Brug 89

De Weteringpoort was een van de acht Amsterdamse stadspoorten die bij de derde en vierde uitleg werden aangelegd. De Weteringpoort, die deel uitmaakte van de vestingwerken van Amsterdam, was samen met de Raampoort en Zaagmolenpoort een van de kleinere stadspoorten. Naast een doorgang met een houten brug had de poort ook een doorvaart die de Lijnbaansgracht verbond met de Singelgracht bij de Boerenwetering. In 1840-1841 werd de poort gesloopt en in 1842 vervangen door een barrière met een commiezenhuisje als tolhuis. Dit gebouwtje bestaat nog steeds. Onder het huisje bevinden zich tegenwoordig vier pompgemalen van Waternet voor de bemaling van de riolering. De doorvaart tussen Lijnbaansgracht en Singelgracht bleef behouden, met een sluis (Weteringwaterkering) en een brug (Weteringpoort) waarover de Weteringschans loopt. In 1875 werd iets oostelijk, bij het Weteringplantsoen, brug nr. 84 richting De Pijp aangelegd. Deze brug, die na een renovatie in 2005 werd omgedoopt tot Freddy Heinekenbrug, heeft een deel van de verkeersfunctie van de Weteringpoort overgenomen.

De Buste Simon Carmiggelt is een kunstwerk in Amsterdam-Centrum. In november 1987 overleed schrijver Simon Carmiggelt, een bekende Amsterdamse persoonlijkheid. Al snel kwam er het idee om als hommage een beeld in de stad te laten neerzetten. Vrienden, kennissen van de schrijver en publiek onder aanvoering van acteur Ton van Duinhoven zamelden geld in. Van Duinhoven schakelde de met hem bevriende kunstenaar Kees Verkade in. Deze kwam voor 80.000 gulden met twee ontwerpen waarvan een bronzen buste op een granieten sokkel de voorkeur kreeg onder de donateurs. Onder de donateurs bevond zich onder andere de omroep VARA, die sommige verhalen liet verfilmen, maar Carmiggelt las in de late uurtjes zijn verhalen ook wel voor op televisie. Een andere donateur was Het Parool, de krant die dagelijks zijn Kronkels afdrukte. Op die sokkel is een plaquette geplaatst een citaat van de schrijver uit diens gedicht De schrijver, een ode aan het schrijverschap: Als ik u raden mag: wordt schrijver in elkaar vervlochten initialen SC S. Carmiggelt 1913-1987. Het lettertype is afkomstig van graficus Helmut Salden. Die sokkel is hol van binnen. Ze bevat in een zinken kistje de 4000 overschrijvingskaarten die na de oproep van Van Duinhoven binnenkwamen. Voor de daadwerkelijke plaatsing moest het gemeentelijk apparaat van Amsterdam in werking worden gezet en dan nog in een versnelde procedure. Het beeld kon al binnen een jaar geplaatst worden, terwijl de normale procedure (destijds) twee jaar in beslag nam. Ook de vrouw van Simon Carmiggelt zag in eerste instantie een beeld van haar overleden man niet zitten; ze zou elke dag met dat beeld geconfronteerd worden, ze woonde in de buurt. Later gaf ze haar verzet op. Het beeld werd in haar aanwezigheid op 25 oktober 1988 door burgemeester Ed van Thijn onthuld in het Eerste Weteringplantsoen. Het beeld staat aan het Kronkelpad, een pad vernoemd naar Carmiggelts dagelijkse verhaaltjes “Kronkel”. Het beeld stond jarenlang eenzaam in een grasveldje. In de 21e eeuw werd naast het beeld een roestvast stalen bankje geplaatst, een zitbank op veren. Het echtpaar zat regelmatig op stadsbankjes, getuige een beeld in het dorp De Steeg.

