Teken (Egidius Knops)

De Spaarndammerspoorbrug (brug 1S) is een spoorbrug in Amsterdam-West, in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De brug ligt in het traject Station Amsterdam Centraal – Station Amsterdam Sloterdijk. Er was een in de ogen van de omwonenden nauwe en onveilige doorgang onder het spoor tussen het Westerpark en Spaarndammerstraat met haar Maria Magdalenakerk. Toen het spoor beginjaren twintig ter plaatse verdubbeld moest worden, greep de gemeente Amsterdam dit aan om een bredere verbinding tussen die twee delen van de stad aan te laten brengen. Dat ging niet in vloeiende lijn; de aanbesteding door de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij vond al plaats in april 1920, maar in de daarop volgende zomer werd er gestaakt. Er werd gebouwd naar een ontwerp van Arend Jan Westerman van de Dienst der Publieke Werken. Omdat het treinverkeer niet gehinderd mocht worden, werd eerst een houten noodbrug geplaatst. Vervolgens werd een zestien meter brede doorgang gemaakt van 4,20 meter hoogte. Het gevaarte werd ondersteund door 760 houten heipalen. Bij deze werkzaamheden stuitten de bouwvakkers op zwaar metselwerk; de restanten van een muur tussen de Spaarndammerzeedijk en Westerbeer. Men dacht dat deze al verwijderd zouden zijn bij de bouw van Station Amsterdam Willemspoort, hetgeen niet geheel het geval bleek. Een bijkomend voordeel was dat de Spaarndammerbuurt, dan nog wat afgelegen, een betere verbinding met Amsterdam kreeg, al moest de Mirakelbrug nog wel voor het verkeer vernieuwd en omgelegd worden. Toen die gereed was kon ook tramlijn 5 onder de spoorbrug door. De spoorbrug vormt sindsdien de schakel tussen het Nassauplein en Westerpark aan de zuidkant en de Spaarndammerstraat en bijbehorende buurt aan de noordkant. De brug van Westerman werd in de jaren negentig aangevuld met een nieuw deel aan de zuidzijde, benodigd vanwege een verdubbeling van het spoor hier. Dat deel is te herkennen aan de drie betonnen brugpijlers en betonnen brugliggers. Ondanks dat er dus sinds 1922 een directe verbinding was tussen de Staatsliedenbuurt en de Spaarndammerbuurt bleef volgens die buurten de spoorwegen op dijk een barrière tussen beide buurten. In 2010/2011 werd daarom aan de zuidkant van de overspanning in grote letters, ontworpen door Janno Hahn, nogmaals benadrukt dat aan de andere kant van het viaduct de Spaarndammerbuurt ligt. De typografie is daarbij geïnspireerd op de stijl Amsterdamse School, waarin de oorspronkelijke spoorbrug is gebouwd. De spoorbrug wordt vanaf het begin opgesierd door vier beeldhouwwerken van Hildo Krop. Zij beelden twee-aan-twee Overvloed (mensen, fruit en Pan) en Verkeer (arbeiders met slangen) uit. Krop en Westerman werkten vaker samen, zie ook het beeldhouwwerk aan de Vierde Ambachtsschool in Amsterdam-West.

De Westzaanstraat is een straat in Amsterdam-West; de Spaarndammerbuurt.

Looplijnen is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West, Spaarndammerbuurt. Het kunstwerk ligt in de vloer van het Domela Nieuwenhuisplantsoen. Deze vloer droeg vanaf 1891 tot 1967 de Maria Magdalenakerk, waarvan de restanten nog hier en daar zichtbaar zijn in het plantsoen. Bij een opknapbeurt van het plein werd ze opnieuw betegeld. Een deel van dat tegelwerk bestond uit natuurstenen tegels en looplijnen, ontworpen door Elspeth Pikaar. De lijnen verwijzen niet alleen naar de ribben van de gewelven van de voormalige kerk, maar ook van de loopbewegingen die in de kerk zouden hebben plaatsgevonden en in het plantsoen nog gaan plaatsvinden. De kruispunten worden gevormd door de eerder genoemde tegels. De tegels zijn versierd met motieven, die aangedragen werden tijdens workshops met buurtbewoners, die ook aangekaart hadden dat het plantsoen aan renovatie toe was. Het geheel bestaat uit Belgisch hardsteen, bakstenen klinkers en betontegels.

De Parochiekerk van de Heilige Maria Magdalena in Amsterdam was een kerkgebouw ontworpen door P.J.H. Cuypers. De bouw startte in 1889; op 17 april 1891 werd de kerk opengesteld. De kerk in de Spaarndammerstraat had Maria Magdalena als patroon.

Het Domela Nieuwenhuisplantsoen is een klein plantsoen in de vorm van een driehoek in de Spaarndammerbuurt in Amsterdam-West.

