Van Cuyp tot Dou

Het pand Gerard Doustraat 156 is een gebouw aan de Gerard Doustraat in De Pijp te Amsterdam-Zuid. Het is een van een vijftal gemeentemonumenten in die straat. Het pand is gebouwd naar een ontwerp van architect Willem Hamer jr.. Hij ontwierp een gebouw in de Neorenaissancestijl. Het gebouw vertoont voor wat betreft toegepaste materialen gelijkenis met Gerard Doustraat 220, rood/oranjeachtige gevels echter hier met grijze speklagen. Op straatnummer 220 zijn daarbij trapgevels toegepast, Gerard Doustraat 156 oogt meer als een symmetrische blokkendoos met Romaanse bogen boven ramen en deuren. Aan de voorgevel is nog een hijsbalk gemonteerd. De gevel is verder ter hoogte van scheiding begane grond/eerste etage voorzien van gevelversieringen. Het gebouw diende vanaf de ingebruikname tot 17 november 2016 als filiaal van de Stadsbank van Lening. De hoofdingang van die bank was (ook al vanaf het begin) geplaatst aan de Gerard Doustraat, terwijl het pand wel is doorgetrokken naar de Albert Cuypstraat (huisnummer 181). Die straat was echter tijdens de oplevering nog een sloot (Zaagmolensloot). Het gebouw is niet alleen vanwege de afwijkende kleur markant. De buurpanden werden door particuliere eigenaren gebouwd in “normaal” baksteen en vertoonden in de jaren zeventig van de 20e eeuw tekenen van verzakking. Datzelfde gold toen voor de gebouwen aan de overkant. Al die panden waren, in tegenstelling tot dit monument, gebouwd in de kenmerkende stijl voor woningen in De Pijp destijds, pijpenladen, smalle relatief diepe panden. Het pand is ter plaatse nog het enige gebouw, dat in originele staat verkeert. Hogere even huisnummers werden afgebroken en herbouwd in de jaren negentig, de overkant dateert uit de late jaren tachtig. Lagere huisnummers werden na een renovatie in de jaren tachtig toch gesloopt en herbouwd in de jaren nul van de 21e eeuw. In 2009 werd het een Gemeentemonument. Ongeveer gelijktijdig verdween de grote lichtreclame die de gevel voor enige tijd ontsierde, ze werd vervangen door een meer bij het gebouw passend bescheidener exemplaar, die op haar beurt op 17 november 2016 werd verwijderd. In de overgang van 2017 naar 2018 werd de begane grond omgebouwd tot fietsenstalling, daarbij ging de symmetrie van de begane grond verloren. Een hardstenen trappetje werd vervangen door een steen op het maaiveld met vandaar uit een inwendige helling voor de fietsen.

De Oude Pijp, ook wel Noord-Pijp, is een wijk in Amsterdam, in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De wijk is gelegen in het stadsdeel Amsterdam-Zuid en heeft 0 inwoners (per 1 januari 2023). Op centraal stedelijk niveau wordt de wijk aangeduid als buurtcombinatie V24. De oppervlakte van de Oude Pijp is 68,11 hectare. Samen met de Nieuwe Pijp vormt de Oude Pijp de wijk (voorheen stadsdeel) De Pijp. De Oude Pijp wordt begrensd door: Boerenwetering, Singelgracht, Amstel, Ceintuurbaan, Sarphatipark en wederom Ceintuurbaan. In de Albert Cuypstraat vindt elke dag de Albert Cuypmarkt plaats. Pleinen met veel horecagelegenheden zijn het Gerard Douplein en het Marie Heinekenplein. Ook het Sarphatipark bevindt zich in de Oude Pijp. Het oude deel van de Pijp staat bekend (zie Gerard Arbous, 1933) als het Quartier Latin van Amsterdam (naar de wijk Quartier Latin in Parijs). De voormalige Heineken-brouwerij (tegenwoordig Heineken Experience) staat aan de Stadhouderskade bij de Ferdinand Bolstraat. Enkele boeken, waarvan het verhaal zich omstreeks 1900 in de Oude Pijp afspeelt: Herman Heijermans: Kamertjeszonde (1898) Jacob Israël de Haan: Pijpelijntjes (bitterzoete roman) (1904) Piet Bakker: Jeugd in De Pijp (vrijmoedige herinneringen) (1946).

