Bos en Lommer

De Sanderijnstraat is een straat in Bos en Lommer in Amsterdam-West. De straat kreeg op 20 april 1939 haar naam en is vernoemd naar het Abele spel Lanseloet van Denemarken over het liefdeskoppel Lanseloet en Sanderijn (Sandrijn). De oneven genummerde kant van de Sanderijnstraat vormt een eenheid met de even genummerde kant van de Lanseloetstraat. Ze loopt noordwaarts vanaf de Erasmusgracht naar de Tijl Uilenspiegelstraat, ze wordt daarbij doorsneden door de Marieken van Nimwegenstraat. In juli 1939 werd de grond vrijgegeven voor het woonblok Lanseloetstraat, Marieken van Nimwegenstraat en Sanderijnstraat voor de bouw van 83 woningen, 2 winkel/kantoorunit en een 22-tal bergingen. Niet veel later werden ook de andere percelen in erfpacht gegeven. Er kwamen aan de Sanderijnstraat vier woonblokken, het woonblok Sanderijnstraat 2-20, Esmoreitstraat 1-19, Erasmusgracht werd in mei 1940 opgeleverd. Aan het eind van de straat oneven kant werd een noodschool neergezet, waar Jeroen Voskuyl (1914-1959) nog een wandschildering voor maakte. Dat kunstwerk in Paul Kleestijl is vermoedelijk verdwenen bij de bouw van de definitieve school. Alle woningen in de straat zijn ontworpen door Arend Jan Westerman en dateren uit de periode 1939/1940, behalve Sanderijnstraat 22 tot en met 42, zij dateren uit 1950. Alle woningen zijn gebouwd in een stijl die doet denken aan een eenvoudige variant van de Amsterdamse School met platte daken en een kenmerkende roedeverdeling in de raampartijen. De woningen zijn minstens een keer gerenoveerd.

Reinaert de vos is een muurschildering in Amsterdam-West. Bij de bouw van de portiekwoningen in de Bos en Lommerbuurt werd gekozen voor blinde muren als afsluiting van de woningblokken. Deze grijze blinde gevels werden met name in de eerste jaren van de 21e eeuw gezien als tekenen van somberheid en verval. Rond 2019 werd daarom besloten een aantal van die gevels op te vrolijken door muurschilderingen onder de gezamenlijke titel “De muren van West”. De gemeente Amsterdam en de Kallenbach Gallery ondersteunden het project De eerste muurschildering werd in 2019/2020 gezet door Stefan Glerum. Hij gaf een toekomstige versie van Reinaert de Vos weer op een flat aan de Egidiusstraat met een zijgevel aan de Bos en Lommerweg (huisnummer 211). Deze flat staat er sinds 1949 en is ontworpen door Louis Göbel en Gerardus den Hertog. De schildering verwijst niet alleen naar de literaire verhandeling, maar ook naar de Reinaert de Vosstraat die even ten zuiden van de Bos en Lommerweg loopt. De muurschildering geeft de indruk van een plaatje uit een stripboek.

De Bos en Lommerweg is een straat in Amsterdam-West. De Bos en Lommerweg loopt van de Haarlemmerweg tot de dijk van de Ringspoorbaan. De straat wordt gekruist door de Willem de Zwijgerlaan, Admiraal de Ruijterweg en Hoofdweg. In het verlengde van de straat ligt de Burgemeester De Vlugtlaan voorbij de dijk van de Ringspoorbaan. Hier lag van 1986-2000 aan de zuidzijde Station Amsterdam De Vlugtlaan en ligt aan de noordzijde sinds 1997 het metrostation De Vlugtlaan. De straat werd in 1934 vernoemd naar de in 1940 gesloopte boerenhofstede met die naam langs de Sloterdijkermeerweg die Sloterdijk met de Sloterdijkermeerpolder (thans Sloterplas) verbond. Op deze plaats bevindt zich nu het Bos en Lommerplein. In de omgeving van de Bos en Lommerweg zijn de meeste straten vernoemd naar verwanten van Willem de Zwijger, veldslagen, historische boeken en toneelstukken. De opvallendste gebouwen langs de Bos en Lommerweg zijn de Pniëlkerk van B.T. Boeyinga, beter bekend als het 'Theelichtje' (sinds 2005 'Podium Mozaïek') en de Opstandingskerk van M.F. Duintjer, beter bekend als de Kolenkit. Omstreeks 2000 startten grote verbouwingsplannen voor het Bos en Lommerplein en omgeving. Over de Ringweg A10 werden twee poortgebouwen gerealiseerd langs de Bos en Lommerweg. Sinds 2010 is de Bos en Lommerweg ingedeeld bij het stadsdeel Amsterdam-West. Aan het eind van de weg staat sinds 2012 het appartementencomplex New Kit. Ter vervanging van de markt op het Gulden Winckelplantsoen / Bos en Lommerplein was er van 2021 tot 2023 op woensdag en zaterdag een markt op de ventweg aan de noordkant tussen het Bos en Lommerplein en de Egidiusstraat. Omdat de markt steeds slechter functioneerde besloot de gemeente de markt op te heffen per 1 november 2023.

