Nieuwezijds Kolk

Het Korenmetershuisje of Korenmeestershuis aan de Nieuwezijds Kolk in Amsterdam is een voormalig gildehuis, gebouwd in 1620 voor het gilde van korenmeters ter vervanging van een eerder gildehuis op dezelfde plek. Het is een van de weinige Amsterdamse gildehuizen die bewaard zijn gebleven, en een van de weinig nog overgebleven vrijstaande gebouwen in de oude binnenstad. Het Korenmetershuisje is aangewezen als rijksmonument.

De Nieuwendijk verbindt de Amsterdamse Dam met de Haarlemmerstraat en loopt vrijwel evenwijdig aan het Damrak en de Nieuwezijds Voorburgwal in de richting van het Centraal Station. Het laatste stuk gaat echter met een bocht naar links en komt uit op de Martelaarsgracht. Het stuk tussen de Martelaarsgracht en de Haarlemmerstraat wordt in de volksmond de Korte Nieuwendijk genoemd. De in het verlengde van Kalverstraat gelegen straat is een van de oudste winkelstraten van Amsterdam. De Nieuwendijk vormde, met de Kalverstraat, de dijk langs de westelijke oever van de Amstel, thans, Rokin-Damrak. Op de dijk langs de westoever (nu de Nieuwendijk) verrezen rond 1225 de uit archeologisch onderzoek oudste bekende (houten) huizen van Amsterdam die niet aan agrarische doeleinden waren gerelateerd. Wat later raakte ook de dijk aan de oostkant bewoond (nu Warmoesstraat). Tussen beide oevers werd, rond 1250, een dam met sluizen gebouwd (de huidige Dam). Aan het hoogteverschil tussen deze straten is dat nog steeds te zien. Op straatniveau gaan de gevels schuil achter een lange rij winkelpuien. De grachtentuinen aan de achterzijde zijn door bebouwing verdwenen. Eind jaren 50 en begin jaren 60 was de Nieuwendijk een favoriete samenscholingsplaats voor jongeren die als dijkers werden aangeduid. Tot in de jaren 70 was de straat, zij het beperkt, nog toegankelijk voor auto's. Daarna werd het een voetgangerstraat met aangepaste bestrating. In het begin van de jaren 90 veroorzaakten junks, met name op het laatste stuk van de Nieuwendijk dat bekendstaat als de Bocht, hier overlast. Tegenwoordig is de straat een moderne winkelstraat, gericht op toeristen en dagjesmensen.

De Nieuwezijds Armsteeg is een steeg in de vorm van een lang gerekte boog in Amsterdam-Centrum. Amsterdam kent ook een Oudezijds Armsteeg.

Het Monument voor Annick van Hardeveld is een oorlogsmonument in Amsterdam-Centrum. Het monument in de vorm van een hardstenen sokkel met plaquette is geplaatst op het Hekelveld, voor het gebouw dat huisnummer 25 draagt (het punt tussen Spuistraat en Nieuwezijds Voorburgwal). Het is ontworpen door de kunstenaar Hans Bayens. Het monument refereert aan de moord op de verzetskoerierster Annick van Hardeveld. Haar naam dook op in het boekwerkje Kerst 1944, waarin verhalen van mensen uit het Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog en overlevenden uit concentratiekampen hun verhaal deden. Ze werd genoemd in het verhaal Requiem voor een koerierster. De plaquette, een initiatief van broer Yann van Hardeveld en vrienden, werd op 4 mei 1985 onthuld door burgemeester Ed van Thijn, waarbij de moeder van de vermoorde aanwezig was. Het werd geplaatst in het kader van Vrouw en verzet, toen en nu. De tekst op de plaquette luidt: Op deze plek werd op 4 mei 1945 de laatste koerierster uit het verzet, Annick van Hardeveld, door de Duitse bezetter vermoord. Zij was 21 jaar oud. Dit teken is een eerbewijs aan allen die streden tegen onrecht en onderdrukking.