De Punt is de bijnaam van een hoekpand gelegen aan de Gerard Doustraat 129-137 (oneven) en Quellijnstraat 152-156 te Amsterdam. De bijnaam dankt het aan het feit dat de straten elkaar in een scherpe hoek kruisen. Dat werd veroorzaakt door het feit dat tijdens de inrichting er bij de planning van De Pijp gebruikgemaakt moest worden van twee inrichtingen. De een net ten zuiden van de Stadhouderskade was van stadsplanoloog Jacobus van Niftrik (de Noordelijke Driehoek). De ander was een gevolg van de slotenplanning van Jan Kalff. Een van die sloten, de Zaagmolensloot en bijbehorende paden zouden na plemping de Albert Cuypstraat vormen. De onopvallende gebouwen van Neoclassicistische architectuur zijn in baksteen opgetrokken met een houtbewerkte kroonlijst. Het was een ontwerp van aannemer en architect Willem Stapelkamp uit Haarlem. Ze herbergen bedrijfsruimten en bovenwoningen. De punt van het complex wordt gevormd door het adres Gerard Doustraat 137, dat op de punt slechts één dubbele deur breed is. De panden zijn in 1998 gerenoveerd, maar staan wel enigszins uit het lood. Daarna is de begane grond in gebruik door het wijkcentrum van De Pijp.

Het pand Albert Cuypstraat 182 is een gebouw aan de Albert Cuypstraat in De Pijp te Amsterdam-Zuid. Het is een van een drietal gemeentemonumenten in die straat. Het symmetrische gebouw steekt voor wat betreft grootte, robuustheid en soliditeit af tegen de belendingen en overzijde van de Albert Cuypstraat. De aanpalende woonhuizen en de woonhuizen aan de overzijde hebben last van verzakkingen etc., maar deze kerk staat nog pontificaal recht. De kerk zonder kerktoren, de Buiten-Amstelkerk, kwam er in 1892 als laatste zogenaamde doleantiekerk voor de afgescheiden groep gereformeerden onder leiding van Abraham Kuyper. Het is een rechthoekige gebouw met dito zaal met inwendige galerijen. In de jaren zestig van de 20e eeuw kreeg het gebouw een andere bestemming. Er kwam een supermarkt in, die niet al te veel geld in verbouwingen/aanpassingen investeerde. Dat veranderde in de jaren negentig van diezelfde eeuw toen het een luxe horecagelegenheid werd. Eerst heette het bedrijf De Engel (die de engel op de voorgevel plaatste, geheel in tegenstrijd tot de principes van de Gereformeerden), daarna Bazar. Het kerkinterieur (voor zover nog aanwezig) is daarbij gespaard gebleven. Echter het orgel is in 1971 verhuisd naar de hervormde kerk te Steenderen. Het gebouw heeft een doorloop naar de achterzijde, Govert Flinckstraat 191-193. Daar was een school gevestigd met op de bovenetage een kosterwoning. De soberheid van de toegepaste bouwstijl van de school staat in contrast met de voorgevel aan de Albert Cuypstraat. Er waren tijdens de kadasterindeling kennelijk woningen gepland op deze plaats aan de Albert Cuypstraat. De straatnummering springt ter plaatse van 168 naar 182, de nummering aan de Govert Flinckstraat verspringt niet.

De Albert Cuypmarkt is een dagmarkt in Amsterdam op het gedeelte van de Albert Cuypstraat tussen de Ferdinand Bolstraat en de Van Woustraat in De Pijp in het stadsdeel Zuid. De straat en de markt zijn vernoemd naar Albert Cuyp, een kunstschilder uit de 17e eeuw. De markt begon als een losse verzameling straatventers en handkarren. Dit ontaardde in het begin van de 20e eeuw in een chaos, waarop het gemeentebestuur in 1905 besloot een vrije markt te vestigen, die in eerste instantie alleen op zaterdagavond gehouden werd. De Albert Cuypstraat, de Dapperstraat, de Ten Katestraat en de Lindengracht werden in 1910 als 'ventstraat' aangewezen. In 1912 werd de markt een dag-markt die 6 dagen per week geopend is; maandag tot en met zaterdag van 09.00 tot 17.00 uur. Oorspronkelijk was de straat voor elk verkeer toegankelijk tijdens de markt-uren, maar al vele jaren is de straat volledig voor verkeer afgesloten indien de markt open is, behalve voor het lopende publiek. De Albert Cuypmarkt is met 260 kramen de grootste dag-markt van Europa. Het staat er vol met kramen met o.a. verse producten, kleding, bloemen, stoffen en natuurlijk typische Hollandse lekkernijen. Hij is ook de drukste markt van geheel Nederland met een heel gemengd publiek van Amsterdamse bewoners, toeristen, studenten, dagjesmensen en ondernemers. De markt is de laatste twee decennia een belangrijke toeristische attractie geworden; hij wordt elk jaar bezocht door zes miljoen mensen. Toeristen zijn verantwoordelijk voor een derde deel van de omzet op de markt. 'Buitenlandse toeristen geven gemiddeld dertig euro uit per bezoek. De toerist op het Damrak geeft maar vier euro uit', aldus de heer Ben Bockstael, voorzitter van de ondernemersvereniging Albert Cuyp in 2011. Op 23 september 2005 werd op de Albert Cuypmarkt, in de Albert Cuypstraat, het standbeeld van de Amsterdamse volkszanger André Hazes onthuld. Hazes bracht zijn jeugd door in De Pijp. Zijn zangtalent werd in 1959 ontdekt door Johnny Kraaijkamp sr., toen André op de Albert Cuypmarkt stond te zingen.

