterdam en Rijksakademie op de kaart. Het reliëf werd geplaatst op een overstek in de voorgevel van de school. De school ging in juli 1963 over, maar werd pas in februari 1964 officieel geopend door Hans Grosheide, staatssecretaris van onderwijs, kunsten en wetenschappen. Het als school gebouwde pand werd rond 2008 omgevormd tot een broedplaats (van kunstenaars) in een bedrijfsverzamelgebouw. Op 28 april 2009 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard.

Sara Burgerhartstraat 1-3, Amsterdam is een gebouw in Amsterdam-West. In de periode na de Tweede Wereldoorlog werd qua woningbouw vol ingezet op de uitvoer van het Algemeen Uitbreidingsplan van Cor van Eesteren. Woonwijken werden uit de grond gestampt en werden na enige jaren gevolgd door de bouw van benodigde scholen. In de omgeving van de Sara Burgerhartstraat en Wiltzanghlaan werd een terreintje (plaatselijk bekend als Scholendriehoek) vrijgelaten voor scholen, eerst noodscholen maar snel gevolgd door stenen gebouwen. Er verscheen een kleuterschool, een lagere school en in 1959/1960 een ULO, de eerste naoorlogse ULO van Amsterdam. Het ontwerp kwam van de Dienst der Publieke Werken met architecte Manon Peyrot. Zij kwam met een U-vormig stenen schoolgebouw met tussen beide poten een loopbrug van staal en glas. De onderdelen kenden elk hun eigen gebruik. Het gebouw lijkt een variant op de eerder gebouwde H-scholen van Jan Leupen en Cornelis van der Wilk, eveneens van Publieke Werken. De begane grond was ontworpen voor alles om het onderwijs heen; fietsenstalling, kleedlokalen en garderobes vulden de begane grond. Leslokalen en gymnastieklokaal en toneelzaal lagen op eerste en twee verdiepingen. Opvallend zijn de grote glaspartijen voor het binnenlaten van daglicht. De school werd midden in het leerseizoen geopend op 4 februari 1960. Voor de financiering had de gemeente een lening afgesloten van een miljoen gulden bij de verzekeringsmaatschappij Groot-Noordhollandsche van 1845. De school stond enige tijd na opening bekend als de Daniël Goedkoopschool, eigenaardig want de Daniël Goedkoopstraat was sinds 1953 al een straat in Amsterdam-Oost. In 2008 werd het gebouw door gemeente Amsterdam geplaatst in de Top 100 Jonge Monumenten, een lijst van naoorlogse gebouwen die geschikt waren voor benoeming tot rijksmonument of gemeentelijk monument. Op 25 juni 2019 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard, mede op basis van het oeuvre van een van de weinige vrouwelijke architecten van de Publieke Werken. Sinds 2103 is er Stichting Witboek (dan ook eigenaar) gevestigd voor sociale, culturele en educatieve activiteiten voor buurtbewoners.

Zaanstad (officieel West-Kantoor) is een gebouw in Amsterdam-West. Het is ontworpen door Willem Dudok (hij was al met pensioen) en Robert Magnée. Het gebouw werd neergezet op initiatief van een projectontwikkelaar, die een kantoorgebouw wilde plaatsen op een terrein dat eenvoudig te bereiken was. Voor de toegang (dan op het westen) lag de Multatuliweg nog in een parkachtige omgeving; de Haarlemmerweg lag even ten noorden van het kantoor en ook Station Amsterdam Sloterdijk lag op loopafstand. De projectontwikkelaar wilde als eigenaar een soort Vereniging van Eigenaars, maar dat bleek niet haalbaar. Belegger Blaauwhoed en het pensioenfonds van Koninklijke Shell (samen Blauwfonds) stapten in. In het gebouw kwamen allerlei huurders af, waarvan McCann-Erikson, Hoechst en Reed Elsevier de bekendsten waren. Er werd veel gewisseld, maar die laatste huurder gaf tot 2005 het gebouw zijn bijnaam Elseviergebouw. De bouw ging gepaard met administratieve moeilijkheden. Bouwplannen mochten alleen tot uitvoer worden gebracht als er voldoende gebruikers zich hadden gemeld. De gebruikers wachtten echter op de goedkeuring voordat ze tot die beslissing konden overgaan. Er werd van 1964 tot en met 1967 gebouwd door NV Amsterdamse Ballastmaatschappij. Het kantoorgebouw valt op omdat in de omgeving slechts woningen staan met vier of vijf bouwlagen; terwijl het kantoorgebouw twaalf verdiepingen heeft en veertig meter hoog is. Het kantooroppervlak was 13.000 m². Oorspronkelijk hadden Eggink (bekend van het Europahuis), Dudok en Magnée een hoger gebouw (18 lagen) voor ogen, maar de gemeente Amsterdam keurde dat niet goed; het gebouw zou een veel te grote aanzuigende werking hebben op automobilisten. Dudok en Magnée waren teleurgesteld, want de verlaging kwam de geometrische verhoudingen niet ten goede. De eerste paal ging in september 1964 de grond in onder toezicht van wethouder Joop den Uijl. Men verwachtte 2,5 jaar met de bouw op een vloeroppervlak van 3500 m² bezig te zijn; kostprijs 5 a 6 miljoen gulden. In de tijd met kantorenoverschot kwam ook dit gebouw leeg te staan. In de periode 2012 tot en met 2015 werd het in het kader van herbestemming omgebouwd tot flatgebouw met studio’s, appartementen en penthouses. Begeleidend architectenbureau was Knevel Architecten (WRK Architecten). De Multituliweg was al tijdens de bouw uitgegroeid tot de Rijksweg 10 (Ringweg-Amsterdam). Bij de verbouwing werd waarom de originele toegang verplaatst naar de Krelis Louwenstraat en de kopse kant van de flat kreeg ramen en balkons. De zijde van de flat aan de Rijksweg 10 kreeg geluidsisolatie. Op 25 juni 2019 werd het tot gemeentelijk monument verklaard. Het is ook dan een van de hoogste gebouwen in de omgeving.