Weteringschans 93 is een gebouw in Amsterdam-Centrum. Het gebouw aan de Weteringschans werd gebouwd door of op initiatief van (dan) aannemer F.L. Janssen. Het gebouw, dat nog zonder huisnummer gebouwd werd, dateert van begin 1899, toen de Inspecteur van het Bouwtoezicht constateerde dat het conform de afgegeven richtlijnen gebouwd was (13 februari 1899). In maart 1898 werd het nog aangeduid als “het pand naast nr. 91"; in januari 1899 kreeg het haar nummer. De eigenaar werd toen ook verplicht het huisnummer te plaatsen op het gevelvlak, twee meter boven het maaiveld, bij de toegang. Janssen woonde toen aan de Stadhouderskade 82-83. Ernst Roest is de architect van dit geheel. Het gebouw diende in eerste instantie tot woning van gegoede burgers, later werd de begane grond in gebruik genomen door bedrijven. De gemeente bestempelde het in 2005 tot gemeentelijk monument vanwege haar ensemblewaarde samen met Weteringschans 91, Weteringschans 95-97 en Weteringschans 99, de enige originele bebouwing van het stuk Weteringschans tussen de ingang naar de Spiegelgracht en de ingang naar de Weteringstraat. In 2017 zag het gebouw er als volgt uit. De asymmetrische voorgevel is gebouwd in grove rode strengperssteen, waarbij de raam- en deuropeningen en de spaarvelden geaccentueerd zijn met donkergroene, geglazuurde stenen, die her en der ook in versieringen terugkomen. Het gebouw bestaat uit een souterrain, een bel-etage en twee bouwlagen, alle met ramen met ontlastingsbogen. Daarop staat een verdieping die gedekt is met een afgeknot zadeldak, waarvan aan de voorzijde een dakschild te zien is. De rechter raamgang bestaat uit een toegang met bovenlicht naar de trap naar de groene houten en bewerkte toegangsdeur. Boven die toegang ziet men een uitkragende constructie (consoles) voor de bovenliggende stenen erker voor de eerste etage. De raamgedeelte doet hier met haar kleine raampjes en grove houtconstructies enigszins aan de Amsterdamse School denken (Roest zou later meer gebouwen in die stijl ontwerpen). Boven de erker, gescheiden door een witte uitkragende lijst, ligt het balkon van de tweede etage, deze heeft een balustrade bestaande uit stenen kolommen waartussen ijzeren versieringen zijn aangebracht. De raamgang zet vervolgens door met een zolderetage (ook uitgevoerd in rood en grijs baksteen) met rechthoekige ramen en een torenachtige constructie. De middelste raamgang begint onderaan met de natuurstenen borstwering van het gebouw. Daarboven drie ramen met wederom de kleurwisseling rood en grijs. De dikke houtconstructies en relatief smalle ramen vertonen weer overeenkomst met de Amsterdamse School. De buitengevel wordt hier afgesloten met een zolderetage achter een gedeeltelijk trapgeveltje. Het raam is daarbij rechthoekig. De zolderetage inclusief trapgevel en toren wordt van het onderstuk visueel gescheiden door een plint met boogconstructies waaronder ook uitkragingen te zien zijn. De linker raamgang is gelijk aan de middelste raamgang, behalve dat de zolderetage hier direct achter het dakschild schuilgaat. In dat schild is nog wel een soort oeil de boeuf verwerkt.

Walenweeskinderen is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Felix van Kalmthout maakte rond 1984 een bronzen beeld met negen wandelende weeskinderen, vermoedelijk op weg van het weeshuis naar de kerk of omgekeerd. Het beeld met voetstuk staat sinds 1984 op een sokkel aan de Weteringstraat. Die buurt bood in het verleden (17e eeuw) onderdak aan talloze Walen, die hier kwamen werken in de textielindustrie. Dit betekende dat er onder leiding van de Waalse Kerk ook zorg kwam voor wezen. Daartoe richtte de kerk in 1631 een weeshuis in aan de Laurierstraat (Hospice Wallon). In 1683 verhuisde de stichting naar het Walenweeshuis (Hospice Wallon) aan de Vijzelgracht, waar het (pas) in 1967 vertrok. Het pand was daarna enige tijd bekend als het Maison Descartes. Het beeld werd op 1 september 1984 onthuld; op 28 augustus 1987 gestolen en heronthuld op 2 september 1989, zo is op een plaquette te lezen. Van Kalmthout verwerkte in het beeld zijn monogram (achter de kinderen).