Het Monument 1940-1945 is een oorlogsmonument in de wijk Bos en Lommer in Amsterdam-West. Hier staat een standbeeld, gemaakt door beeldhouwster Gerarda Rueter (1904-1993). Het beeld/monument staat bekend onder vele benamingen, zoalsː Zittende vrouw, Zittende figuur, Monument 1940-1945, Monument aan de Bos en Lommerweg en Herdenkingsmonument zittende vrouw. Het beeld Zittende vrouw was overigens al eerder door Rueter tentoongesteld; de zittende vrouw was te zien tijdens de beeldententoonstelling in Sonsbeek van 1949.

Hoofd is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Het is een beeld van Eddy Gheress uit circa 1995; uitgewerkt in rood graniet. Buitenkunst Amsterdam omschrijft het als "een verstild beeld dat herinneringen oproept aan primitieve kunst en prehistorische symboliek" De kunstenaar zei zelf dat hij inspiratie tot beeldhouwen kreeg na het vinden en bekijken van Indiaanse stenen voorwerpen gevonden in Alberta, alwaar hij zijn kindertijd doorbracht. Hoofd volgde na een studiereis naar Mexico, hetgeen volgens sommigen terug te vinden is in dat beeld. De sites die het beeld omschrijven dichtten het een grote zeggingskracht toe, de kunstenaar daarentegen vermeldt dat hij juist niet weet wat hij met sommige beelden wil zeggen.

De Erasmusparkbuurt is een buurt in Amsterdam-West die is vernoemd naar het Erasmuspark, dat een groot gedeelte van de wijk beslaat. De Erasmusparkbuurt ligt tussen de Admiraal de Ruijterweg, Jan van Galenstraat, Mercatorstraat, Hoofdweg en Bos en Lommerweg en wordt doorsneden door de Erasmusgracht. Tussen 1990 en 2010 maakte de wijk deel uit van stadsdeel Bos en Lommer. Sindsdien is de buurt onderdeel van stadsdeel Amsterdam-West. Met de aanleg van het Erasmuspark werd begonnen vanaf eind jaren twintig - de buurt eromheen dateert voornamelijk uit 1939 en 1940, waarna de Tweede Wereldoorlog de uitvoering van het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) vertraagde. De straten in de Erasmusparkbuurt zijn veelal vernoemd naar historische boeken, toneelstukken en karakters, zoals de Reinaert de Vosstraat en de Merlijnstraat. Het Erasmuspark is vernoemd naar humanist, theoloog en filosoof Desiderius Erasmus.