Het complex Tweede Jacob van Campenstraat 87-89 is een gebouw met veertig woningen aan de Tweede Jacob van Campenstraat in De Pijp te Amsterdam-Zuid. De officiële nummering is Tweede Jacob van Campenstraat 87-95. De woningen zijn door Vereeniging Salerno gebouwd naar ontwerp uit januari 1872 van Jan Leliman in de Eclectische bouwstijl. Deze werd veelvuldig in De Pijp toegepast. Het bijzondere aan het complex is dat het zowel twee ingangen (nrs. 87-89) heeft aan de straatzijde van de Tweede Jacob van Campenstraat, als ook twee ingangen (nrs. 93-95), waar men normaal de achtergevel aantreft. Door deze rug-aan-rug bouw konden op een relatief klein oppervlak acht eenkamer- en tweeëndertig tweekamerwoningen worden gebouwd. In 1988 worden de woningen voor het eerst gerenoveerd, waarbij bijv. elke woning een badkamer krijgt in plaats van een toilet in de keuken of in het trappenhuis. In 2015 behoren de achteringangen niet meer tot het publieke domein, ze zijn afgesloten door middel van een hek met daaraan de brievenbussen. Veel arbeiders vonden hier in 1873 relatief goedkoop onderdak. Er waren echter ook mensen die er niet blij mee waren. Aan de Stadhouderskade 85 was een aantal jaren hiervoor het zogenaamde Henriëttehofje (ook wel J. de Voshofje) gebouwd. De bewoners daarvan zagen hun uitzicht naar de landerijen ineens beperkt worden door dit woonblok. Het complex was een van de laatste grote opdrachten voor de architect.

De panden Sarphatipark 19-21 bestaan uit een tweetal herenhuizen aan het Sarphatipark (zowel park als straat) in De Pijp te Amsterdam-Zuid. De woonhuizen vertonen grote gelijkenis met de buurpanden Sarphatipark 9-17. De twee woonhuizen zijn opgetrokken in de eclectische bouwstijl. De gebouwen zijn ten opzichte van elkaar bijna gespiegeld uitgevoerd. De dakkapellen (een van dakkapellen is in 1984 verbouwd) en balkons (nr 19 bolvormig metaal; nr. 21 steenachtig) wijken daarbij af.

De panden Sarphatipark 23-33 bestaan uit een zestal herenhuizen aan het Sarphatipark (zowel park als straat) in De Pijp te Amsterdam-Zuid. De woonhuizen vertonen grote gelijkenis met de buurpanden Sarphatipark 19-21. De zes woonhuizen zijn opgetrokken in de eclectische bouwstijl. De gebouwen zijn ten opzichte van elkaar soms gespiegeld uitgevoerd. Met name de constructie van toegangen, balkons en ramen van de zes panden lijkt op elkaar. Verschillend zijn echter de toegepaste dakkapellen. Vermoedelijk is de architect van dit bouwblok dezelfde als van Sarphatipark 19 en 21, de bijbehorende naam is echter onbekend.

