Gulden Winckelplantsoen

Les dames et la licorne (Nederlands: De dames en de eenhoorn) is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. In het begin van de 21e eeuw ging het Gulden Winckelplantsoen en omgeving flink op de schop. Eigenlijk kwam het erop neer dat alles veranderd werd behalve de oostelijke strook bebouwing. In de plaats van de overige bebouwing werd een nieuwbouwcomplex neergezet waaronder een parkeergarage en winkelruimten. Margot Berkman en Eline Janssens maakten voor de overdekte entree op maaiveldniveau een vloer en lieten die inclusief de wanden betegelen met de voor hun bekende afbeeldingen van bladeren, zwanen, herten en hazen (verdeeld over meerdere tegels). Ook de kleine vogels (één vogel op één tegel) ontbreken niet. Het kunstwerk bevindt zich onder het dak van de parkeergarage waarop tevens lange tijd een dagmarkt zou draaien. De beide kunstenaars ontwierpen voor die plek ook een hekwerk. Het kunstwerk meet (op de vloer) 16 bij 40 meter en is gemaakt van slijtvaste tegels.

Weefpatronen is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Het werk bestaat uit de betegeling van een rioolgemaal en een gasverdeelstation op het Gulden Winckelplantsoen. Dat plein, er staat nauwelijks groen, werd vlak na de Tweede Wereldoorlog ingericht; begin 21e eeuw was het aan aanpassing toe vanwege stadsverdichting. De genoemde twee gebouwtjes kwamen in de middenberm te staan van het straatgedeelte van het plantsoen. Rond 2020 kreeg kunstenaar Barbara Broekman de opdracht deze gebouwtjes een leuker aanzien te geven. Broekman is gespecialiseerd in kunstwerken van textiel, maar vertaalde dat in de jaren negentig naar andere vormen van kunst. Zo ligt er een grote tegelvloer op de binnenplaats van Grote Beemd in Tilburg en een schoolspeelplaats Octopus in Diemen. Dit leidde weer tot verticale tegelwerken in Amsterdam-Zuidoost (twee exemplaren) en Amsterdam-West. Deze tegelwerken staan in groot contrast tot haar textielwerken. Die laatste zijn vol van kleur, terwijl deze drie tegelwerken alleen de tinten wit, grijs en zwart hebben. Voor het Gulden Winckelplantsoen wilde ze (voor wat betreft zicht) rust brengen in een kleurige omgeving. Van een afstand lijken de tegelwerken abstract, maar in dat abstracte werk met tegels van tien bij tien centimeter zitten minstens een koe en een fiets verstopt. Het werk is gesigneerd (BB). Bijzonderheid is dat de tegels gefabriceerd zijn bij de firma Winckelmans te Lomme, Frankrijk.

De Leeuwendalerswegbrug (brug 123P) is een bouwkundig kunstwerk in Amsterdam-West. De brug is een stelsel van viaducten; Amsterdam duidt viaducten meestal als bruggen aan. De viaducten, geheel van beton, zijn gelegen in de Ringweg Amsterdam. Ze zijn vernoemd naar de ondergelegen Leeuwendalersweg.

De dames en de muze is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. Het is een creatie van Berkman en Janssens bestaande uit Margot Berkman en Eline Janssens, destijds een kunstenaarsduo (2000-2010) vormend. Ze betegelden de landhoofden en brugpijlers van de Leeuwendalerswegbrug. Er was een oppervlak van 500 m² te betegelen. Het bestaat uit twee delen. De landhoofden kregen afbeeldingen van paradijsvogels (aldus Berkman) en hazen, die laatsten komen vaker in het werk voor van de kunstenaars. Ze worden omringd door een flink aantal goudkleurige en blauwe mussen (het duo noemt duizenden). De tussen de landhoofden staande brugpijlers werden eveneens opgevrolijkt door tegelwerk; in dit geval een weergave van oosterse versiermotieven. In 2007 werd een soortgelijk werk onder de titel Bloemenzee aangebracht in de Rijswijkstraatbrug, die net als de Leeuwendalerswegbrug in de Rijksweg 10 ligt.