Het Wachterliedplantsoen is een plantsoen in het Amsterdamse stadsdeel West liggende wijk Bos en Lommer. Het plantsoen dat begin jaren 1950 tot stand kwam, ligt tussen de Egidiusstraat (west), de Reinaert de Vosstraat (noord), de Heer Halewijnstraat (oost) en de Erasmusgracht (zuid). Er is een voetgangersbrug over de gracht naar het Erasmuspark. In 2010 is het plantsoen volledig gerenoveerd en opnieuw beplant. Hierbij is rekening gehouden met de wensen van de omwonenden. Het plantsoen is ingericht als een "vulkaanlandschap" met verscheidene heuveltjes. Ook kwam er een nieuw verenigingsgebouw (het Wachterliedpaviljoen) voor de buurt, een kinderboerderij, een speeltuin en enkele sportveldjes. Ook werd het zitmeubilair volledig vernieuwd en zodanig geplaatst dat ouders hun kinderen in de speeltuin goed in de gaten kunnen houden. Ten zuidwesten van het plantsoen staat de protestantse Augustanakerk. Het plantsoen is vernoemd bij een gemeenteraadsbesluit van 26 juli 1939 naar de wachterliederen, een laatmiddeleeuws soort minnelied waarbij afscheid genomen werd door de waarschuwende wachter op een muur van een minnend paar.

De Gulden Winckelbuurt ligt in Amsterdam-West (tussen 1990 en 2010 Stadsdeel Bos en Lommer). De buurt ligt tussen de Admiraal de Ruijterweg, Bos en Lommerweg en Einsteinweg. De officiële benaming sinds 1 januari 2015 is Bosleeuw. De buurt is vernoemd naar het Gulden Winckelplantsoen. Bosleeuw komt van Bos en Lommer en het Leeuwendalerspad. De Gulden Winckelbuurt is gebouwd in de jaren dertig en veertig en de straten zijn vernoemd naar historische boeken en toneelstukken. De gesloten bouwblokken aan de Admiraal de Ruijterweg gaan in westelijke richting over in strokenbouw met open tuinen. De buurt ten noorden van de Bos en Lommerweg is wat ruimer gebouwd dan die aan de zuidkant. De straten zijn er breder en er is veel ruimte voor groen. De buurt is gebouwd in fasen. Halverwege de Tweede Wereldoorlog werd de bouw in 1942 stopgezet en de draad werd pas na de Bevrijding weer opgepakt. In 2015 verdween deze naam van de officiële kaarten. De buurten kregen vanwege de statistische verwerkingen nieuwe namen waarbij de Gulden Winckelbuurt in Bosleeuw een nieuwe naam kreeg.

Kostwinner, ook wel Drie generaties, is een artistiek kunstwerk, in Amsterdam-West. Het beeld van Constance Wibaut staat op een (afgesloten) binnenterrein tussen twee flats met portiekwoningen gebouwd aan de Granidastraat en de Gulden Winckelstraat. Het ooit doorlopende Leeuwendalerspad voert langs de opening aan de zuidzijde van het blok. In deze omgeving bouwde Woningbouwvereniging De Dageraad tussen 1947 en 1950 een blok laagbouwflats met portiekwoningen met binnentuin naar een ontwerp van Gerard Jan Rutgers. Het waren tijden van wederopbouw, maar hier was er sprake van nieuwbouw. De Dageraad won advies in bij professor Jan Bronner van de Rijksakademie van beeldende kunsten en hij adviseerde Constance Wibaut, zijn leerlinge. Zij kwam met een weergave van een stoer rechtopstaande afgebeelde man, die zijn rechterhand legt op de schouder van de grootmoeder. Aan de andere kant staat zijn dochter. Het beeld draagt een naar die tijd socialistische signatuur. In later tijden vond men het beeld gedateerd, de (functie van de) man wordt wel erg naar voren geschoven. In de jaren 40 en 50 en dus bij invulling van deze buurt was het gangbaar dat de man naar het werk ging en de vrouw thuisbleef. Bovendien was het de tijd, dat als een ongetrouwde vrouw in het huwelijksbootje stapte, ze moest stoppen met werken; het zogenaamde kostwinnersmodel. Rijksakademie op de kaart benoemde het in 2020 als "niet erg feministisch”. Vrijdag 2 juni 1950 werd het beeld onthuld door wethouder De Roos. Op 19 juni 1950 kwam architect Rutgers zijn eigen werk fotograferen en legde zo ook het beeld vast.