De Beurspassage is een overdekte winkelstraat in Amsterdam. Amsterdam kende al eeuwen in de vorm van de Baafjessteeg een verbinding hier tussen het Damrak en de Nieuwendijk. Toen hier het kantoor van de Algemeene Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente werd gebouwd, werd de steeg overdekt en werd het een onderdeel van het gebouw. De nieuwe naam volgt op 11 januari 1905; de passage wordt vernoemd naar de Koopmansbeurs, in de volksmond Beurs van Berlage die in 1903 aan de overzijde van het Damrak aan het Beursplein werd geopend. Wanneer het gebouw in 1912 een grondige verbouwing krijgt blijft de passage bestaan, die zich dan bevindt onder de winkel van C&A. Als na de grote brand van 16 februari 1963 nieuwbouw wordt gepleegd, wordt ook weer de Beurspassage uitgespaard. Begin 21e eeuw, C&A is dan grotendeels vertrokken, kwam er een grootscheepse verbouwing op gang, die ook een gevolg had voor de Beurspassage. Origineel lag zij in het midden van het gebouw; na de verbouwing aan de noordzijde. Die verbouwing met een afronding in 2016 had tot gevolg dat de passage een luxere uitstraling kreeg, dan dat ze ooit had. De Beurspassage is vanaf dan één groot artistiek kunstwerk met de titel Amsterdam Oersoep. Het straatje heeft slechts twee huisnummer 3 en 12 gerelateerd aan winkels. De passage kent zelf geen openbaar vervoer maar over het Damrak hebben trams al sinds eind 19e eeuw een halte hier of in de directe omgeving.

Amsterdam Oersoep is een van de grootste artistieke kunstwerken in Amsterdam. Het kwam tot stand in de jaren tien van de 21e eeuw toen een gebied ter hoogte van de Beurspassage aangepast werd aan de moderne tijd. Panden Damrak 70 en 80 en Nieuwendijk 196 werden grondig verbouwd en kregen nieuwe gebruikers. Die beurspassage werd daarbij versierd met een enorm kunstwerk, bestaande uit tegels, lampen en luxe kroonluchters, die gefabriceerd zijn van veredelde fietsonderdelen (koplampen, wielen, spaken etc.). Het ontwerp kwam van Arno Coenen en Iris Roskam. De kroonluchters zijn ontworpen door Hans van Bentem. Coenen en Roskam lieten zich inspireren door de Amsterdamse grachten en alles wat daarin leeft of opgeslagen ligt. Er zijn vissen te zien, luchtbellen, weerspiegelingen, maar ook restanten van fietsen. Andere uitgangspunten waren de kracht van het water en het ontstaan van het heelal. De lampen verwijzen naar koopwaar dat in Amsterdam dat van verkoper naar koper ging (zoals vis). In de vloer zijn onder andere wapenschilden terug te vinden. Wethouder Kunst en Cultuur Kajsa Ollongren kwam op 15 april 2016 het eerste van een miljoen steentjes zetten. Het plafond, dat het idee moet geven dat je onder water loopt, kreeg een glasmozaïek van 450 vierkante meter. De vloer met ornamenten werd belegd met terrazzotegels. De wanden zijn gemaakt van handgemaakte tegels met daarop weer ornamenten van glas-in-lood. Alles is afgewerkt met door een robot geplaatste spiegels met bladgoud, die refereren aan de bouwstijl art deco, die hier in de omgeving te vinden is zoals bij de Beurs van Berlage. Zij vormen een serie die de evolutionaire ontwikkeling van mens weergeeft, van vis tot mens. Centraal stuk in het geheel bestaat uit een hangend beeld van een vissenbek met daaronder de tekst Take some Mokum with you. Een soortgelijk groot werk van Coenen en Roskam is te vinden in Rotterdam. In de Markthal is hun Hoorn des overvloeds te bekijken.

The white cube is een artistiek kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Het is een lichtinstallatie van Giny Vos uit 2012. Giny Vos heeft meerdere kunstwerken in Amsterdam, zoals bijvoorbeeld White noise in Amsterdam-Zuid. De reden van plaatsing van The white cube was minder romantisch. Eigendom van Woningbouwbedrijf De Key aan de Nieuwezijds Armsteeg stammend uit circa 1986 werd geplaagd door urine van wildplassers. Ondanks dat het bedrijf maatregelen trof bleef het wildplassen doorgaan. In de jaren tien was de maat vol en liet De Key de voorgevel vernieuwen, waarbij nieuwe deuren en kozijnen werden geplaatst als ook een nieuw paneel met de brievenbussen. De gevel werd bekleed met een wand van aluminium. Vos bracht daaropvolgend een tekening in lichtlijnen aan waarbij een driedimensionaal zicht lijkt te ontstaan. Door alles simpel te houden in rechte lijnen wijkt het gevelbeeld af van de bonte verzameling andere “kunstuitingen”. Door de stroken schijnt indirect licht van LEDs.