Kostwinner, ook wel Drie generaties, is een artistiek kunstwerk, in Amsterdam-West. Het beeld van Constance Wibaut staat op een (afgesloten) binnenterrein tussen twee flats met portiekwoningen gebouwd aan de Granidastraat en de Gulden Winckelstraat. Het ooit doorlopende Leeuwendalerspad voert langs de opening aan de zuidzijde van het blok. In deze omgeving bouwde Woningbouwvereniging De Dageraad tussen 1947 en 1950 een blok laagbouwflats met portiekwoningen met binnentuin naar een ontwerp van Gerard Jan Rutgers. Het waren tijden van wederopbouw, maar hier was er sprake van nieuwbouw. De Dageraad won advies in bij professor Jan Bronner van de Rijksakademie van beeldende kunsten en hij adviseerde Constance Wibaut, zijn leerlinge. Zij kwam met een weergave van een stoer rechtopstaande afgebeelde man, die zijn rechterhand legt op de schouder van de grootmoeder. Aan de andere kant staat zijn dochter. Het beeld draagt een naar die tijd socialistische signatuur. In later tijden vond men het beeld gedateerd, de (functie van de) man wordt wel erg naar voren geschoven. In de jaren 40 en 50 en dus bij invulling van deze buurt was het gangbaar dat de man naar het werk ging en de vrouw thuisbleef. Bovendien was het de tijd, dat als een ongetrouwde vrouw in het huwelijksbootje stapte, ze moest stoppen met werken; het zogenaamde kostwinnersmodel. Rijksakademie op de kaart benoemde het in 2020 als "niet erg feministisch”. Vrijdag 2 juni 1950 werd het beeld onthuld door wethouder De Roos. Op 19 juni 1950 kwam architect Rutgers zijn eigen werk fotograferen en legde zo ook het beeld vast.

Samen bij De Boeg is een huizenhoge muurschildering op het gebouw Hoofdweg 495 te Amsterdam-West. Bij de bebouwing van het Bos en Lommerplein voor het GAK-gebouw werd rond 1992 het verzorgingscentrum De Boeg gebouwd. Het kreeg een adres aan de Hoofdweg. Aan de noordelijke gevel kwam een bijna geheel blinde muur, vermoedelijk in afwachting van verdere bebouwing. Toen er daadwerkelijk op die plek gebouwd ging worden, het is dan 2009, werd niet geopteerd voor het bouwen tegen De Boeg aan, maar pas na een open ruimte, die toegang biedt tot het Bos en Lommerplantsoen. Die blinde gevel werd in het kader van het opfleuren van de buurt in 2022 voorzien van een muurschildering. Het ontwerp van de muurschildering is afkomstig van Richard Kofi, die in de jaren daarvoor stadstekenaar was. De schildering werd gezet in het kader van het project Muren van West. Er werden daarbij muurschilderingen gezet aan de Bos en Lommerweg (Reinaert de vos, vier aan de Wiltzanghlaan (Tijgervrouwen, Eenheid in diversiteit, Stamboom en Four peas in a pod), een aan de Hoofdweg (Samen bij De Boeg), Het toverbos aan De Rijpstraat van Peim van der Sloot (zomer 2022) en een aan de Sara Burgerhartstraat (herfst 2022) (gegevens november 2022). De muurschilderingen moesten verhalen uit de buurt weergeven. Kofi maakte zijn ontwerp op basis van de verhalen van de bewoners van De Boeg en gebruikers van het Huis in de Buurt, dat in hetzelfde gebouw gevestigd is, aldus Het Parool. Met de schildering wilde de ouderen in deze buurt meer gezicht geven; hij is van mening dat ouderen een steeds groter deel van de bevolking vormen, maar onvoldoende zichtbaar zijn. Kofi kon zijn schildering niet zelf plaatsen; hij heeft last van hoogtevrees en de schildering loopt tot 24 meter hoogte op. Kenmerkend voor het werk van Kofi is arcering, hier terug te vinden in de kleding van de afgebeelde mensen. De tekening wordt afgesloten door een “alziend oog”, dat staat voor overleden familieleden of vrienden van de bewoners, die toch een oogje in het zeil houden. De tekening werd 13 juli 2022 onthuld. De schildering werd (mede-)gefinancierd door het Amsterdamse Fonds voor de Kunst.