Weefpatronen is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Het werk bestaat uit de betegeling van een rioolgemaal en een gasverdeelstation op het Gulden Winckelplantsoen. Dat plein, er staat nauwelijks groen, werd vlak na de Tweede Wereldoorlog ingericht; begin 21e eeuw was het aan aanpassing toe vanwege stadsverdichting. De genoemde twee gebouwtjes kwamen in de middenberm te staan van het straatgedeelte van het plantsoen. Rond 2020 kreeg kunstenaar Barbara Broekman de opdracht deze gebouwtjes een leuker aanzien te geven. Broekman is gespecialiseerd in kunstwerken van textiel, maar vertaalde dat in de jaren negentig naar andere vormen van kunst. Zo ligt er een grote tegelvloer op de binnenplaats van Grote Beemd in Tilburg en een schoolspeelplaats Octopus in Diemen. Dit leidde weer tot verticale tegelwerken in Amsterdam-Zuidoost (twee exemplaren) en Amsterdam-West. Deze tegelwerken staan in groot contrast tot haar textielwerken. Die laatste zijn vol van kleur, terwijl deze drie tegelwerken alleen de tinten wit, grijs en zwart hebben. Voor het Gulden Winckelplantsoen wilde ze (voor wat betreft zicht) rust brengen in een kleurige omgeving. Van een afstand lijken de tegelwerken abstract, maar in dat abstracte werk met tegels van tien bij tien centimeter zitten minstens een koe en een fiets verstopt. Het werk is gesigneerd (BB). Bijzonderheid is dat de tegels gefabriceerd zijn bij de firma Winckelmans te Lomme, Frankrijk.

De Augustanakerk of Augustanahof (als gevolg van nieuwe functies waaraan het gebouw tegenwoordig ook onderdak biedt) is een Luthers kerkgebouw in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer. Het gebouw uit 1956 is ontworpen door de architect Ferdinand B. Jantzen (die in deze wijk woonde) en ligt bij het Wachterliedplantsoen aan de Erasmusgracht, tegenover het Erasmuspark. De kerk is genoemd naar de Augsburgse geloofsbelijdenis (Confessio Augustana) van 1530. De inwijding vond plaats in februari 1957. De kerk was een van de "brandpunten" van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Amsterdam. Naast de geloofsruimten was er plaats ingeruimd voor een ontmoetingshal, een kantine, een liturgisch centrum, enkele zalen voor kerkelijke arbeid, een pastorie en kosterswoning. Voor de eredienst was er naar toenmalig inzicht een knielbank geplaatst, die boogvormig rond de altaartafel was geconstrueerd. Het geheel bood plaats aan 264 zitplaatsen in de zaal, met nog een aanvulling van 80 op de gaanderij. De benodigde bouwkosten, exclusief orgel en klokken) van ongeveer 600.000 gulden waren deels afkomstig van de Lutherse gemeente in de Verenigde Staten. Sinds de sluiting van de Pniëlkerk in 2000 kwamen ook de gereformeerden (GKN) en hervormden uit de buurt hier samen. Sinds 2004 maken deze groepen (lutheranen, hervormden en gereformeerden) allen deel uit van de Protestantse Kerk in Nederland. Tussen de kerk en de gracht bevindt zich sinds 2011 een "stiltetuin". Sinds 2013 is ook een kunstgalerie in het gebouw gevestigd. De kerk werd in januari 2015 gesloten. Op 4 januari 2015 werd de laatste gewone zondagse dienst gehouden. De overige activiteiten in het gebouw en de stiltetuin gingen na januari nog door. In 2017 werd het grootste deel van het complex omgebouwd tot woningen, daarbij bleef de Lutherse gemeente eigenaar van het gebouw.

Leda en de zwaan is een artistiek kunstwerk in het Erasmuspark in Amsterdam-West Beeldhouwer Han Rädecker maakte op verzoek van de gemeente Amsterdam zijn versie van het mythologische verhaal over Leda. Hij beeldde zowel Leda als de tot zwaan veranderde Zeus af. Het beeld van muschelkalksteen staat op een betonplaat en zandstenen sokkel in de noordoosthoek van het park. Het beeld, uit een liggende vrouw met zwaan balancerend op een zandstenen sokkel, is vermoedelijk geplaatst ter gelegenheid van de heropening van het park in november 1970 (het kreeg toen drie nieuwe toegangen). Amsterdam heeft nog een beeld onder de titel Leda en de zwaan; het staat op het Emmaplein en is van Ben Guntenaar.