Planciusspoorbrug

De Planciusbuurt is een buurt in het centrum van Amsterdam. De buurt ligt in de Gouden Reael, ten westen en ten noorden van het Haarlemmerplein, en wordt begrensd door de Singelgracht, het Westerkanaal, de Korte Zoutkeetsgracht, de Planciusstraat en de Korte Marnixstraat. De Planciusstraat en de Planciusbuurt werden genoemd naar predikant en zeevaartkundige Petrus Plancius (1555-1622). De buurt wordt opgedeeld in Planciusbuurt Zuid en Planciusbuurt Noord door de spoorlijn tussen het Centraal Station en Amsterdam-Sloterdijk. De 19e-eeuwse Haarlemmerpoort aan de Singelgracht bepaalt het beeld van het aangrenzende Haarlemmerplein. De tramlijn 3 rijdt vanaf het Haarlemmerplein naar de Korte Zoutkeetsgracht. Planciusbuurt Zuid (17 346 m², 170 bewoners) en Planciusbuurt Noord (24 120 m², 350 bewoners) behoren qua oppervlakte en bevolking tot de kleinste en dunst bevolkte buurten van Amsterdam.

De Wubboboom is een levend gedenkteken annex monument, staande op het Haarlemmerplein in Amsterdam-Centrum. Vrijwel direct na het overlijden van natuurkundige Wubbo Ockels (18 mei 2014) kwam binnen de gemeenteraad Amsterdam het idee van de grond voor hem een levend monument op te richten. Tijdens een herdenkingsdienst in de Westerkerk maakte wethouder Maarten van Poelgeest bekend dat er ter ere van Ockels een iep zou worden geplant. De boom moest zo geplant worden zodat hij geen schade kon toebrengen aan bestrating en leidingen in de grond. De boom zou geplant worden in een hoek van het Haarlemmerplein. De iep van het ras Ulmus 'Sapporo Autumn Gold' is een kruising van de Japanse iep (Ulmus japonica) met Ulmus pumila, die vanwege haar afwijkende bladkleur opvalt ten opzichte van andere bomen op het plein. Er werd een constructie bedacht die de boom stormbestendig zou moeten maken. Bomen van dit iepenras zouden wel 500 jaar oud kunnen worden, staande voor de duurzaamheid waar Ockels zijn laatste jaren voor streed. De boom werd begon november 2014 "onthuld". De boom wordt omringd door straatmeubilair met zitbanken, waarop vier plaquettes zijn aangebracht. Ook deze banken volgen de duurzaamheid. Ze worden gedragen door cortenstaal en zijn bekleed met FSC-gecertificeerd hout. Twee plaquettes duiden Ockels als persoon en twee laten twee bekende uitspraken van de astronaut zien: Optimisme is een verantwoordelijkheid We zijn allemaal astronaut van Ruimteschip Aarde Ockels volgde hiermee Hella S. Haasse, die al tijdens haar leven een boom naar haar vernoemd kreeg in het Vondelpark.

De Fontein Haarlemmerplein is een fontein geplaatst in/op het Haarlemmerplein in Amsterdam-Centrum. De fontein werd geplaatst na een nieuwe herinrichting van het plein na een eerdere "opknapbeurt" in de jaren zeventig. Rond 2010 kwam er na jaren nieuwbouw naar ontwerp van architect Dick van Gameren, die daarmee een nieuwe noordrand creëerde. In de jaren zeventig was nog het idee om vanaf de Haarlemmerweg een snelwegverbinding te maken naar de Prins Hendrikkade. Een reliek uit die tijd is bijvoorbeeld de betonnen brug (brug 95). Dat werd losgelaten en zodoende kon er rond 2010 weer gebouwd worden op plekken waar ongezellige parkeerterreinen waren ingericht. De inrichting vond plaats onder supervisie van de gemeente Amsterdam onder woordvoerder Harm Klaas Naaijer. Naar ontwerp van Draken Bozan werd in 2013 aan de noordkant van het plein een fontein geplaatst. Tussen de grijze stoeptegels werden drie stroken van metaal geplaatst waaronder 42 bedriegertjes werden geïnstalleerd. Elk reeks van bedriegertjes heeft een eigen watervoorziening. Het geheel wordt middels computerprogrammatuur aangestuurd, zodat er een golfbeweging bij het spuiten wordt gesymboliseerd. Bij schemering wordt de installatie verlicht, want zij “draait” dagelijks tussen 9 en 23 uur. Op woensdag is de fontein buiten werking; er is dan een dagmarkt. Na dit eerste artistiek kunstwerk kwam een jaar later de Wubboboom. Drazen Bokan leverde in 2023 opnieuw een fontein aan Amsterdam, de Fontein Kolenkit nabij de Opstandingskerk (Kolenkit).