Het Hekelveld is een relatief klein plein in Amsterdam-Centrum, aan het noordelijke einde van de Spuistraat. Aan de oostkant van het Hekelveld gaat de Nieuwezijds Voorburgwal over in de Martelaarsgracht. Het pand Hekelveld 1 dateert uit de 18e eeuw en is aangewezen als rijksmonument.

De brand bij C&A vond op 16 februari 1963 plaats in Amsterdam en was de grootste brand sinds 1945 in de stad. Bij de brand brandde een groot winkelpand van C&A in het centrum van Amsterdam tot op de grond toe af. Het winkelpand bevond zich tussen het Damrak en de Nieuwendijk nabij het Beursplein en de Bijenkorf. Het was de grootste Amsterdamse brand sinds het Paleis voor Volksvlijt in vlammen opging (1929), branden tijdens de Tweede Wereldoorlog niet meegerekend.

Gevelsteen 'T Stadhuys van Hoorn is een gevelsteen in Amsterdam-Centrum. De steen bevindt zich in een gevel van de Dominicuskerk. De steen is afkomstig van de herhaalde vernieuwing van de schuilkerk ’T Stadhuys van Hoorn gevestigd aan de Nieuwezijds Achterburgwal (Agterburgwal). Die schuilkerk, die eruit zag als een grachtenpand werd rond 1763 gebouwd als een vervanging van een bestaande gebouw. Bij deze verbouwing kreeg de steen de huidige omlijsting met Lodewijk XV-kenmerken. De steen zat toen in de buitengevel. Die kerk werd regelmatig verbouwd, waarbij de gevelsteen steeds herplaatst werd. In 1878 werd besloten dat er weer een nieuwe kerk moest komen aan de Spuistraat (de hernoemde Nieuwezijds Achterburgwal na demping in 1873) en architect Pierre Cuypers plaatste de steen in de onderbouw van de hoge kerktoren aan de Korte Korsjespoortsteeg, die echter nooit afgebouwd werd. Op de ontwerptekening is de steen trouwens niet te zien. Bij een renovatie in 1995 werd de steen weer verplaatst, nu in de zijgevel van het gebouw aan de Spuistraat. De steen hangt dus vanaf dat moment bij de plek waar ze ooit begon. De steen werd toen op initiatief van de Vereniging van Amsterdamse Gevelstenen gerestaureerd; ze had te lijden gekregen van regenwater. Tijdens diezelfde restauratie werd ook de losse plint gerestaureerd. De steen is gemaakt in de rococostijl met voluten etc. terwijl de kerk neogotisch is. Tijdens de restauratie kreeg het haar blauwe kleur, een verwijzing naar een prent van Adrianus Doesjan in het bezit van het Westfries Museum. Het gebruikte materiaal voor het stadhuis was Belgisch hardsteen, dat blauw geschilderd was om meer op te vallen. Burgemeester Job Cohen kwam op 19 april 1996 de oude steen op nieuwe plek onthullen. Het afgebeelde stadhuis van Hoorn stond tot 1797 aan Roode Steen in Hoorn; het ging aan bouwvalligheid ten onder en werd afgebroken.

De Beurs van Berlage is een rijksmonument, gelegen aan het Damrak en Beursplein, Oude Brugsteeg en Beursstraat, in het centrum van Amsterdam, ontworpen door Hendrik Petrus Berlage. Het gebouw is tegenwoordig in gebruik als centrum voor exposities, congressen en andere bijeenkomsten. De Beurs van Berlage behoort tot de 'Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg' uit 1990.