Onderstation Westerpark is een voormalig onderstation in de Nederlandse stad Amsterdam. Het onderstation aan de Houtmankade 334 werd omstreeks 1915 door de Dienst der Publieke Werken ontworpen in opdracht van de Gemeente-Electriciteitswerken, een voorloper van het Amsterdamse GEB. Een uitbreiding van het station in 1922 is van de hand van Albert Boeken (1891-1951). Het gebouw is niet meer in gebruik als onderstation maar huisvest nu een jongerencentrum met de toepasselijke naam Volta.

Vaarwel is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-West, Spaarndammerbuurt. In het beeld van Godelieve Smulders wordt aan twee historische gebeurtenissen gerefereerd. Het eerste verwijst naar de tijd dat deze wijk nog helemaal niet was gebouwd. Rond 1890 werd aan de zuidelijke rand van de wijk gewerkt aan de bouw van de Maria Magdalenakerk van Pierre Cuypers. De bij die kerk behorende begraafplaats strekte zich uit vanaf de kerk tot het Westerkanaal. Dat was kennelijk niet goed genoeg ingepland want al vanaf 1907 (doorgaand tot 1924) werden delen van de begraafplaats geruimd ten behoeve van woningbouw aan de Spaarndammerstraat en Westzaanstraat. In 1956 verdween het laatste graf; de kerk hield het niet veel langer vol; ze werd in 1967/1968 gesloopt (restanten zijn nog te vinden in het Domela Nieuwenhuisplantsoen). Een tweede basis vormt een in de Westzaanstraat neergestorte Amerikaanse bommenwerper op 22 maart 1944. Op Westzaanstraat 61 is er een plaquette van deze gebeurtenis te zien. Het beeld annex monument bestaat uit een uit diverse segmenten opgebouwde granieten zuil. De segmenten omschreef de kunstenares als kralen, symbool voor leven (ontstaan, groeien en wegvliegen). De laatste kraal van brons met bladgoud vormt het vliegtuig met daarop een persoon, die al zwaaiend afscheid neemt. Aan de onderzijde van de vleugels is te lezen Wij Ook. Het beeld staat aan de westrand van het Westzaanplantsoen aan de Westzaanstraat.

Station Amsterdam Willemspoort (niet te verwarren met Station Amsterdam Willemspark) is een voormalig spoorwegstation in Amsterdam, gelegen tegenover de Willemspoort.

De Mirakelbrug (brug 152) is een vaste brug in Amsterdam-West. De herkomst van de naam is onduidelijk; het zou kunnen wijzen op de verzamelplaats van mensen vanuit Haarlem, Leiden etc. die hier aankwamen voor de Stille Omgang van het Mirakel van Amsterdam, maar er is niets vastgelegd en ook in twijfel getrokken. Ze ligt op de scheidslijn tussen de straat Westerpark, de zuidelijke verlenging van de Spaarndammerstraat en het Nassauplein. Ze overspant de Haarlemmervaart. Ten noordwesten van de brug ligt het Westerpark zelf, ten zuidwesten brug 347 en ten zuidoosten de Willemsbrug. De Mirakelbrug vormt de verbinding tussen de Spaarndammerbuurt in het noorden en de Staatsliedenbuurt in het zuiden. Ten noordwesten liggen de spoorbruggen 4s en 5s. Aldaar ligt ook gemeentelijk monument Houtmankade 330-336. Op de noordwestelijke walkant staat een beeld van Michiel Schierbeek, op de zuidoostelijke het Standbeeld van Domela Nieuwenhuis van Johan Polet.

De Plaquette Westzaanstraat is een oorlogsmonument(je) in Amsterdam-West. De plaquette is te vinden op huisnummer 71 van de Westzaanstraat in de Spaarndammerbuurt. De plaquette refereert aan 22 maart 1944. Een Amerikaanse bommenwerper van het type Boeing B-17-G stort neer op de Sint Alfonsusschool, die hier stond op huisnummers 61-63. De bommenwerper kwam terug van een missie van het bombarderen van Berlijn, maar raakte beschadigd door Duits afweergeschut, ook in Amsterdam nog. De tienkoppige bemanning wist zich gedurende de neergaande lijn middels parachutes te redden maar werden wel opgepakt; het vliegtuig stort neer op de school die gevestigd is op nummer 61-63. Er overlijden drie personen en er raken vijf gewond, ook een muilezel sneuvelt als gevolg van rondvliegende vliegtuigonderdelen en brandende brandstof. Daaronder waren geen schoolgaande kinderen; het vliegtuig stort neer op de vrije woensdagmiddag, andere kinderen hadden vrij gekregen vanwege een zieke schoolmeester. Ter herinnering aan het voorval werd op 23 september 2006 een plaquette onthuld, bestaande uit een tekst begeleid door een aantal foto’s. De foto werd onthuld door John Edward Taylor, een van de bemanningsleden. De school was al omgebouwd tot buurthuis toen het begin jaren tachtig gesloopt werd en vervangen werd door woningen. Om de hoek stond toen al het beeld Vaarwel van Godelieve Smulders dat ook naar deze tragedie verwijst.