De Oude en jonge arbeider is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. In 1956 vierde het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV) haar vijftigjarig bestaan. Zij gaf vervolgens opdracht aan beeldhouwer Han Wezelaar om een beeld te maken ter gelegenheid van die verjaardag. Het zou deel uitmaken van een uitgebreid aantal beelden dat het NVV bij diverse kunstenaars bestelde. Wezelaar kwam met een beeld met twee mannen; één met een klinkhamer en één met een jas losjes over de schouder. De onthulling van de Oude en jonge arbeider vond echter pas plaats op 2 mei 1960 Het beeld kwam te staan tussen twee bouwblokken aan de Hoofdweg. De twee mannen lopen richting Amsterdam Nieuw-West waar toen grote stadsuitbreidingen plaatsvonden (tuinsteden van de toekomst). De Gemeente Amsterdam, die het in 1960 cadeau kreeg van het NVV, was nog op zoek naar een betere plek dan tegenover het GAK-gebouw, maar ook in 2022 staat het beeld nog tussen de bouwblokken. Het Parool gaf aan dat de tijd van de "gedrongen arbeiders" (stoere werker) van Hildo Krop voorbij waren; de nieuwe arbeider was “gewoon arbeider”. Het beeld is in de grondplaat gesigneerd en ook de naam van de gieterij Binder-Schmidt is te lezen in die grondplaat. .

Het GAK-gebouw is een voormalig kantoorgebouw aan het Bos en Lommerplantsoen in Amsterdam-West. Het werd gebouwd voor het Gemeenschappelijk Administratiekantoor (GAK), dat er in 1960 haar intrek nam, en het gebouw in 2005 weer verliet; het heet echter in de volksmond nog steeds naar haar eerste gebruiker. Een andere bijnaam “Het aquarium” kreeg het vanwege het warmteadsorberend groene glas. Overigens werd speciaal voor dit gebouw een deel van het Bos en Lommerplein opgeofferd; het kreeg in 1959 de naam Bos en Lommerplantsoen.

2 U's naar buiten, 2 U's naar binnen is een tweedelig artistiek kunstwerk staande in het Bos en Lommerplantsoen, Amsterdam Oud-West. De omgeving van het Bos en Lommerplein onderging in de periode rond 1960 een gedaantewisseling. Dit werd veroorzaakt door de bouw van het GAK-gebouw, ook wel het aquarium. Het gebouw werd in september 1960 officieel geopend, maar de omgeving was er nog niet op aangepast. De reden daarvoor was dat op het voorterrein nog de Adindastraat en Saïdjastraat lagen met daaraan gevestigd een (nood-)school. Voor dat voorterrein hadden architect Enrico Hartsuyker en tuinarchitecte Mien Ruys al een ontwerp klaar liggen met vijver en pergola, maar Amsterdam had de noodschool nog nodig. In 1963 was het dan zover de school kon gesloopt worden en eindelijk kon het voorterrein ingericht worden. Op de grens van 1963/1964 werd op dat voorterrein een beeldengalerij of beeldenterras ingericht. Bedoeling was dat vanaf 20 maart 1964 (het werd juni) er een wisselende tentoonstelling werd gehouden rondom een aantal beelden die permanent stonden opgesteld. Op foto’s uit dat jaar is 2 U's naar buiten, 2 U's naar binnen te zien, net als een watertafel, Leda en de zwaan van Ben Guntenaar (verplaatst naar Emmaplein en een Nereïde van Nic Jonk (verplaatst naar August Allebéplein). Visser bevond zich voor wat betreft stijl toen in het constructivisme en ging hier aan de slag met U-profielen. Bij de montage van de vlakke U-profielen zijn grove lasnaden te zien ten teken dat er aan deze twee werken hard gewerkt is. De twee stapelingen wijken af; de een heeft een gesloten karakter (openingen in de balken tegenover elkaar) en de ander een open (de bodems van de balken van elkaar af). De bewerkte U-balken staan langs de rand van de vijver. In de vijver staat nog een creatie van Visser; het is een watertafel. Die watertafel wordt gevormd door in wezen platte vlakken die omdat ze loodrecht op elkaar gemonteerd zijn een driedimensionaal beeld vormen. De drie beeldhouwwerken met vijver overleefden een vernieuwingsslag in de jaren 2010/2011 naar ontwerp van landschapsarchitect Niek Roozen.