Weteringschans 26 en 28 te Amsterdam zijn twee kantoorgebouwen aan de Weteringschans in Amsterdam-Centrum. In Amsterdam zijn de gebouwen bekend onder de bijnaam Peper en Zout.

De Judith Leysterbrug (brug 176) is een vaste brug in Amsterdam-Zuid. Het is de enige brug gelegen in de Stadhouderskade en overspant de Boerenwetering.

De Binnendijkse Buitenvelderse polder is een polder ten zuiden van Amsterdam, later Amsterdam-Zuid, die vanaf het einde van de 19e eeuw werd bebouwd en sindsdien deel van de stad is, nu bekend als Oud-Zuid. Ook de latere uitbreidingen in de 20e eeuw, zoals Plan Zuid, Prinses Irenebuurt en de Tuinstad Buitenveldert liggen in deze polder. In deze wijk ligt het water ook nog op polderniveau (NAP -2.10 m). Tot eind 19e eeuw had de polder grotendeels een agrarisch karakter, met voornamelijk veeteelt en tuinbouw. Ook was er enige industriële bedrijvigheid (scheepswerven, katoenindustrie). In de tweede helft van de 20e eeuw was het nog overgebleven deel van de polder vrijwel geheel deel van het stedelijk gebied geworden. De naam Binnendijks verwijst er naar dat de polder binnen de dijken van de Amstel en Schinkel lag. Er was ook een Buitendijkse Buitenvelderse polder ten westen van de Amstelveenseweg. Opvallend is dat voor beide polders de schrijfwijze 'velders' wordt gebruikt in tegenstelling tot 'Buitenveldert' met een 't', de naam van een eeuwenoude buurtschap in Amstelland en een huidige stadswijk in Amsterdam.

Het Café-Biljart Polderhuis was onder meer een horeca-etablissement aan de Stadhouderskade hoek Ruysdaelkade te Amsterdam-Zuid, De Pijp. Het terrein eromheen heet sinds 1999 Carel Willinkplantsoen. Vergaderingen van het polderbestuur van de Binnendijkse Buitenvelderse polder vonden plaats in het Polderhuis dat gelegen was tussen de schutsluis en de overhaal voor groenteschuiten aan het eind van de Boerenwetering bij de Buitensingel. Het polderhuis werd door de poldermeesters verhuurd. De huurder had zijn inkomsten uit inning van schutgelden en de 'tapnering'. Het gebouw stond er waarschijnlijk al in de 17e eeuw. Het had toen vrij zicht op alles wat zich ten zuiden van de Buitensingel bevond. Eerst grote sta-in-de-weg wat dat uitzicht betreft was het Rijksmuseum Amsterdam dat hier na 1880 verrees. Het toenmalige adres werd Stadhouderskade 43 tot en met 46, een adres dat thans niet meer bestaat. De plaats werd aangeduid met termen als Wetering Barriere of Weteringpoort. Opvallend aan het Polderhuis was de theekoepel. Het bouwwerk werd vanaf 1870 echter steeds meer ingebouwd door de nieuwe bebouwing aan de Stadhouderskade en de achterliggende buurt De Pijp. In 1875 kwamen de eerste tekenen dat sloop onvermijdelijk was. Er vond veel onteigening plaats om de stadsuitbreiding mogelijk te maken. Het werd niet meer goed onderhouden en dat heeft geleid tot besluit tot sloop. Zelfs Jan ter Gouw kon dit niet tegenhouden. Het huis maakte op 1 mei 1924 plaats voor wat Rioolgemaal F zou worden. De plannen voor definitieve sloop dateerden al van vijf jaar daarvoor, toen men zich nog druk maakte om het verloren gaan van dit stukje Amsterdamse geschiedenis. In 1916 werd het opnieuw aangekaart, maar pas op 26 maart 1924 werd de voordracht van burgemeester en wethouders aangenomen. In april 1924 viel de beslissing dat op 1 mei 1924 alle resten van het huisje, de schutsluis en de overhaal weg moest zijn. Schutsluis en overhaal waren onnodig geworden doordat het peil in de Boerenwetering in 1923 was aangepast aan dat van Amsterdam. Ter hoogte van de huidige Diepenbrockstraat was een nieuwe overhaal gemaakt. Zoals gebruikelijk bij openbare werken in Amsterdam duurde het langer, pas in februari 1925 was alles afgebroken. Toen werd geconstateerd dat er alleen nog bouwpuin lag. Saillant detail bij de teloorgang was dat in het Polderhuis ook aanbestedingen hebben plaatsgevonden voor "vernieuwingen en reparatiën van polderwerken, volgens bestek" (1888 en 1889). Het gebouw en omgeving golden als feeëriek ten tijde dat er nog niet zo veel bebouwing was. Er zijn talloze tekeningen, schilderijen en foto's van. Een van degenen die het vastgelegd hebben is Martin Monnickendam van Stadhouderskade 92; hij had er meerdere voorstudies voor nodig. Andere kunstenaars zoals Hendrik Jan Wolter, Jan ten Compe, Sal Meijer en Frans Schikkinger legden het eveneens vast. Anderen zagen het liever afgebroken worden; de Boerenwetering had een tijd gediend als open riool en rook dus niet bepaald fris.