De Gulden Winckelbuurt ligt in Amsterdam-West (tussen 1990 en 2010 Stadsdeel Bos en Lommer). De buurt ligt tussen de Admiraal de Ruijterweg, Bos en Lommerweg en Einsteinweg. De officiële benaming sinds 1 januari 2015 is Bosleeuw. De buurt is vernoemd naar het Gulden Winckelplantsoen. Bosleeuw komt van Bos en Lommer en het Leeuwendalerspad. De Gulden Winckelbuurt is gebouwd in de jaren dertig en veertig en de straten zijn vernoemd naar historische boeken en toneelstukken. De gesloten bouwblokken aan de Admiraal de Ruijterweg gaan in westelijke richting over in strokenbouw met open tuinen. De buurt ten noorden van de Bos en Lommerweg is wat ruimer gebouwd dan die aan de zuidkant. De straten zijn er breder en er is veel ruimte voor groen. De buurt is gebouwd in fasen. Halverwege de Tweede Wereldoorlog werd de bouw in 1942 stopgezet en de draad werd pas na de Bevrijding weer opgepakt. In 2015 verdween deze naam van de officiële kaarten. De buurten kregen vanwege de statistische verwerkingen nieuwe namen waarbij de Gulden Winckelbuurt in Bosleeuw een nieuwe naam kreeg.

De Willem Leevendstraat is een straat in Amsterdam-West.

Individualiteit tegenover collectivisme (Individualism vs collectivism) is een artistiek kunstwerk in Amsterdam Oud-West. Het betreft een gevelbrede muurschildering door Munir de Vries, die ook elders in de stad en in Utrecht muurschilderingen heeft geplaatst. Aan het eind van de Sara Burgerhartstraat bevindt zich een losstaand gebouw nr 80-82, dat gekoppeld is aan de bebouwing van de Willem Leevendstraat 28. De bebouwing sluit daarbij niet geheel op elkaar aan (fysiek en stilistisch), waardoor een grote blinde muur ontstond. In het kader van de "Muren van West" werd aan De Vries een ontwerp gevraagd voor deze muur. De Vries kwam met de afbeelding van een groot opengewerkt persoon, waarbinnen allerlei mensen samenwerken. Een ander deel van de blinde gevel werd voorzien van enkele beeltenissen die sterk lijken op Oud-Egyptische hierogliefen, een hobby van de kunstenaar. Het verwijst naar Bos en Lommer waarvan de "L" is afgebeeld als leeuw. Met enige vertraging werd de schildering op 12 november 2022 onthuld. "Muren van West" gaf als voorwaarde dat het verhaal achter de schilderingen moeten terugvoeren naar de buurt. De weergave zou daardoor mede geïnspireerd zijn op problemen met Lgbt-vlaggen en ten gevolge daarvan brandstichting in de tegenover liggende flat Zaanstad. Studenten kregen onderdak bij de tegenoverliggende moskee. Andere schilderingen in het project zijn Het toverbos aan De Rijpstraat en Samen bij De Boeg. Eerder maakte Munir de Vries een afbeelding Ode aan verbinding voor Amsterdam-Zuidoost. De Vries constateerde in augustus 2023 dat de muurschildering wellicht geen eeuwigheidswaarde heeft; er waren sloopplannen voor dit gebouw, maar onbekend is of dat daadwerkelijk uitgevoerd wordt en zo ja, wanneer.