Het Bos en Lommerplantsoen is een plantsoen in Amsterdam-West.

De Gulden Winckelbuurt ligt in Amsterdam-West (tussen 1990 en 2010 Stadsdeel Bos en Lommer). De buurt ligt tussen de Admiraal de Ruijterweg, Bos en Lommerweg en Einsteinweg. De officiële benaming sinds 1 januari 2015 is Bosleeuw. De buurt is vernoemd naar het Gulden Winckelplantsoen. Bosleeuw komt van Bos en Lommer en het Leeuwendalerspad. De Gulden Winckelbuurt is gebouwd in de jaren dertig en veertig en de straten zijn vernoemd naar historische boeken en toneelstukken. De gesloten bouwblokken aan de Admiraal de Ruijterweg gaan in westelijke richting over in strokenbouw met open tuinen. De buurt ten noorden van de Bos en Lommerweg is wat ruimer gebouwd dan die aan de zuidkant. De straten zijn er breder en er is veel ruimte voor groen. De buurt is gebouwd in fasen. Halverwege de Tweede Wereldoorlog werd de bouw in 1942 stopgezet en de draad werd pas na de Bevrijding weer opgepakt. In 2015 verdween deze naam van de officiële kaarten. De buurten kregen vanwege de statistische verwerkingen nieuwe namen waarbij de Gulden Winckelbuurt in Bosleeuw een nieuwe naam kreeg.

Figuren is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West. In de jaren 1960-1963 werd aan de Krelis Louwenstraat 1 gebouwd aan een school voor de Vereniging Hendrick de Keijserschool. Het zou onderdak bieden aan de Uitgebreid Technisch Onderwijs; de school was een ontwerp van Arno Nicolaï. De Hendrick de Keijserschool uit De Pijp verliet, onder andere vanwege het lawaai van een naburige melkfabriek, zijn gebouw aan de 1e Jan Steenstraat 19 voor deze nieuwbouw. In die tijd gold de 1%-regeling; een procent van de bouwkosten moest uitgegeven worden aan kunstwerken. In dit geval maakte Lex Horn een betonreliëf, waarin hij mensen, planten en een wolkendek weergaf, aldus Buitenkunst Amsterdam en Rijksakademie op de kaart. Het reliëf werd geplaatst op een overstek in de voorgevel van de school. De school ging in juli 1963 over, maar werd pas in februari 1964 officieel geopend door Hans Grosheide, staatssecretaris van onderwijs, kunsten en wetenschappen. Het als school gebouwde pand werd rond 2008 omgevormd tot een broedplaats (van kunstenaars) in een bedrijfsverzamelgebouw. Op 28 april 2009 werd het gebouw tot gemeentelijk monument verklaard.