Het Westzaanplantsoen is een plantsoen in Amsterdam-West. Het stadsparkje ligt ten noordwesten van de kruising Westzaanstraat en Houtmankade en heeft uitlopers tot aan de Van Noordtgracht. Daar waar de Westzaanstraat haar naam kreeg in 1908 en de Van Noordgracht/kade al in 1878 bleef het plantsoen officieel naamloos, maar buurtbewoners noemden het steevast Westzaanplantsoen. Dat leverde problemen op indien nooddiensten snel ter plekke moesten zijn. Daarom werd in 2018 het traject in gang gezet om de naam officieel te maken, hetgeen per raadsbesluit van 5 februari 2019 gebeurde. Het plantsoen kent geen huisnummers, alhoewel het plantsoen rondom een kinderdagverblijf ligt, maar die heeft van oudsher een nummer aan de Houtmankade 60. Aan de zuidkant van de plein staat een woonblok aan de Westzaanstraat en Houtmankade dat in de Amsterdamse Schoolstijl is ontworpen door Ferdinand Jantzen. Aan de westzijde van het plantsoen aan de Westzaanstraat staat het beeld Vaarwel van Godelieve Smulders.

Het standbeeld van Domela Nieuwenhuis is een kunstwerk in Amsterdam-West, Spaarndammerbuurt. Het beeld is een gevolg van de plaatsing van het Monument Indië-Nederland, in het verleden het Van Heutzmonument. Toen de Vereeniging van Werklieden aan de Electriciteitsbedrijven te Amsterdam hoorde dat er voor deze generaal een standbeeld kwam, kaartte zij dat aan bij de Nederlandse Syndicalistische Federatie van Overheidspersoneel en op een vergadering in juni 1928 werd besloten tot oprichting van een comité voor een standbeeld van de socialist Ferdinand Domela Nieuwenhuis. De beeldhouwer Johan Polet had in 1928 een maquette klaar. De omschrijving zoals deze gegeven werd in De Telegraaf komt echter niet overeen met hoe het er uit zou zien bij oplevering. Collegakunstenaar en kunstcriticus Kasper Niehaus had al in dat artikel enige kritiekpunten geleverd; het zou te tam zijn. Een jaar later was Polet nog niet echt verder. Hij mocht vanuit de commissie, waarin Hendrik Petrus Berlage, Richard Roland Holst en Joseph Mendes da Costa zitting hadden, een nieuwe maquette maken op een schaal van 1:5. Er was een verschil van mening hoe Ferdinand Domela Nieuwenhuis afgebeeld moest worden. De “vereerders” van Domela Nieuwenhuis zagen in de voorgaande voorstellen zijn strijdbaarheid niet terug. Dat ontwerp kreeg een wat actiever uiterlijk en Polet ging er vervolgens aan werken. In augustus 1931 werd het standbeeld op de sokkel getakeld om op 29 augustus 1931 door de weduwe onthuld te worden in het bijzijn van tienduizenden arbeiders uit het gehele land, die het monument zelf meegefinancierd hadden. Er was onvoldoende plaats, zodat sommigen de onthulling vanaf de tegenoverliggende kade van de Singelgracht moesten bijwonen. Men vreesde voor rellen en er waren oproepen tot stilte. Het was destijds landelijk nieuws. Het beeld bestaat uit drie delen. Op de sokkel (en ook buitenskaders) is in basalt een beeltenis weergegeven van een geketende Prometheus met toorts; Prometheus stal het vuur van de goden en gaf het aan de mensen. Daar boven staat een bronzen Domela Nieuwenhuis als houdende een vlammend betoog. Het is een samenvoeging van twee stijlen binnen het werk van Polet. Prometheus is expressionistisch; het standbeeld classicistisch. Het derde deel is een plaquette aan de achterzijde met de tekst: 1846-1919Ferdinand DomelaNieuwenhuisDit monument werd in 1931 onthuld ter herinnering aanden grondlegger van hetvryheidslievend socialismein Nederlandwiens machtige leuze-Recht voor allen-de verdrukten totgerechtvaardigen strydwekte Een broer van de overledene merkte op dat Domela Nieuwenhuis een dergelijk werkmansjasje nooit zou hebben gedragen en dat hij die strijdhouding bij zijn broer ook niet had gezien. Het beeld staat vanaf de onthulling op de gezamenlijke kademuur tussen de Willemsbrug en de Mirakelbrug behorend tot het Nassauplein.