De Houtmanspoorbrug, in de volksmond Singelgrachtbrug is een stelsel van ophaalbruggen in Amsterdam-Centrum, rand Spaarndammerbuurt. De brug overspant het Westerkanaal met haar westelijke kade, de Houtmankade. Tot november 2017 stond de brug bekend als S4 (spoorbrug 4) dan wel Singelgrachtbrug. Het Westerkanaal ligt namelijk in het verlengde van de Singelgracht. In die maand ver/hernoemde de gemeente Amsterdam alle spoorbruggen in de stad voor opname in de Basisregistraties Adressen en Gebouwen. De brug ligt in de drie spoorlijnen tussen de stations Amsterdam Centraal Station en Station Amsterdam Sloterdijk, de lijnen: Amsterdam - Haarlem; Amsterdam - Zaandam; Amsterdam Centraal - Schiphol.

De Haarlemmerpoort aan het Haarlemmerplein in Amsterdam heet officieel Willemspoort maar wordt in de stad nooit zo genoemd. Het is in feite de vijfde poort aan de kant van Haarlem die voorkomt in de geschiedenis van Amsterdam. De eerdere poorten maakten deel uit van de vestingwerken van Amsterdam. Bij elke stadsuitbreiding schoof de stadspoort een stukje op naar het westen, richting Haarlem.

De Roode Bioscoop is een muziektheater aan het Haarlemmerplein in Amsterdam.

De Nieuwe Teertuinen is een kade in de Haarlemmerbuurt van Amsterdam. De kade loopt in noordelijke richting vanaf de spoorbaan aan noordzijde van het Haarlemmerplein. In de Sloterdijkstraat is naast de spoorbaan een groot kantoorgebouw opgetrokken in de richting van de Nieuwe Teertuinen. De kade loopt parallel aan de Planciusstraat, en is daarmee verbonden door de Sloterdijkstraat en de Eerste en Tweede Breeuwerstraat. Via brug 321 (de Sloterdijkerbrug) komt men op het Prinseneiland. Aan het noordelijke einde van de Nieuwe Teertuinen maakt de straat een draai in westelijke richting en komt uit op de Planciusstraat. Langs het noordelijke deel van de Nieuwe Teertuinen, aan westzijde van het Realeneiland, ligt de Smallepadsgracht. Deze relatief smalle gracht verbindt de Zoutkeetsgracht met de Prinseneilandsgracht. Er liggen geen bruggen over deze gracht. De 18e-eeuwse pakhuizen op nummers 11A, 12A, 13A en 14A en het 18e-eeuwse woonhuis De Roo Vos op nummer 24 zijn aangewezen als rijksmonument. De vier eerstgenoemde pakhuizen waren van het Gulden Veem. Deze pakhuizen waren in de jaren vijftig nog volop in bedrijf en hadden alle vier een eigen naam: Essen, Worms, Liefde en Hoop. Ze werden voornamelijk gebruikt voor tabaksopslag. In De Roo Vos gebouwd in 1765, waren in de afgelopen eeuw achtereenvolgens een teeropslag, een zeepfabriek, een drukkerij en een zeilmakerij gevestigd. In de oorlog werd hier de illegale verzetskrant Het Parool gedrukt. Na een grote brand in 1936, werd het pand grondig gerenoveerd. De laatste verbouwing stamt uit 1998, waarna een hedendaags, monumentaal gebouw ontstond. Nieuwe Teertuinen 17, een voormalig schoolgebouw, is gemeentelijk monument. Nieuwe Teertuinen 33 is rond 1916 gesloopt.

Haarlemmerplein 4, Amsterdam is een gebouw aan het Haarlemmerplein in Amsterdam-Centrum.