De panden Sarphatipark 9-17 bestaan uit een vijftal identieke gebouwen aan het Sarphatipark (zowel park als straat) in De Pijp te Amsterdam-Zuid. Het betreft vijf herenhuizen (soms met kantoor aan huis) volgens eenzelfde ontwerp (soms gespiegeld) in de eclectische bouwstijl. Een eigenaardigheid aan de gebouwen is dat alle verdiepingen hier balkons hebben, terwijl overige panden soms slechts maar één of in het geheel geen balkon hebben. De balkonafscheidingen zijn daarbij van siersmeedwerk en bolvormig. De vijf gebouwen hebben opvallende dakkapellen. Bij de toekenning van de monumentstatus werd nummer 9 in eerste instantie buiten de deur gehouden. De reden daarvoor is wellicht, dat het gebouw toen al "ontsierd" werd door zonneschermen.

Het complex Tweede Jacob van Campenstraat 2-86/Eerste van der Helststraat 1 is een gebouw met zestig woningen op de hoek van de Tweede Jacob van Campenstraat en de Eerste van der Helststraat in De Pijp te Amsterdam-Zuid. Het gebouw is opvallend in de buurt door haar grootte. Het ziet eruit als een deel van een woonblok met herhalende architectuur, terwijl panden in de buurt een voor een lijken te zijn neergezet. Het complex in eclectische bouwstijl is dan ook gebouwd voor onderbrenging van de Waalse gemeente (geloofsvluchtelingen). Architect was gemeenteambtenaar Daniël Jean Sanches. Er waren eind 20e eeuw plannen om het complex te slopen, het was sterk verpauperd. De buurt kwam in opstand en zo werd het complex in de jaren nul van de 21e eeuw gerenoveerd. Het kwam er daarbij op neer dat eigenlijk alles vernieuwd moest worden, van fundering tot voegwerk. Voorts werden woningen samengetrokken. Ter herinnering aan de strijd voor behoud is aan de kop van de Tweede Jacob van Campenstraat het beeld Nachtwacht geplaatst. Rond 2020 werd er weer groot onderhoud aan het gebouw gepleegd.

Het pand Sarphatipark 5-7 is een gebouw aan het Sarphatipark (zowel park als straat) in De Pijp te Amsterdam-Zuid. De bouwtekening vermeldt echter een andere adressering. Daar is aangegeven dat het panden zouden worden aan de Jan Steenstraat tussen de Van der Helstraat en de Swelinckstraat. Echter bij de invulling van het Sarphatipark werden die laatste straatnamen nog aangevuld met "Eerste". De Jan Steenstraat werd ter plaatse de naam Sarphatipark. Het betreft twee herenhuizen volgens bijna eenzelfde ontwerp in de eclectische bouwstijl. Het ontwerp van 1 april 1887 was van architect J.A. Stokvis, maar dat kan ook de aannemer dan wel makelaar zijn geweest. Die functies werden veelal gecombineerd bij de bouw van De Pijp. Men kocht een stuk grond en mocht er naar eigen inzicht een gebouw op zetten. Daarbij heeft men vooral gekeken wat de buren al gedaan hadden, de gehele noordzijde bestaat uit soortgelijke gebouwen, met hier en daar wijzigingen in de detaillering. Zo is van deze panden, in tegenstelling tot de buurpanden, de beganegrondverdieping wit bepleisterd, maar de versieringen zijn per adres verschillend. Zo is in de bepleistering van nummer 5 reliëf aangebracht en op nummer 7 niet.

Het gebouw Sarphatipark 35-37 bestaat uit een dubbel herenhuis aan het Sarphatipark (zowel park als straat) in De Pijp te Amsterdam-Zuid. De woonhuizen zijn gebouwd in de eclectische bouwstijl en zijn gespiegeld ten opzichte van elkaar. Opvallend is dat de balkons van de twee gebouwen daarbij verschillend zijn uitgevoerd. De bouwtekening liet overigens een afrastering van steen zien, terwijl de werkelijke bouw bestaat uit eenvoudig uitgevoerd (nr 35) of versierd uitgevoerd metaalwerk (nr. 37). Diezelfde bouwtekening vermeldt nog dat het de bedoeling was de panden neer te zetten aan de Jan Steenstraat aan het Sarphatipark. Die straatnaam werd later ingewisseld voor (alleen) Sarphatipark. Om in 1889 een etage te kunnen huren, moest men 300 gulden per maand op tafel leggen. A.C. Schoot was naast architect waarschijnlijk ook de makelaar. Hij was destijds woonachtig aan de Govert Flinckstraat 354 en verhuurde het door hem mede ontworpen gebouw Van Woustraat 12, Hemonykade. Er zijn meerdere gebouwen bekend in De Pijp of andere Amsterdamse wijken, die door hem en M. Schoot ontworpen zijn.