De Weteringpoort is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. De naam verwijst naar het watertje de Wetering, dat hier liep, waaraan de Weteringpoort stond, het was een van de kleinste toegangspoortjes tot de stad. De verkeersbrug is gelegen in de Weteringschans en overspant zowel het watertje als de Weteringwaterkering (sluis 209 in Amsterdam). Blikvangers in de buurt zijn het grachtenpand in gebruik bij Carl Denig aan de noordoostzijde van de brug, aan de zuidoostzijde staat het voormalige commiezenhuis aan Weteringschans 30, een rijksmonument. Aan de westzijde van de brug staat nieuwbouw, waarvan Peper en Zout gevierd en vervloekt werd. Een eerste brug kwam hier omstreeks 1866 te liggen, aldus Frank V. Smit. Het was van ijzer met houten balken. De Wetering Schans kreeg toen langzamerhand vorm met enkele bebouwing, zoals bijvoorbeeld het gebouw van Carl Denig. Op de plattegrond uit 1875 is nog wel te zien de dam in de Singelgracht. Bij een tekening van de schutsluis in 1878 is de brug te zien en is ook al de tramweg vermeld. Deze brug kon in de jaren tien van de 20e eeuw het verkeer niet meer aan, er kwam een nieuwe brug van ijzeren balken en een betonnen overspanning. Ongeveer tegelijkertijd werd het stuk Leidseplein tot en met Frederiksplein geasfalteerd. Vanaf juli 1958 vond er uitgebreide renovatie van de brug plaats, de Weteringschans werd gezien als ringweg en zou dus een drukke verkeersroute worden met als hoogtepunt het verderop gelegen Weteringcircuit. Dat de straat al druk was, bewees de aanpak; er werd in vier fasen gebouwd, waarbij de brug gedeeltelijk permanent in dienst bleef. Buizen die bij de brug uit 1910 aan de buitenzijde hingen, werden onder het wegdek verstopt. Gedurende de werkzaamheden werden de tramrails heen en weer geschoven zodat ook dat verkeer doorgang kon vinden, maar dat zorgde er wel voor dat ook het wegdek steeds aangepast moest worden. Er werd geschat dat er negen maanden aan de brug gewerkt moest worden. De brug werd daarbij zo ingericht dat er eventueel nog verbreding van de rijweg kon plaatsvinden, dan wel ten koste van de breedte van de voetpaden. Er moest een drijvende bok aan te pas komen om de brugdelen neer te leggen. In de jaren zeventig veranderde het beeld voor het gebruik van de Weteringschans (weer). Er werd gekozen voor eenrichtingsverkeer per huizenblok, hetgeen ervoor zorgde dat het verkeersaanbod op de brug sterk afnam. De indeling is sindsdien (van noord naar zuid) voetpad, ongescheiden fietspad en rijweg naar het westen, tram/taxibaan, fietspad en voetpad naar het oosten. Over de brug rijden sinds 22 juli 2018 tramlijnen 1, 7 en 19. De krappe bocht in de Lijnbaansgracht zorgt ervoor dat deze brug niet in veel rondvaartroutes zit.