Nieuwe Teertuinen 17 is een bouwwerk in Amsterdam-Centrum. Het gebouw is gelegen aan de Nieuwe Teertuinen hoek Sloterdijkstraat. Het gebouw kijkt uit op de Sloterdijkerbrug en de Prinseneilandsgracht. Tot en met 1915 stonden hier pakhuizen, die in 1872 nog verbouwd zijn. De gemeente kwam in 1914 tot de conclusie, dat de buurt hier rond de Westelijke Eilanden een nieuwe school nodig had. De tot dan toe gebruikte dubbele school (nummer 122) aan de Houtmankade hoek Planciusstraat moest namelijk gesloopt worden vanwege verdubbeling van het spoor van de Spoorlijn Amsterdam - Rotterdam. Het terrein zou overgedragen worden aan het Rijk. De kosten van een nieuwe school en het asfalteren van de Sloterdijkstraat werden geschat op 95.500 gulden. Er werd een school gebouwd voor gewoon lager onderwijs. In juni 1915 volgde de aanbesteding van het slopen van de gebouwen; krap een jaar later volgde de aanbesteding van de bouw van het schoolgebouw waarop een aannemer een bod deed van 87.600 gulden, inclusief heiwerkzaamheden. In november 1916 werd er opnieuw aanbesteed, de granitovloeren. Het schooljaar 1917/1918 vond plaats op het nieuwe adres, Nieuwe Teertuinen 17. De school kreeg als naam Bickersschool (naar het Bickerseiland) en vervolgens Planciusschool (toen een ander Planciusschool in de Tweede Breeuwerstraat al lang gesloten was). In 1977 kwam het eind in zicht voor een school hier. Er waren nog maar twee klassen over; deze konden volgens de gemeente prima ingepast worden in de Hudsonschool aan de Roggeveenstraat in de Zeeheldenbuurt aan de andere kant van de Zoutkeetsgracht. Later vestigden zich een kinderopvang en een bedrijvencentrum in het gebouw. Het gebouw heeft dan wel adres Nieuwe Teertuinen, maar de grootste gevelwand strekt zich uit langs de Sloterdijkstraat, alwaar het een teruggetrokken rooilijn heeft. Het uitgespaarde gebied bood ruimte aan de schoolspeelplaats. Het hoofdgebouw heeft daarbij een opvallend rechtshoekig uiterlijk met weinig versieringen, alles is uitgezet in rechte lijnen. In schril contrast daarop heeft het bijgebouwtje een puntdak. De buitengevels bestaan over het overgrote deel uit baksteen met natuurstenen lagen in de borstwering. Een aparte vermelding verdient nog het gedeelte dat de hoofdingang heeft. Deze vertoont kenmerken van de Amsterdamse School met in de hoogte langgerekte raampartijen. Naast de toegangsdeur zijn aan beide zijden twee haast spleetvormige raampartijtjes. Vanaf een plint daarboven zijn er vier raampartijen, die bijna tot aan de daklijst lopen. Dit gebouw is verder versierd met een ijzeren sierwerk met daarop de tekst "Openbare school voor gewoon lager onderwijs" en "Planciusschool" (in afwijkende kleur). Rechts naast de toegangsdeur ijzeren sierwerk in dezelfde stijl met het jaartal "1916". De portiek is versierd met natuurstenen blokjes in het baksteen, een natuurstenen partij boven de toegang. De dubbele toegangsdeur kent bewerkt hout.