De Lantaarns en fonteinen op het Beursplein zijn kunstwerken in Amsterdam-Centrum. Ze vormen gezamenlijk sinds 22 april 2002 een rijksmonument. Het ontwerp van zowel het straatmeubilair als het Beursplein zelf is van Berlage en stamt uit 1902, toen er nog volop aan de Beurs werd gebouwd. Twee lantaarns staan op het bordes van het gebouw. De ander vier lantaarns en de twee fonteinen kregen een plek aan de twee lange zijden van het Beursplein: langs het Damrak en langs de gevelwand waar eerst het Biblehotel stond en in 1913 de Amsterdamse effectenbeurs van Joseph Cuypers verrees. De lantaarns zijn gemaakt van gietijzer en staan op een Eiffeltorenachtige manier op een granieten sokkel. De vier voeten dragen een cilinder van fijn maaswerk in een ruitvormig patroon. Daarop een sierlijke ovale vorm die bovenin vermalt en eindigt in een kroontje met het ophangpunt voor de lichtbron. Net boven het midden van de cilinder is een kraag van rozetten aangebracht. Berlage drong er bij de gemeente sterk op aan de lichtornamenten op het Beursplein elektrisch te verlichten door middel van booglampen. Zo zouden ze één geheel vormen met de twee lantaarns op het bordes, de elektrische lichtmasten op het Stationsplein en de geplande elektrische verlichting langs het Damrak. In de ‘Nieuwe Beurs’ paste Berlage zelf deze moderne energiebron toe voor de lampen, de lift en de centrale verwarming. Daarvoor werd een eigen, tijdelijke centrale in het gebouw aangebracht, in afwachting van de eerste gemeentelijke elektriciteitscentrale die in 1904 klaar was. De in 1903 op het Stationsplein geplaatste lichtmasten, ook een ontwerp van Berlage, waren de eerste tijd dan ook aangewezen op de centrale van de Nieuwe Beurs. Op foto’s van de opening van het gebouw door koningin Wilhelmina in 1903 zijn de lantaarns op het bordes en het Beursplein nog niet te zien. Waarschijnlijk zijn ze aan het einde van dat jaar geplaatst. De booglampen volgden in 1904. Wellicht is het oorspronkelijk de bedoeling geweest in de krans van rozetten lampjes aan te brengen. Bij een renovatie in 1975 trof men op halve hoogte van de lantaarns een ronde koperen doos aan, met pijpjes naar elk van 20 rozetten. Men besloot toen een ring van gloeilampjes aan te brengen, beschermd door een kapje van macrolon (een soort kunststof). Dit bleek ̶ misschien opnieuw ̶ een kwetsbare constructie. Begin jaren negentig werden ze vervangen door kleine bollen, in een iets lichtere tint dan de cilinder, zodat een lichtgevend effect ontstaat. Bij deze restauratiebeurt maakte de in 1975 op een staaf aangebrachte bolvormige armatuur plaats voor een moderne versie van de oude booglampen. Bij de laatste opknapbeurt van de lantaarns in 2017 bleven de booglampen, maar zijn de rozetten leeg gelaten. De twee fonteinen zijn geplaatst in een ronde, uit acht segmenten bestaande bak van graniet. De fonteinbak/het waterreservoir staat op vier poten stevig in het die bak. De waterspuwers zijn ook van natuursteen, zijn abstract van vorm en zitten in het boveneind van het waterreservoir, waardoor het water naar beneden valt. In dat reservoir staat een cilindervormige verhoging waarin vier waterspuwers zijn verwerkt. Op de verhoging staat dan weer een gietijzeren sierbekroning, die ook nog een waterspuwer heeft die haar water haalt uit de ronde bak. De objecten verdwenen in 2017/8 tijdelijk van het plein dat werd heringericht in verband met de komst van een ondergrondse fietsenstalling. Restauratie en herinrichting maakten deel uit van de zogenaamde Rode loper, een toeristenroute tussen Station Amsterdam Centraal en het Paleis op de Dam. De lantaarns hebben vanaf ongeveer 1908 aan de kant van het Damrak assistentie gehad van de elektrische lichtmasten die Berlage ontwierp voor de doorgaande wegen in de stad. Ze deden in hoogte zeker niet onder voor de bijzonder vormgegeven lichtornamenten die in 1991 langs het Damrak werden geplaatst. Deze blauw-groene objecten van de Amsterdamse ontwerpers Alexander Schabracq en Ton Postma deden, net als de lichtmastontwerpen van Berlage destijds, veel stof opwaaien. Ze hielden het echter het een stuk korter uit en zijn vervangen door lichtarmaturen die hangen aan over de straat gespannen draden.