Brug 97 is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. Ze is gelegen in de zuidoostelijke kade van de Spiegelgracht, overspant de Lijnbaansgracht en voert naar de Weteringschans, plaatselijk ooit genoemd Verlengde Spiegelgracht (er kwam echter geen gracht) en Zieseniskade. In het verlengde van de brug ligt de Museumbrug naar het Rijksmuseum. De brug wordt omringd door gemeentelijke en rijksmonumenten. Aan stadszijde liggen het voormalige weverhuis Spiegelgracht 27 (rijks) en de voormalige opvang voor alleenstaanden Lijnbaansgracht 287 (rijks), aan de overzijde Weteringschans 79 (gemeente), dat een mengeling aan stijlen laat zien. De vierde hoek rond de brug werd in beslag genomen door de oude melkfabriek, beter bekend als de Grote Wetering, waarvoor het monumentschap was aangevraagd en vervolgens geweigerd; het pand werd daarna gesloopt om plaats te maken voor Museum Plaza. Er ligt hier al eeuwen een brug. Stadsarchitect Daniël Stalpaert tekende de brug in op zijn ontwerpplattegrond van 1662, er is dan nauwelijks bebouwing te vinden, al staat het gebouw Spiegelgracht 27 er dan al (met het bijbehorend blok Derde Weteringsdwarsstraat). Als zesentwintig jaar later Frederik de Wit komt met zijn plattegrond is alles volgebouwd op de punt van Spiegelgracht 31 na. De moderne geschiedenis van de brug begint rond 1876; dan wordt een bouwtekening gemaakt van de brug, waarop een deel van de huidige (2017) situatie als te zien is. De aanbestedingen voor "Het maken van den onderbouw eener vaste brug" en "het maken en stellen van den metalen bovenbouw eener vaste brug" vonden plaats in januari van dat jaar. Op de landhoofden staan wat later bekend zou worden als de eierdoppen van Willem Springer, versieringen aan de brug, maar het is onbekend of de brug daadwerkelijk door hem ontworpen is. Midden op de brug staan dan lantarenpalen en het wegdek werd ondersteund door metalen boogconstructies. Beide kenmerken zijn (maar dan in het groot) terug te vinden bij de Hogesluis. De brug werd een paar keer gefotografeerd door Jacob Olie. In 1914 werden deze brug en de naastgelegen brug 88 voor het grote deel afgesloten voor verkeer; er werden herstelwerkzaamheden verricht. De brug kreeg vermoedelijk toen haar huidige vorm. In 1969 komen weer beide bruggen voor nieuwbouw in aanmerking. Beide bruggen zijn dan vier à vijf maanden uit roulatie; alleen voetgangers kunnen gebruik maken van noodbruggen. De brug behield daarbij haar uiterlijk van een liggerbrug, maar er mag van worden uitgegaan dat delen van de brug vervangen werden door modernere middelen. De brug kwam in 1980 in de frontlinie te liggen bij de veldslag tussen krakers (of althans sympathisanten daarvan) en de gemeentepolitie en de Mobiele Eenheid bij de ontruiming van het eerder genoemde krakersbolwerk Grote Wetering. Daarna werd het rustig rond de brug, soms werd het wegdek nog vernieuwd, maar grote werkzaamheden bleven uit.

De Spiegelgracht verbindt de Amsterdamse Prinsengracht met de Lijnbaansgracht / Zieseniskade. Aan de korte gracht, die deel uitmaakt van de grachtengordel staan veel kleine, smalle grachtenpandjes. De tegenover het Rijksmuseum gelegen Spiegelgracht vormt samen met de aangrenzende Nieuwe Spiegelstraat het hart van het Spiegelkwartier een buurt met veel antiekzaken en galerieën.

Het Carel Willinkplantsoen is een relatief klein park in Amsterdam.