Standbeeld voor Jacob van Lennep is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Het standbeeld voor Jacob van Lennep kwam er op initiatief van Marita Mathijsen, die Jacob van Lennep niet wilde herdenken als schrijver en rijksadvocaat, maar als initiator van drinkwater in Amsterdam. Eigenlijk was hij niet degene die het project opstartte, maar zijn vrouw Henriette (Henrietta Sophia Wilhelmina Röell, 1792-1870). Die wilde het verse en schone drinkwater uit de Noord-Hollandse duinen dat ze in hun buitenplaats Huis te Manpad nabij Heemstede (Noord-Holland) dronken ook wel drinken wanneer ze in Amsterdam was. Tot dan toe werd het drinkwater vanuit de Vechtstreek geïmporteerd, maar het was (te) duur. Arme Amsterdammers waren veroordeeld tot grachtenwater of de regenton. Van Lennep raakte daartoe bevriend met ingenieur Christiaan Vaillant , die al jaren met een dergelijk plan rondliep. Ook werd nog een Brits ingenieur ingeschakeld, maar het mocht niet baten. Amsterdam zag er niet is in en ook bewoners van het voorgesteld brongebied vonden het niets. Zij brachten zelfs een brochure uit: Bedenkingen van eenige bewoners der duinen, over de physieke of financiële mogelijkheid van eene waterleiding uit dezelve tot en in Amsterdam. Van Lennep liet zich niet afwimpelen en wist met Brits kapitaal de waterleiding toch te realiseren en begon de Amsterdamsche Duinwater-Maatschappij. Daarbij was steun van familie, die diverse gebouwen en terreinen daar in bezit had, onontbeerlijk. Vader David Jacob van Lennep stelde Mariënduin beschikbaar; zus Antje van Lennep liet door doorbraak op Leijduin toe en neef Johan Frederik van Lennep schonk het terrein Groot Bentveld. Kroonprins Willem kwam op 11 november 1851 naar het duinengebied om een spade in de grond te zetten. In 1853 bereikte het eerste duinwater Amsterdam. De leiding kwam Amsterdam binnen bij de Willemspoort, bij Amsterdammers beter bekend onder Haarlemmerpoort. Het verhaal gaat dat Van Lennep de start daar wilde om de mensen uit de rijke Grachtengordel dwars te zitten, maar eerlijkheidshalve moet genoteerd is dat als men vanuit het duinengebied of Haarlem naar die grachtengordel wil komen, men eerst langs die Haarlemmerpoort moet. De Amsterdamsche Duinwater-Maatschappij werd in 1896 door de voorloper van het Gemeentelijk Waterbedrijf, die op haar beurt opging in Waternet. Marita Mathijsen mocht in 2003 bij het 150-jarig bestaan een lezing geven en opperde dat Jacob van Lennep een standbeeld verdiende vanwege het gezinsinitiatief. Samen met de gemeente Amsterdam (burgemeester Job Cohen) en het Waterleidingbedrijf (directrice Caroline van der Wiel) kreeg ze een comité van de grond die eraan zou werken. Uit de ontwerpwedstrijd kwam kunstenares Lia van Vugt als winnaar uit de bus. Daarna volgde gemeentelijke procedures, inspraakavonden en protesten. Het proces kwam in een stroomversnelling dankzij de televisieserie De ijzeren eeuw van onder andere Hans Goedkoop, waarbij als grap een nep-monument werd geplaatst. Drie jaar na het 150-jarig bestaan was er dan eindelijk het echte monument. Bij de onthulling door Job Cohen gaf Mathijssen de toespraak. Van Vugt kwam met een beeld van een staande Van Lennep dat voor de helft bestaat uit roestvast staal (staande voor het water uit de Vechtstreek) en een in cortenstaal (staande voor het grachtenwater) uitgesneden silhouet. Door de lucht kijk je op het wateroppervlak. Het spiegelende glas staat voor helder drinkwater. Het werd geplaatst nabij het eerste watertappunt op het Haarlemmerplein. Op de sokkel zijn drie plaquettes gemonteerd. Centraal geplaatst is het korte levensverhaal. Aan de zijkant bevinden zich Mengelpoëzie III en IV.

De Planciusstraat is een straat in de binnenstad van Amsterdam, stadsdeel Centrum. De straat kreeg zijn naam in 1875 en werd genoemd naar predikant en zeevaartkundige Petrus Plancius (1555-1622). Eerder was dit De Schans aan de Smallepadsgracht. De straat ligt tussen de Westelijke Eilanden en het Westerkanaal en loopt van het Haarlemmerplein nog voor het spoorviaduct tot aan de Zoutkeetsgracht. De Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse te Amsterdam, de eerste woningbouwvereniging van Nederland, bouwde hier haar eerste grote complex met arbeiderswoningen, dat model moest staan voor betere huisvesting van de arbeidersklasse. Het Planciusblok (het eerste blok kwam gereed in 1858) is gebouwd door Pieter Hamer, en is nu een rijksmonument. Licht, lucht en hygiëne waren de idealen bij de zoektocht van de filantropische vereniging naar gezonde en betaalbare huisvesting voor de arbeidersklasse. Tijdens de bouw heette de straat nog het Smallepad, en stond het blok langs het voormalige weelderige Westerplantsoen dat was aangelegd op de voormalige stadswal. Voor de aanleg van het Westerkanaal werd dit plantsoen geheel afgegraven. Sinds 1900 heeft tramlijn 10 zijn eindpunt aan het einde van de Planciusstraat bij de Korte Zoutkeetsgracht. In 1907 werd het kringspoor via Korte Zoutkeetsgracht – Houtmankade – Eerste Breeuwersstraat in gebruik genomen. Tussen 1923 en 1944 had ook lijn 23 hier zijn eindpunt. Lijn 10 werd in 1942 verlegd naar de Van Hallstraat. Van 10 mei 1951 tot 18 september 1967 had lijn 3 hier zijn eindpunt dat toen werd verplaatst naar de Zoutkeetsgracht. In de Planciusstraat bleef het inhaalspoor liggen. Over de Planciusstraat ligt een spoorviaduct. Vroeger vormde dit een smalle en lage doorgang waar de tram maar net doorheen kon. In de jaren zestig werd het viaduct verbreed. In de jaren negentig werd het dubbelspoor vervangen door strengelspoor om zo ruimte voor een vrije trambaan te krijgen.

Haarlemmerplein 2 is een gebouw in Amsterdam-Centrum, op de hoek van het Haarlemmerplein met de Haarlemmerdijk. Het verving meerdere oudere panden en is eind jaren zestig ontworpen door Arthur Staal en heeft diverse bedrijven gehuisvest.