Kostwinner, ook wel Drie generaties, is een artistiek kunstwerk, in Amsterdam-West. Het beeld van Constance Wibaut staat op een (afgesloten) binnenterrein tussen twee flats met portiekwoningen gebouwd aan de Granidastraat en de Gulden Winckelstraat. Het ooit doorlopende Leeuwendalerspad voert langs de opening aan de zuidzijde van het blok. In deze omgeving bouwde Woningbouwvereniging De Dageraad tussen 1947 en 1950 een blok laagbouwflats met portiekwoningen met binnentuin naar een ontwerp van Gerard Jan Rutgers. Het waren tijden van wederopbouw, maar hier was er sprake van nieuwbouw. De Dageraad won advies in bij professor Jan Bronner van de Rijksakademie van beeldende kunsten en hij adviseerde Constance Wibaut, zijn leerlinge. Zij kwam met een weergave van een stoer rechtopstaande afgebeelde man, die zijn rechterhand legt op de schouder van de grootmoeder. Aan de andere kant staat zijn dochter. Het beeld draagt een naar die tijd socialistische signatuur. In later tijden vond men het beeld gedateerd, de (functie van de) man wordt wel erg naar voren geschoven. In de jaren 40 en 50 en dus bij invulling van deze buurt was het gangbaar dat de man naar het werk ging en de vrouw thuisbleef. Bovendien was het de tijd, dat als een ongetrouwde vrouw in het huwelijksbootje stapte, ze moest stoppen met werken; het zogenaamde kostwinnersmodel. Rijksakademie op de kaart benoemde het in 2020 als "niet erg feministisch”. Vrijdag 2 juni 1950 werd het beeld onthuld door wethouder De Roos. Op 19 juni 1950 kwam architect Rutgers zijn eigen werk fotograferen en legde zo ook het beeld vast.

De Zoutmanbrug (brug 397) is een vaste bouwwerk over een duiker (ook wel duikerbrug) in Amsterdam-West. De brug overspant sinds 1956 de Haarlemmervaart en verbindt de Admiraal de Ruijterweg en Haarlemmerweg met de Molenwerf in Sloterdijk. Voor de bouw van brug 397 lag er iets westelijker een vaste brug (vroeger ophaalbrug; ter hoogte van duiker 172P) die vanaf de Haarlemmerweg toegang gaf tot het dorp Sloterdijk over de Haarlemmertrekvaart. Voor de bouw van de 'voorstadshalte' station Sloterdijk moest een flink stuk van het oude dorp Sloterdijk worden gesloopt. Hier kwam het voorplein met bushaltes (en later tramhaltes) te liggen en de doorgaande weg richting Velsen (de Velserweg). De Nederlandse Spoorwegen bouwde vanaf eind 1954 eerst een nieuwe 'tijdelijke voorstadshalte' Station Sloterdijk, geopend in juni 1956, die uiteindelijk 29 jaar dienst zou doen. Voor de toegang tot het station voor het wegverkeer moest er een verkeersbrug komen over de Haarlemmervaart en ook een verkeersplein. De brug werd in een brede opzet voor weg- en tramverkeer uitgevoerd. Van hieruit zou een ontsluitingsweg naar het bedrijvengebied ten noorden van de spoorbaan komen, die tevens zou aansluiten op de naar het noorden te verleggen Haarlemmerweg. Die plannen werden uiteindelijk niet uitgevoerd. Op 3 juni 1956, met ingang van de zomerdienstregeling, werd het nog niet voltooide station in gebruik genomen. Op 13 augustus 1956 werd het inmiddels voltooide station geopend. Toen gingen er ook buslijnen over de brug (buslijnen 14 en 21 en buslijn F; later buslijn 15). Vanaf 1982 gingen tramlijn 12 en 14 (tot 1989) hier langs. Sinds 22 juli 2018 heeft tramlijn 19 de route van lijn 12 naar Sloterdijk overgenomen. Ten noordwesten van de brug stond tot medio jaren zestig het gebouw van Drukkerijk Laporte & Dosse. In 1980 kwam daar een betonnen kantoorkolos, dat later werd verbouwd tot een Golden Tulip-hotel. Aan de noordoostkant stond het gebouw van stomerij Linmij met de opvallende schoorsteen. Ook dit maakte in 2003 plaats voor nieuwe kantoren, die inmiddels tot woningen zijn verbouwd. De brug is sinds 2006 vernoemd naar de schout bij nacht Johan Zoutman. Sinds 8 maart 1910 was er in de omgeving al een Zoutmanstraat in de gemeente Sloten. Na 1921, toen de gemeente Sloten door Amsterdam werd geannexeerd, behield de straat aanvankelijk zijn naam maar kreeg op 20 april 1939 de naam Wiltzanghlaan.

De gedenksteen Jan Verleun en Gerard Steen is een oorlogsmonument in Amsterdam. Jan Verleun en Gerard Steen, beiden parochieleden van de Boomkerk, waren twee soldaten die tijdens de Tweede Wereldoorlog omkwamen. Ter herinnering aan het tweetal maakte beeldhouwer Willem IJzerdraat een gedenksteen. Hij beeldde een vrouw gewapend met zwaard/mes uit, die haar kind beschermt tegen een slang (het kwaad). Op de achtergrond staat een boom. De natuurstenen gedenksteen werd geplaatst in een muur van de Boomkerk aan de Admiraal de Ruijterweg en 24 november 1945 onthuld. De steen vermeldt: 1940-1945den Vaderlandt getrouweJan VerleunGerard Steen

De Boom of Boomkerk is de gangbare benaming van de rooms-katholieke Kerk van Sint-Franciscus van Assisi in Amsterdam - Bos en Lommer.